GIZONDUZ ELKARRIZKETAK

 

Maxi Gutiérrez Jodra. Familia-medikua, generoan eta osasunean espezialista: "Beharrezkoa da osasun-arloko profesional guztiok, osasun-arazoei ekiteko moduan, gehiago kontuan hartzea baldintzatzaile sozialak, oro har, eta genero-baldintzatzaileak, bereziki.”

 

Noiz eta zergatik piztu zitzaizun genero-gaiekiko interesa? Zer nolako eragina izan du horrek zure lana egiterakoan?

Indarkeriaren biktima izan diren emakumeak artatzen ibili naiz, eta horrela sortu zitzaidan interesa. 2002. urtean edo, familia-medikuntzako kongresu nazionalaren mahai batean entzun nuen gaia, artean inork horretaz hitz egiten ez zuenean, eta horrek nire praktikari buruz hausnartzera bultzatu ninduen. Hortxe hasi nintzen interesatzen, ikasten, prestakuntza hartzen, prestakuntza ematen … bide luzea izan da.

Eta generoa kontuan hartu gabe emakumeen aurkako indarkeriari buruz hitz egiterik ez dagoenez, generoaren aldagaia nire praktikan sartzen hasi nintzen. Behatuz eta ekinez. Gero eta jabetuago egon nadin genero-aldagaia giltza dela gauza asko azaltzeko: gizonei eta emakumeei jarduteko eta gaixotzeko moduan gertatzen zaizkien gauza asko azaltzeko, hain zuzen ere. Nire ustez, azken batean, bide hori “medikuntza egiteko” daukadan modua markatzen ari da, esku hartzeko daukadan modua markatzen, baita nirez pazienteei –emakumeei eta gizonei– planteatzen dizkiedan proposamenak ere.

Emakume izateak zer nolako eragina eta inpaktua du osasun-egoeran?

Badira emakumeen osasunari (edo gizonenari) eragiten dioten ezaugarri biologikoak –logikoa denez–, baina kultura honek eta gizarte honek ere rolak izendatzen dizkie emakumeei nahiz gizonei, eta rol horiek ere eragina dute haien osasunean. Bi adibide jarriko ditut. Denbora luzez, batez ere gizonek erre izan dute, eta, horren ondorioz, biriketako minbiziaren eta biriketako beste gaixotasun kroniko batzuen zifrak askoz handiagoak izan dira gizonen artean, emakumeen artean baino. Horrek emakumeei mesede egin die, baina emakumeak gizonen eredua imitatzen hasi ziren, gure gizarte patriarkalean erreferente den eredu maskulinoa, eta emakumeen artean ere zabaldu egin zen erretzeko ohitura, eta, horren eraginez, emakumeen zifra horiek ere asko aldatu dira. Gure erkidegoan, emakumeen artean biriketako minbiziagatiko hilkortasun-tasarik handiena maila sozioekonomiko handiko inguruetan metatzen da; Nerbioi ibaiaren eskuinaldean, esate baterako.

Bestalde, gure gizartean gehienbat emakumeei izendatzen zaie zaintzaile-rola, eta, horregatik, emakume askok gainkarga handia izaten dute adinekoak, seme-alabak eta, askotan, bikotekideak zaintzen. Oso egoera estresagarriak bizi dituzte, mina, insomnioa, depresioa… sorrarazten dutenak, eta emakume askok ezin izaten dute egoera horretarik atera.

Gizonen osasunean nola eragiten dute genero-aginduek?

Gizonok, goizago edo geroago, jakin nahi izaten dugu zergatik hezi gaituzten horrela, agoantatzen jakiten, arazoak menderatzen (“mutilek ez dute negarrik egiten!”); askotan, gure bikotekideek bultzatuta galdetzen dugu hori. Esaterako, diagnostikoak edo ondoezak fase aurreratuagoak arte jasaten ditugu, eta horrek zaildu egiten du tratamendua. Ildo beretik, gizonok gutxiago parte hartzen dugu gaixotasunak galbahetzeko prebentzio-programetan, gure sexuan gaixotasunaren prebalentzia handigoa denean ere bai; kolon-minbiziaren kasuan, esate baterako.

Maskulinoak diren arrisku-jokabideek gaixotasunak sorrarazten dituzte: sustantzien abusua –tabakoa, alkohola edo beste droga batzuk–, trafiko-istripuak, traumatismoak eta erasoak… gizonen artean gertatzen dira batez ere.

Osasun-sistemak badu genero-ikuspegirik? Zure ustez, nola hobetu daiteke?

Gure osasun-sistema oso eraginkorra da, oro har; baina, biologia albo batera utzita, oso gutxi bereizten du gizonenganako arreta eta emakumeenganakoa. Arlo anatomiko-funtzionalean bikainki prestaturiko profesionalak ditugu; arlo sozio-sanitarioan, ordea, prestakuntza askoz apalagoa dute. Begirada bio-psiko-sozial bat behar dugu. Beharrezkoa da osasun-arloko profesional guztiok, osasun-arazoei ekiteko moduan, gehiago kontuan hartzea baldintzatzaile sozialak –oro har– eta genero-baldintzatzaileak –bereziki-. Horrela, pertsona guztiak bakoitzak zer inguruabar dituen kontuan hartuta artatuko ditugu; halaber, beste kultura bat bultzatuko dugu, eta pertsonek ez dute sufrituko genero batekoa edo bestekoa izateagatik izendatzen zaizkien desberdintasunak direla eta.

Jakina da osasun-sektorea gehienbat emakumez osatuta dagoela, batez ere erizaintzan, eta gero eta gehiago medikuen kolektiboan, baina horrek ez du bermatzen genero-ikuspegia dutenik. Gure artean oraindik ere topiko hau errepikatzen dugu: zaintza-lanak emakumeei dagozkie (erizainei), eta osatzea, gizonei (medikuei). Eta horrek oso ondorio makurrak sortzen ditu arretarako eta sistemarako.

Nire ustez, sisteman aldaketak egin baino gehiago, hausnarketa-prozesuak sortu behar dira, eta profesionalek prestakuntza jaso behar dute.

Osasunaren alorreko profesional askok herritarrekin duten harremana eta kontaktua oso aproposa izan daiteke indarkeria matxista antzemateko. Zer zeregin daukate familia-medikuek indarkeria hori antzematen eta indarkeria horren biktima diren emakumeak artatzen?

