Euskal emakumezkoen bikaintasunari buruzko erakusketa Madrilen
egilea: Emakunde,
- Mariasun Landa. Idazlea eta Jakiundeko kide osoa. Emakunde saria 2023.
Erakusketaren protagonistak Jakiundeko 26 akademiko dira, belaunaldi eta diziplina ezberdinetakoak. Beren ibilbide profesionalean eta zientifikoan bikainak izan dira arlo askotan: kimikan, musikan, psikologian, literaturan edota adimen artifizialean. Marina Palacio artistak egindako erretratu eta bideoen bidez, euskal emakumeek landutako ezagutzaren testigantza bizia, anitza eta konprometitua eskaintzen du erakusketak. Irudiak Jakiunderen 2022 eta 2023ko egutegietan dute jatorria eta Jakeline Bakerrek eta María Teresa Telleriak (Jakiunde) komisariatu dute.
Irudiz eta estimulu bisualez gainezka dagoen mundu honetan, zientzian, literaturan eta arteetan nabarmendu diren euskal emakume garaikideak argazki-erakusketa batean biltzea, lehen begiratuan, alferrikakoa edo are iraingarria ere iruditu daiteke. Hala ere, pixka bat pentsatzen badugu, egiaztatu behar da aurretik inoiz ez dela izan antzeko erakusketarik Euskal Herrian.
Mendeetan zehar, historiaren kontakizun ofizialek ezkutuan utzi dituzte emakume sortzaile, ikertzaile eta pentsalari asko. Askotan, esparru batean lehenengo emakumeez hitz egiten da, salbuespen isolatuak balira bezala; benetan, ordea, bikaintasun tradizio baten parte izan ziren, baina ez zuten gizon kideen ikusgarritasun bera jaso. Gaur egungo emakumeak erakusketan aurkezteak aukera ematen du joera hori irauli eta erakusteko betidanik izan direla emakume distiratsuak ezagutzaren eta sorkuntzaren arlo guztietan.
26 Emakume / 26 Mujeres erakusketaren ibilbideak mezu hori indartzen du. Bere erretratuak leku hauetan jarri dira ikusgai: Donostia (Plaza Zuloaga), Bergara (Laboratorium), Leioa (UPV/EHU campusa), Bilbo (Deustuko Unibertsitatea), Gasteiz (Memoria historikoaren plaza), Hondarribia, Arrasate (Seber Altube plaza) eta Amorebieta-Etxano (Zubiondo parkea). Kokapen bakoitzak aukera eskaini dio bere herritarrei emakume erreferente garaikideak aurrez aurre ezagutzeko, horrela gizartean elkarrizketa kolektiboa sortuz bikaintasunaren eta berdintasunaren inguruan.
Ibilbide horrek urrats berri bat egin du kanpoan ere: joan den irailaren 11ean ,“26 Mujeres / Emakume 26” erakusketa inauguratu zen Madrilgo Errege Lorategi Botanikoan-CSIC, ekimenaren hedapena zabalduz eta euskal emakume sortzaileen eta zientzialarien talentua ikusgai jartzearen garrantzia azpimarratuz.
Argazki-erakusketak balio berezia du erreferente bisualak sortzeko. Neskatxa batek erretratu horiek ikusita bere burua irudika dezake zientzialari, idazle, margolari edo konpositore gisa. Eta mutiko batek ere ikasiko luke emakumeen presentzia naturalizatzen, orain arte gizonak nagusi izan diren espazioetan. Argazkiak, gainera, indar berezia du: izenak zerrendatzeaz harago doa, aurpegiak, keinuak, begiradak transmititzen ditu.
Jakina, norbaitek esan lezake interneten izen bat idaztea nahikoa dela emakume hauek aurkitzeko. Baina sareek ez dute sortzen erakusketa publiko batek sortzen duen eragin kolektibo bera. Azken batean, erakusketa bisitariari gelditzera gonbidatzen dio: hausnartzera, begiratzera eta kontzienteki aitortzera.
Beraz, gaur egun zientzian, literaturan eta arteetan nabarmendu diren emakumeen erakusketa antolatzea ez da apaingarri hutsa, ekintza politiko eta kultural bat baizik. Memoriaren oreka bilatzeko modu bat da, askotan oin-oharretan baztertuta geratu direnak erdigunean jartzeko. Eta batez ere, gogorarazten digu talentuak ez duela generorik, nahiz eta oraindik egitura sozialek azpimarratzera behartu.