Badakigu genero-indarkeriaren biktima diren emakumeen osasuna askoz ere andeatuta dagoela gainerakoen osasunaren aldean. Emakume horiek lehen arretako (medikuntzako, erizaintzako) profesionalekin joaten dira kontsultetara, eta, askotan, urgentziazko dispositiboak baliatzen dituzte. Tratu txarrekin zuzenean edo zeharka lotuta dauden arazoengatik eskatzen dute arreta, baina, askotan, tratu txarrak ez dira nabariak izaten. Egia da tratu txarrak jasaten direla aitortzeak baldintzatzaile asko dituela; horregatik, profesionalek ahalbidetu behar dute aitortza hori, tratu txarren susmoak askotan izaten dituzte eta. Egoerak mahai-gainean jartzen direnean soilik jar daitezke konponbidean, eta hor funtsezko zeregina daukate osasun-sistemak eta sistema horretan dabiltzan profesionalek.

Azken urteotan urratsak eman ditugu; hala ere, osasun-arloko langileei tresnak eman behar zaizkie. Dena den, hori osasun publikoaren arazotzat hartzen ez bada –eta hala aitortzen du OMEk), horretaz jabetzen ez bagara, ez dugu aurrera egingo biktima diren emakumeei laguntza emateko beste baliabide bat izateko.

Zera esaten da, indarkeria matxista gizonen arazoa dela, emakumeek pairatzen dutena. Zer iradokitzen dizu ideia horrek? Zure ustez, indarkeriak zer zeregin du identitate maskulinoen eraikuntzan?

Eremu horretan, ez dut uste gaiari erruduntasunetik hel dakiokeenik. Indarkeria desberdintasunaren ondorioz sortzen da, gizartean eta kulturan onartzen den desberdintasunaren ondorioz, eta askotariko ondorioak sortzen ditu, eta horien alderik anker eta zitalena emakumeek jasan behar izaten dute. Tratu txarrak eta indarkeria dira ondorio onartezinenak. Izan ere, emakume askok osasuna galtzen dute, eta baita bizitza ere, hil arte.

Eta hori esanda, gizonok ere nozitzen ditugu desberdintasunaren ondorioak. Aukerak galtzen ditugu, kaskartu egiten dugu osasuna, eta gaitasunak garatu gabe uzten ditugu; horiek izanda, ordea, pertsona osoagoak izango ginateke. Konparaziorik egin nahi gabe, eta indarkeria haietako izugarriena dela jakinik, gizon askok ere sufritu egiten dute egoera horietan.

Gizartea asko aldatu da azken aldian. Egia da. Zure ustez, gizonak gizartearen erritmo berean aldatu gara? Gaur egun zeintzuk lirateke gizonek beren burua aldatzeko dituzten oztopo nagusiak?

Desberdintasun-egoera guztiak oso nekez alda daitezke norbaitek pribilegioak baditu beste baten kaltetan, pribilegio horiek oztopo bihurtzen baitira. Logikoa dirudi. Une honetan, gizon gehienek ez dute ikusiko desberdintasuna sortzen dutenik beren inguruan, gehienek ez dute usteko ezer aldatu behar dutenik. Egia da gehienek ez dietela tratu txarrik ematen bikotekideei, eta emakumeekiko hegemonia ez dutela argiro defendatzen. Hala ere, egunerokoan dago gakoa, egunero ditugun jarreretan eta “grabatuta” ditugun gai guztietan, askotan horietaz jabetzen ez garen arren. Jarrerak hausnarketa-prozesuen bidez soilik alda daitezke, elkarrizketarako guneak jarriz, aldaketak egiterakoan arriskuak hartuz eta lortutakoarekin gozatuz.

Hori guztia ez da erraza, baina esperimentatzen dugunean jada ez dago atzera bueltarik, ezinezkoa da beste begi batzuekin begiratzea, eta, niretzat bederen, bidea liluragarria da, zoragarria.

Etorkizunari dagokionez, baikor zaude? Ezkor?

Bai horixe. Aurrerabideak ikusten ditut osasun arloko lankideengan, egunero ahalegintzen baitira egiten duten lana hobetzen. Nik neuk ikusi dut badagoela aldatzerik, badagoela dinamika berriak sortzerik. Izango ez naiz bada baikorra?.

Lan handia dugu egiteko, gizonek eta emakumeek elkarrekin egiteko.

 

Juanjo Compairé. Irakasle erretiratua da eta alaba bat du. HOMES IGUALITARIS (AHIGE- Catalunya) elkarteko kide da, bai eta elkartearen Estatuko koordinakundeko kide ere: "Berdintasunaren aldeko gizonen mugimenduan ekintzak aldi berean egin behar dira; baina, horretaz gain, ekintza horiek koordinatzen hasteko garaia ere iritsi zaigu. Bai eta lan-metodologiak eta esperientziak trukatzeko garaia ere. Etorkizuneko estrategiez hitz egin behar dugu, aliantzez."

 

Noiz eta zergatik sortu zitzaion Juanjo Compairé-ri berdintasunarekiko interesa?

Duela urte asko eta arian-arian. Neure bizitzaren gaineko hausnarketak egiten hasi nintzen, eta hausnarketa horiek hainbat irakurgairekin uztartu zirela esango nuke.

Baina, nire ustez, hausnarketa hori barru-barruan neraman txikitatik. Aita maitagarria izan nuen, baina otzana zen. Haurtzaroan goxotasun handia eman zidan, gorputz-kontaktu handia izan genuen. Arrebarekin eta nirekin jolas egiten zuen, gure irudimena suspertzen zuen ipuinen eta eskulanen bitartez. Irakasle ona izango zatekeen (hala izan zen diru-eskasiak lanbide hori uztera behartu zuen arte).

Eskolan, ziurrenik nire izaeragatik eta aitaren eragin horregatik, ez nituen ikaskideak ulertzen (denak mutilak ziren: frankismo garaia zen), borrokan egitera eta elkarri harriak botatzera jolasten ziren. Nire ustez, hazi horietatik sortu zitzaidan, gizon naizen aldetik, munduan egoteko nire moduaren gaineko hausnarketa hori.

Nire bizitzako une jakin batean alabarekin gatazka bat izan nuen; nire aitatasuna zalantzan jartzen zuen. Irakasle naizen aldetik ere, ikasleekin nituen harremanetan galdetu izan nion neure buruari nola hartzen nuen neure gain nire aginpidea (ez nire boterea). Horren ondorioz, aita eta irakasle izaki, aginpidearen gaiak bultzatu ninduen hausnarketak egiten jarraitzera.

Eta kasualitateak ez direnez existitzen, antropologiako hainbat irakurgai iritsi zitzaizkidan (karreran ikasi nuen Zientzia horren gaineko zerbait); adibidez, Donald H. Bell-en liburua. Baina Elisabeth Badinter-en liburuak eragin zidan maskulinotasunen gaiarekiko interesa. Gauza gehiago ere irakurri nituen gerora. Zera konturatu nintzen, aita-rola eta irakasle-rola berraztertzen ari banintzen, gizon-rola ere berraztertu beharko nuela.

Bestela esateko, hasieran bultzatu ninduten irakurgaiak ez ziren feministak, zuzenean. Hausnarketak nigandik sortu ziren, nire esperientziatik.

Aurrerago jakin nuen Jerezen maskulinotasunari buruzko jardunaldiak egiten zirela. Eta berdintasunaren aldeko gizonen eremuko inor ezagutzen ez nuelarik, trena hartu eta hara joatea erabaki nuen; eta erabaki horrek bizitza aldatu zidan. 2001. urtea zen.

Irakaskuntzan emandako urteetan ere hausnarketa eta anekdota asko bizi izango zenituen, ezta?

Oraintxe esan dut aginpidearen (bai eta irakaskuntzaren arloan ere) gaineko hausnarketa izan zela nire hausnarketa guztien oinarri. Familiaren eta eskolaren barruan boterearen kontra euren burua berresten tematuta zeuden nerabeak nituen aurrez aurre, eta horrek zeure buruari buruz hausnartzera behartzen zaitu: nola erlazionatu zaren jakintzarekin; zein jakintza balioesten duzun eta zein ez; desberdintasun-harremanak eskolaren barruan eta nola jarduten duzun elkarrizketetan eskolan ematen dizuten behartze-boterearekin; esaten duzun hori barrutik ateratzen zaizun edo liburuetan irakurri duzuna errepikatzen duzun (nire ustez, aginpideak benetakotasunarekin, autentikotasunarekin lotura handia du).

Horrekin guztiarekin zerbait ikasi nuen, saiatuz eta huts eginez, behin eta berriz erratuz. Nire bikotekide feministarekin izandako elkarrizketetatik ikasi nuen, batik bat. Hura izan dut bidelagun urte hauetan guztietan egindako hausnarketetan. Berak (beste emakumezko lagun batzuekin batera) neure tokira itzularazi nau itzulinguruka hasi izan naizenean.

Gogoan dut, askotan, eskolan nengoelarik oihu egiten nuela errespetua eragiten saiatzeko. Ahotsik gabe geratzen nintzen. Eta orduan ematen nituen hobekien eskolak. Zeren nik honako hau esaten bainien: “Begira, marranta dut eta zuen laguntza behar dut”. Eta zenbait ikasle nire “ahots” bihurtzen ziren ikaskideen aurrean. Eta horixe bera gertatu zitzaidan gorreriarekin; izan ere, ikasleei galderak errepikarazi egin behar izaten nizkien ez nuelako ongi entzuten baina, egun batean, egoera horrekin gogaituta, bihotzetik hitz egin nien eta laguntza eskatu nien, bai eta nire egoera uler zezaten ere. Harrezkero eskolen dinamika zeharo aldatu zen. Nire ahuleziak indar bihurtu ziren.

Bazen beste gauza deigarri bat ere; gazte horiek oso jatorrak ziren haiekin banaka hitz egiten zenuenean, tutore moduan. Baina taldean zeudela, batzuetan dinamika izugarria sortzen zen. Mutil oso sentikorrek neska ikaskide baten kontrako pintada xenofoboak egiteko kanpaina antola zezaketen. Eta horri esker parekideen taldeak indar handia duela eta generoa sozializatuta dagoela konturatu nintzen eta ideia hori haiekin partekatzeaz gain, horren gainean hausnartzera bultzatu nituen.

Alaba bat dudanez, ikaskideek eta irakasleek bere eskolan nola tratatzen zuten konturatzen nintzen, eta emakumezko ikasleen lanari eta ekarpenei balioa eman behar niela pentsatu nuen. Ez gurasokeriagatik, baizik eta, egiaz, nerabezaroan behintzat, neskak hobeak zirelako, oro har. Eta horregatik, batzuetan, “feminista” deitzen ninduten zenbaitek; beste batzuek, aldiz, “maritxua”. Eta gainera, baterako hezkuntzako programaren arduradun nintzen, bitartekotza-taldeko kide, genero-tailerrak antolatzen nituen, “Herritartasunerako hezkuntza” ematen nuen ildo horri jarraiki, ikasleei beren sentimenduei buruz idazteko eskatzen nien... Hori guztia kontuan izanik, nire kideen artean “arraroa” nintzela uste zuten batzuk.

Tira, irakaskuntzan 35 urte eman ostean, anekdota eta hausnarketa ugari metatu ditut. Badakizue, irakasleok hitz eta pitz hasten garenean... Kar, kar.

Zure ustez zer aldatu da zure belaunaldiko gizonen eta gaur egungo mutil gazteen artean?

Ez dakit zer esan. Ez naiz aitonakeriatan hasiko; ez dizut esango orain okerrago gaudela. Nire ustez formak asko aldatu dira eta mutilen artean dibertsitate handiagoa dago. Mutil nerabeen gutxiengo batek ez badio markatutako bideari jarraitu nahi, orain ageriago geratzen direla esango nuke. Egia da, halaber, irakasleen lana dela gutxiengo horri balioa ematea. Nire ikasle ohiek hori irakasten didate (batzuekin badut harremana oraindik, eta beste batzuen berri izaten dut facebook sarearen bidez). Eta baikorra naiz, baina nahiago nuke gauzak azkarrago aldatuko balira arlo horretan.

Homes Igualitaris (AHIGE Catalunya) Estatu osoko erreferentziako taldea da gizonekiko lanari dagokionez; zeintzuk dira zuen lan-ildoak, proiektuak, ametsak?

Beti esaten dugu hiru hankako mahaia osatzen dugula. Hanka bat gizon taldeetan egiten den lan pertsonala da eta, gure ustez, lehentasunezko lana da hori. Bigarren hanka maskulinotasunarekin loturiko gaiei buruzko ikerketa akademikoa da. Baterako hezkuntza, erantzunkidetasuna eta denboraren erabilera, eta indarkeria landu ditugu, batik bat. Eta hirugarrenik ekintza publikoa, hau da, tailerrak, hitzaldiak, indarkeria matxistaren aurkako gizon-gurpilak, teknikari eta monitoreak prestatzeko jardunaldiak.

Gazteekin lan egiteari garrantzi handia ematen diogu, eskolaren barruan eta eskolatik kanpo. Adibidez, azkenaldian, gazteen justizia-zentroetan jardun dugu, gazteekin eta monitoreekin. Lehen aldiz aita izaten direnekin ere lan egin izan dugu, ziur baikaude aitatasuna aldaketaren eragile izan daitekeela, aitatasun kontziente eta arduratsua baldin bada. Gizon etorkinekin jarduteko lan-ildo bat ere zabaldu dugu eta itxaropen handia dugu horretan. Eta adineko gizonekin lan egitea falta zaigu.

Zer nahi genukeen? Bide luzea dugu oraindik aurrean. Katalunian gizon taldeen sare bat sortu nahi genuke. Euskadiko zuen ibilbidea oso gogoan dugu. Azaroan, azkenaldian sortu diren gizon kataluniarren taldeen arteko topaketa bat antolatu nahi dugu Sant Boi-n.

PPIINA (Plataforma por los permisos iguales e intransferibles) ere finkatu nahi genuke Katalunian, hau da, Baimen berdin eta besterenezinen aldeko plataforma bat, eskaera horrekin bat egin duten pertsona eta erakunde guztiak bilduta.

Beste gizarte-mugimendu batzuekin ditugun harremanak estutzea ere lortu nahi genuke, hala nola ekologismoarekin eta bakezaletasunarekin. Eta noski, gure herriko feminismoekiko elkarrizketan ere sakondu nahi genuke. Gure ustez, gizonen bizimoduan gehiago txertatzearren, kulturaren, jolasaren edo kirolaren arloko elkarteekin, adinekoen elkarteekin eta abarrekin harremanetan egotea oso garrantzitsua da. Harreman–sare bat osatzea da kontua, mundu berri bat eratzeko, gizakion arteko harremanen kultura berri bat. Baina hori ezin dugu guk bakarrik lortu eta, gainera, gure bide berari jarraitzen dioten mugimendu gehiago ere badira. Gure erronka estrategikoa “genero-ikuspegi integrala” izeneko dokumentuan jasota daukagu.

Aliantza horien barruan, gertukoenekin hasiko gara: gure herriko gizon igualitarioen beste taldeekin eta Estatuko gainerako herrialdeetakoekin. Horregatik, “berdintasunaren aldeko gizonen agenda komuna” osatzen jardun dugu duela bi urtetik. Eta orain, Estatu osoko berdintasunaren aldeko gizonen Topaketa antolatzen ari gara; Sant Boi de Llobregat herrian izango da, azaroaren 8an, 9an eta 10ean.

Lan hori guztia egiteko gizon boluntario sortatxo bat baino ez gaude. Elkartean ez dugu inor soldatapean, eta ahal duguna egiten dugu. Bazkide aktibo gehiago behar ditugu. Lurraldearen aldetik ere zabaldu egin behar dugu eta bazkideen aniztasuna areagotu, adinari, jatorriari eta klase sozialari dagokienez.

Beste helburu bat ere badugu: gizon mediatiko erreferenteekin kontaktuan egotea, gure mezua transmititzeko. Zuen adibidea ere gogoan dugu, indarkeria matxistaren aurkako euskal gizonen gutuna dela-eta. Baina gu lasai-lasai gabiltza...

Nola deskribatuko zenuke berdintasunaren aldeko gizonen mugimendua Katalunian?

Gora eta gora ari da, baina guk nahi genukeena baino mantsoago. Herri eta eskualdeetan talde txikiak sortzen ari direla ikusten dugu. Sabadell-en, Sant Boi-n, Pla de l'Estany-n modu autonomoan funtzionatzen dute jada; Abrera-n, elkarte mistoetan; beste zenbait tokitan gizon “aitzindariak” ateratzen hasiak dira. Horiei guztiei kasu egin nahi genieke, gure barnean hartu, baina beti ezin izaten dugu, denbora eta baliabideak falta ditugulako. Mugimendu feminista gehienekin harreman onak ditugu, bai eta “Homes en diàleg” eta “Conexus” taldeekin ere; talde horiek erreferente dira. Urtero, hiru elkarteok Fòrum contra les Violències de Gènere/Genero-indarkerien aurkako Forumean parte hartzen dugu elkarrekin.

Lehen esan dudanez, taldeen sarea osatzea lortu behar dugu lurralde osoan. Baina harri berarekin egiten dugu beti estropezu: lan handia egin behar izaten dugu gure mezuarekin gizonengana iristeko. Lan handia, nahiz eta erantzukizunak hartzeaz mintzo garen eta ez errua botatzeaz; nahiz eta lortu beharreko ongizateari ematen diogun garrantzia, pribilegioak galtzearen gainetik. Lan handia ematen digu.

Zenbait kasutan, erakundeek ahalegin handiak egin izan dituzte gizonak berdintasunaren aldeko borrokan txertatzeko eta hori oso garrantzitsua izan da. Gizonei zuzendutako berdintasun-politikei dagokienez, Kataluniako erakundeak zenbateraino daude inplikatuta?

Erakundeen laguntza desorekatua eta aldakorra izan da. Institut Català de les Dones/Emakumeen Kataluniako Erakundea hasieran kontra ere izan genuen, baina gero zertxobait lagundu digute. Orain, gure lana balioetsi egiten dute, besterik gabe, baina diru aldetik ez digute askorik laguntzen. Bestalde, gure Parlament-ean berdintasunaren aldeko eta indarkeria matxista desagerrarazteko legeria lantzen ari zirelarik, ezin izan genuen kontsulta-faseetan parte hartu.

Tokiko eremuetan babes handiagoa izan dugu, Udaletatik, Consell Comarcal eskualdeko kontseiluetatik eta, bereziki, Bartzelonako Diputaziotik. Baina erakunde horietako goi-mailatan dauden alderdien koloreak baino gehiago, bertan lan egiten duten teknikari eta langileek baldintzatuta betiere.

Erakundeen funtzionamendu osoan genero-“mainstreaming” esaten zaiona aplikatzea falta da. Ildo horretatik, Euskadin alde ederra ateratzen diguzuela uste dut.

2011 urtean, Maskulinotasunei eta Ekitateari buruzko Kongresu Iberoamerikarra izan zen Bartzelonan. Eraginik izan al zuen ekitaldi horrek berdintasunaren aldeko gizonen mugimenduan?

Baietz uste dut. Harrezkero –nire ustez- “ego” eta pertsonalismo gehiegi zeuden etapa gainditzen hasiak gara. Zenbait gaitz-ulertu ere argitu egin dira denborarekin, hein batean bada ere. Elkartzen gaituzten puntuei garrantzia ematen hasi gara. Hein batean, gure jendaurreko aurkezpena izan zela esan dezakegu, nazioarteko erakunde moduan. Eta horren erakusgarri, harrezkero beste herrialde batzuetako taldeekin kontaktu asko izan ditugu. Batik bat, Latinoamerikako taldeekin.

Bartzelonako topaketa hura izen zenetik, zer berrikuntza topa dezakegu berdintasunaren aldeko gizonen mugimenduaren agendan? Mugimendu zareten aldetik, baterako adierazpen hartatik egin al duzue aurrera?

Nire ustez giroa aldatu da gehien, gure arteko elkarlana. Facebook bidez informazioa partekatzea eta mobilizazioetan aldi berean parte hartzea urrats handia da guretzat.

Baina urrats gehiago egin behar ditugu. Ekintzak aldi berean egin behar ditugu, bai; baina, horretaz gain, ekintza horiek koordinatzea ere ezinbestekoa da. Bai eta lan-metodologiak eta esperientziak trukatzea ere. Etorkizuneko estrategiak, aliantzak aztertu behar ditugu, betiere gure mugimendu jaioberriaren dibertsitatea errespetatu eta elikatuta.

Horregatik bultzatu dugu mugimenduaren azaroko Topaketa, Sant Boi de Llobregat-en. Gure bide komunean aurrera egiteko urratsa izatea espero dugu.

Etorkizunari begira, baikor? Ezkor?

Baikorra naiz. Ni heldua naiz jada, 12 urte baino gehiago daramat honetan sartuta, eta atzera begiratuz gero, ezin diot horrelakoa izateari utzi. Zeren gizonok ere geure lana egin baitezakegu: gizonen arteko harremanak aldatzen baditugu, mundua aldatuko dugu. Eta bai munduak, bai guk horixe behar dugula uste dut.

 

Josetxu Riviere Aranda. Generoan eta maskulinitateetan espezialista: "Aniztasun maskulinoa onartzen badugu, eta ondoren “gizon” zuriaz, heterosexualaz... pentsatzen dugunean burura datorkigun eredua higatzen badugu, desberdintasuna sortzen duen eredu maskulinoa ahuldu dezakegu"

 

1.- Gizonduz programaren 2013ko prestakuntza-programan eskaintzen diren ikastaroetako bat “laneko arriskuen prebentzioa eta identitate maskulinoen eraikuntza” da. Zer lotura legoke lan-istripuen eta maskulinitateen artean? Zergatik da garrantzitsua hori gogoan izatea enpresetan prebentzio-politikak garatzeko?

Lan-arriskuen eta makulinitatearen eraikuntzaren arteko lotura ardatz hartuta planteatu genuen ikastaroa. Izan ere, gizonek lan-arriskuekin duten loturak zerikusia du –hein batean behintzat– osasunarekin, norbere buruaren zaintzarekin eta arriskuarekin duten loturarekin. Eredu maskulino tradizionala, nire ustez, gaur egun ez da identitate homogeneoa, baina eredu klasikoa ordezkatzen du: gizon zuria, eta heterosexuala. Eredu horrek oraindik ere iraunarazi eta justifikatu egiten du emakumeen eta gizonen arteko desberdintasuna, modu esplizituan edo ez horren esplizituan. Hasteko, lan-istripuen arrazoi nagusiak aztertuko ditugu, segurtasun-neurrien gabezia, azpikontratazioa eta lan-prekarietatea. Baina nahikoa argi babago arriskuaren kontzeptua lotuta dagoela gizontasunarekin eta horrek ondorioak dakartzala gizonen osasunari, bide-istripuei eta abarrei dagokienez, hori lan-munduan ere islatu behar da.

Istripurik gehienak oso maskulinizatuta dauden sektoreetan gertatzen dira; egia da. Baina kontuan hartu behar da lan batzuk gizonek egiteko antolatu zirela hasieratik; esan daiteke aldez aurretik hautaketa bat egiten dela lana egiteko modu bat –eta ez beste bat– aukeratzerakoan. Antolamendu-eredu horrek, oro har, baztertu egiten ditu emakume gehienak, eta gizon batzuk ere bai. Esate baterako, zementu-zaku baten pisu normala berrogeita hamar kilokoa bada, nolako pertsona dugu buruan? Aitzitik, pisua gehienez 15 kilo bada, argi dago beste ekoizpen-eredu bat eta beste langile batzuk ditugula gogoan.

Baina lan-istripuak ekoizpen-eredu sexista honetan kokatzeaz gain, kontuan hartu behar dugu emakumeek eta gizonek arriskua oso desberdin hartzen dutela beren gain; gizonak erresistentzia, kemena eta arriskua gisako balioetan oinarrituta ikasten dute, eta, horregatik, joera handiagoa izaten dute istripu gehiago izateko eta lan-eremuan osasuna behar bezala ez zaintzeko.

2.- Zaurgarritasuna ukatzeak eta arriskua eta erresistentzia goresteak, nola eragiten diote gizonen osasunari? zer ondorio dakarte? Matxismoa nola gauzatzen da osasunari dagokionez? Gizonen osasunerako kaltegarri dela esan daiteke?

Uste dut agi dagoela zaurgarritasuna ukatzeak eta balio maskulino tradizionalak goresteak zuzenean eragiten dutela gizon askok osasun txarra edukitzean eta norbere burua behar bezala ez zaintzean. Azterlan batzuetan adierazten denez –esaterako Luis Boninok egindakoan–, gizon askok atzeratu egiten dute medikuarengana joatea, eta askotan, gizontasuna nabarmentzen duen identitate-ezaugarritzat hartzen dute ondoeza eta mina sentitzea; batez ere, beste gizon batzuen aurrean. Medikuen jarraibideak betetzeko edo tratamendu mediko luzeak amaitzeko ere zailtasunak izaten dituzte. Horregatik, batzuetan berandu jotzen da osasun-sistemara, eta osasunean gertatzen diren ondorioak argiak dira. Esate baterako, prostata-minbiziaren prebentzioan, oso garrantzitsua da azterketa medikoak egitea 50 urtetik aurrera; Geriatria eta Gerontologiako Espainiako Sozietateak (SEGGs) dioenaren arabera, adin horretako gizonen artean, Espainian % 50ek baino ez zuen egin urteko azterketa, 2010 urtean.

3.- Behin baino gehiagotan esan duzu: “indarkeria matxista prebenitzeko, maitasun erromantikoari, auziak konpontzeari eta hezkuntza emozionalari heldu behar zaie''. Zure ustez, zer lotura dago indarkeria matxistaren eta maitasun erromantikoaren artean?

Indarkeria matxista eraikitzeko oinarrian, emakumeen eta gizonen arteko desberdintasuna dago: emakumeak eskubide gutxiago duten pertsonatzat hartzen dira, eta horrek eragiten du gizon askok indarkeria baliatzea; baina emakumeentzat eta gizonentzat eskubide desberdinak eraikitzean, oso da garrantzitsua maitatzeko moduak sozializatzea. Maitasun erromantikoa ez da neutroa; aitzitik, leku desberdinetan jartzen ditu emakumeak eta gizonak. Emakumeengandik eta gizonengandik gauza desberdinak espero dira; maitasun erromantikoa barneratzeko, adierazteko eta sentitzeko modu desberdinak. Hori "naturaltzat" jotzen da gure gizartean, baina gizartean eraikitako maitasun modu bat da, sexismoan oinarrituta eraikia. Pertsonen artean sexu-harremanak eta harreman afektiboak modu jakin batera izatera bultzatzen du eredu horrek: harreman heterosexuala, monogamoa eta bizitza osorakoa. Eredu hori mila eratan erreproduzitzen da, eta horrela sozializatzen gara ume garela neskalagunik edo mutilagunik ote dugun galdetzen digutenetik.

Lehenago ere esan dudanez, gizonentzat, maitasunaren adierazpena, garrantzitsua izan arren, ez da bizitzaren ardatza izango, ez behintzat emakumeentzat beste. Gure bizi-proiektuan oso faktore garrantzitsuak daude nork bere burua eraikitzeko: mundu publikoa, ekonomikoa edo soziala, eta horrek maitasunaren zeregina osatu edo ordeztu egiten du gure autoestimuan, eta, oraindik ere, maitasunaren garrantzia txikiagoa da emakume askorentzat baino. Izan ere, emakume horiek, jaso duten hezkuntzaren ondorioz, maitasuna beste modu batera ikusten dute, non sakrifizioa eta besteei dena ematea oso den garrantzitsua.

Nire iritziz, funtsezkoa da maitasun erromantikoari heltzea, sexu-harremanak eta harreman afektiboak berdintasunean oinarrituak izan daitezen. Zorionez, ez da maitasun- eta samurtasun-iturri bakarra, beste asko baititugu gure bizitzako harremanetan.

Jeloskortasuna maitasun-adierazletzat hartzea, zu gabe ez naiz ezer, edo konkistatzaile diren “erabateko gizonak” eredutzat hartzea oztopo dira gizonok harreman hobeak izan ditzagun, nahiz eta nabaria den oraindik ere, eremu batzuetan, emakumeei baino askatasun handiagoa ematen digutela.

Beste era batera pentsatu behar da maitasuna. Maitasuna hartu-eman bat da, non berdintasuna eta elkarrekikotasuna landu behar diren; alde batera utzi behar da ez dakit nondik datorren sentimendu bat dela, "olatu" baten antzera kolpatzen gaituena. Maitasun-harremanetan arazoak konpontzen ikasi behar da, etenik gabe ikasi, gure buruak aberastuz. Horrela maitatuz gero, ez dugu gutxiago maitatzen, hobeto maitatzen baizik.

4.- Bizi dugun krisi-garai honetan, berdintasunaren aldeko borraka ere krisian dagoela uste duzu? Berdintasunaren aldeko borrokari dagokionez ere, atzeraldian sar gaitezke?

Uste dut garai txarrak direla berdintasunean aurrera egiteko. Krisi honek bakoitza bere lekuan jarri du: erakundeetan berdintasunaren aldeko diskurtso argia eta egiazkoa zutenek baliabideak jartzen jarraitzen dute, programak sortzen eta bultzatzen jarraitzen dute; eta halako diskurtsorik ez zutenek, berriz, sakrifikatu egin dituzte berdintasunaren aldeko baliabideak –proportzioa kontuan hartu gabe sakrifikatu ere–, eta horrek argi uzten du zer nolako garrantzia ematen zioten gaiari; horretaz gainera, legedian aldaketak egiten ari dira, eta ondorioz, emakumeak gizartean leku okerragoan geratzen ari dira, askatasun gutxiagorekin. Gai batzuetan atzera egitea, esaterako abortuaren gaian, edo udalerri txikietan berdintasun-agenteak kentzea eta berdintasunaren aldeko kolektiboentzako diru-laguntzak gutxitzea, ez dira urrats zuzenak, atzera egiten baitugu eskubideei dagokienez.

Krisiak ez dio eragin, ordea, mugimendu feministari, LGTB-ri, eta berdintasunaren aldeko gizonen mugimendu txikiari, berdintasuna lortzeko lanean jarraitzen baitute, lehen bezala, eta, orain, jardun beharreko fronte gehiagorekin.

5.- Emakumeen aurkako indarkeria matxismoaren ondorio kezkagarrienetako bat da. Azken aldiotan, gure inguruan gehitu egin dira emakumeen kontrako indarkeria baliatu duten gizon gazteak; gainera, biktimen artean, gehienak 30 urtetik beherako emakumeak izan dira. Eredu patriarkal klasikoak forma moderno eta sofistikatuago batzuekin erreproduzitzen ari ote dira?

Bai, zalantzarik gabe. Gazteek sozializatzeko baliatzen duten eredu maskulinoa lehen baino askotarikoagoa da. Uste dut garrantzitsua dela hori aintzat hartzea, baina matxismoaren nukleo gogorrenak oso errotuta jarraitzen du gure gizartean, sotilago sustraitua dago, eta horregatik, gazteek ez dute horren erraz identifikatzen. Oso kezkagarria da nahiko hedatuta dagoen uste hau: lortu dugu berdintasuna; beraz, nola emakumeek hala gizonek eskubide berberak ditugu, eta norberaren esku dago eskubide horiek baliatzea. Gizon gazte askok uste dute askatasuna dugula emakumeen eta gizonen berdintasunari dagokionez, eta bakoitzak nahi duena aukeratzen duela. Uste hori ikaragarri kaltegarri da, zeren eta alde batera uzten da gure identitatea nola osatzen dugun, nola desberdin sozializatzen garen emakumeak eta gizonak, oraindik ere matxista den gizarte batean.

6.- Michael Kaufman-ek defendatzen duenez, “emakumeen aurkako indarkeria gizonen arazoa da, emakumeek pairatzen dutena”. Ados zaude? Hala bada, gizonek zer zeregin izan behar lukete indarkeria matxistaren kontrako borrokan?

Bat nator ideia horrekin. Sozializazio maskulino tradizionalean, elkarri lotuta daude indarkeria eta auziak konpontzeko modua; sozializazio horretan gizon askori legitimitatea ematen zaio emakumeengan boterea baliatzeko. Horren haritik, gizonei dagokien arazoa da, eta gizarte osoari dagokiona; identitate hori beste gizon batzuekiko eta emakumeekiko harremanetan eraikitzen da, baina indarkeria matxista konpontzeko, aldarazi egin behar dira gizonak. Uste dut Kaufman oso zuzen dabilela horretan.

7.- Gizonek zer zeregin izan behar lukete berdintasun-politiketan?

Gizonekin egiten den lana oso garrantzitsua delakoan nago. Lekua izan behar dute politika publikoetan, ez soilik aldatu beharreko objektu diren aldetik –emakumeen eta gizonen arteko berdintasunari askok jartzen dizkioten trabak gainditzeko–, baizik eta aldaketaren subjektu diren aldetik ere bai. Gaur egun, gure gizartean, eredu maskulinoa, guztiz homogeneoa inoiz izan ez den arren, lehen baino askotarikoagoa da, eta berdintasuna motel gauzatzen doan arren, ideiak eta jarrerak aldatu dituzten gizonak ere badaude. Beraz, berdintasunean aurrera egiteko, gizonen babesa behar dugu, urratsak egin dituzten gizonekin lan egin behar dugu, oraindik ere berdintasunaren aldekoak ez diren gizonak aldarazteko.

Aniztasun maskulinoa onartzen badugu, eta hortik “gizon” zuriaz, heterosexualaz... pentsatzen dugunean burura datorkigun eredua higatzen badugu, desberdintasuna sortzen duen eredu maskulinoa ahuldu dezakegu. Hori da egin beharreko lana; gizonekin bakarrik ez, baina nagusiki gizonekin egin beharrekoa. Nire ustez, arazo garrantzitsu bat dago gizon askorentzat: ez dute desberdintasunik ikusten, dituzten pribilegioak ez dituzte ikusten, zeren eta, naturalizatu egin dute desberdintasuna, haientzat hori da "normala". Gizarte berdinzale bat lortzeko, alde batera utzi behar dira gizon askok dituen pribilegio maskulino horiek. Horregatik, beharrezkotzat jotzen ditut eredu maskulinoa zalantzan jartzen duten programak, eta pribilegioak eta sexismoak gizonen bizitzan dituen ondorioak azaleratzen dituzten programak.

8.- Etorkizunari dagokionez, baikor zaude? Ezkor?

Bada, ez dakit. Uste dut berdintasunaren alde lortutako aurrerabide batzuk sakonak direla gure gizartean, balioei dagokienez behinik behin. Baina oso zaila da kontzientzia kolektiboan edo legeetan finkatu den berdintasunetik harago joatea, eta berdintasuna benetako bihurtzen duten aldaketak babestea; aldaketa horiek beste gizarte modu bat gauzatu behar lukete, non pertsona guztiek aukera-berdintasun berberak izango dituzten, duten biologia dutela, edo dituzten sexu-aukerak dituztela. Pertsonen eguneroko jokabideetan gertatutako aldaketak ere nabariak dira, baina gauza bera pasatzen da: oraindik ere asko dago aldatzeko.

Ez da aldaketarik gertatzen baldin eta herritarrek bultzatzen ez badute, arlo sozialetik eta erakundeetatik. Kezkagarri da alderdi biak ahuldu eta murriztu izana, emakumeen eta gizonen berdintasuna bultzatzeari eta sendotzeari dagokionez.

Bestalde, oraindik ere masa kritiko sendoa dago mugimendu feministen edo berdintasunaren aldeko mugimenduetan, pertsonengan eta erakunde batzuetan, horiek etsi gabe saiatzen baitira gizartea aldatzen. Hori oso garrantzitsua da.

 

Encarna de la Maza González. SATSE Euskadiko sindikatuko idazkaria: "Erizain dihardutenen artean, % 17, gutxi gorabehera, gizonak dira. Euskadin, erizainen % 9 gizonak dira, eta % 91, emakumeak. Ginekologian, emaginen artean, ehunekoek behera egiten dute: % 3 gizonezko eta % 97 emakumezko"

 

1) 2012ko azken hileetan, SATSE sindikatuko ordezkari eta langile guztiek Emakundeko Gizonduz programaren bidez jaso dute berdintasunaren alorreko prestakuntza. SATSEk berdintasunaren alde egin du argiro. Zergatik? Nola balioesten duzue Gizonduzen lankidetza?

SATSE EUSKADIn badakigu, gizarte-eragile garen aldetik, berdintasunerako eskubidearen berme juridikoak jarri behar ditugula, baina horretaz gain, eredu bat ezarri behar dugula, emakumeen eta gizonen arteko benetako aukera-berdintasunarekin engaiatutako lan-kultura sendotzea sustatutako duena; kalitateko enplegu bat lortzeko proposamenak adierazi behar ditugu, eta lan-espazioa eraldatu behar dugu, espazio gizatiarrago, zuzenago eta demokratikoagoa izan dadin, nahitaezko baldintza baita aurrerabiderako eta gure jardunaren oinarri diren printzipio etikoak betetzeko.

Horretarako, beharrezkoa da guztiok alor honetan behar bezala prestatuta egon gaitezen, eta Gizonduz programak helburu hori lortzen lagundu digu. Hori dela eta, oso uste ona dugu bai programa hori egoteaz, bai programaren edukiaz eta garapenaz.

2) Zer helburu du horrelako prestakuntzak? Zer lortu nahi da? Prestakuntzaren alderdiren batean sakontzen jarraitzea aurreikusi duzue?

Helburu nagusia da ordezkariak legitimotasunez eta baliabideez hornitzea, horrela sustatu eta galdegin ahal izango baitute enpresetan eta Administrazio Publikoan berdintasunari buruzko neurriak eta planak egin eta aplikatzea, negoziazio kolektiboaren bidez.

Langileen jakintzak, ahalmenak eta gaitasunak generoa aintzat hartuta egokitzea; hori da gure Berdintasun Planean proposatu dugun helburuetako bat. Beraz, alor horretako prestakuntza egiten jarraituko dugu plana indarrean dagoen artean.

3) Zuen ustez, eguneroko jardunean erizainek zer zeregin dute emakumeen eta gizonen arteko berdintasunari dagokionez?

Erizainak osasun-agenteak gara, pertsonen osasuna zaintzeko ardura dugu, eta herritarrengandik horren hurrean lan egiten dugunez, zeregin garrantzitsua dugu gure eremuan benetako berdintasuna lortzeko.

OMEk honela definitzen du osasuna: erabateko ongizate fisiko, mental eta sozialaren egoera, gaixotasunik ez izatetik baino harago doana. Osasuna ez da soilik gai biologikoa, gai soziala ere bada, hainbat aldagairen menpe dagoena, sexuaren menpe, besteak beste. Osasunaren arloko gaietan genero-ikuspegiaz jarduteko, garrantzitsua da genero-begirada izatea, emakumeen eta gizonen artean dauden desberdintasun anatomiko, biologiko eta psikologikoak kontuan hartuko dituena, eta emakumeek zer osasun-premia dituzten jakitea, horrela hobetuko baitira haien bizitzak, senideenak, eta, oro har, gizartearena. Osasuna gure lan-eremua denez, alderdi horietan guztietan eragin dezakegu. Horregatik, SATSE-Euskadin behin eta berriz azpimarratzen dugu oinarrizkoa dela osasuna ikuspegi horretatik aztertzea, eta generoaren desberdintasunei eta ez-parekotasunei buruzko informazioa eman behar dela, osasunaren arloko langileei, bereziki.

Horren haritik, gehienbat emakumeei eragiten dieten gaixotasunei buruzko bideoak eta prentsa-kanpainak egin ditugu ?titietako minbiziari buruzkoak, esaterako?, eta barne-prestakuntza egin dugu Osasunari eta Generoari buruz, gure ordezkariak gai horien guztien gainean trebatzeko.

Ezin dugu ahaztu erizainok zeinen zeregin garrantzitsua dugun emakumeen kontrako indarkeria-kasuak antzematen eta emakumezko biktimak zuzen artatzen, kontuan hartuta arazo horrek osasunean arazoak sortzen dizkiela.

4) SATSE-Euskadi Berdintasun Plana egiten dabil. Zeintzuk dira erronka nagusiak? Zer helburu estrategiko planteatzen dituzue?

Plan honen helburuetako bat da genero-ikuspegia zeharka txertatzea SATSE EUSKADIk egiten dituen jarduera guztietan. Halaber, berdintasun benetakoa eta eraginkorra izateko neurriak ezartzea barne jardueran, sexuaren araberako desberdintasuna sortzen duten edo sor dezaketen egoerak saihestea, eta jarduera positiboak indartzea. Nahi genuke plan hau lagungarri izatea plantilla hobeto baliatu eta kudeatzeko; izan ere, horrela, ordezkarien eta langileen iraunkortasuna, gogobetetzea eta motibazioa ahalbidetuko litzateke. Beste helburu bat lehenago ere aipatu dugu: ordezkariak legitimotasunez eta baliabideez hornitzea, beren jarduera-eremuetan berdintasunari buruzko neurriak sustatu eta galdegin ditzaten; izan ditzatela baliabideak errespetuan eta berdintasunean oinarritutako lan-kultura bat ezartzea aldarrikatzeko.

Gure erronken artean dago afiliatuak emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaz eta generoaren araberako estereotipoez sentsibilizatzea, baita ahaldundu daitezen sustatzea ere.

5) Erizaintzaren sektorea feminizatuta dagoenez, zer eragin sortzen ari da gizon kopurua handitzea?

Munduan erizain diharduten % 17 gizonak dira, gutxi gorabehera. Euskadin, erizainen % 9 gizonak dira; emakumeak, berriz, % 91. Obstetrizia eta Ginekologia, Emaginak, espezialitatean, % 3 dira gizonezkoak, eta % 97 emakumezkoak.

Ehuneko horiek handitzea beti egongo da lotuta erizaintzako lan- eta lanbide-proiekzioa hobetzearekin. Gizonezko erizainak gehitzeak lanbidean izan dezakeen eraginari dagokionez, esan dezakegu gizonezko erizain berriek, emakumezko erizainen posizio profesional eta sozialetatik bereizteko, oraingoz beste lan batzuetara bideratzen dituztela urratsak: Adibidez: kudeaketa edo zuzendaritza lanpostuetara; edo bestela, erizain enplegua aldi baterako lantzat hartzen dute, beren ikasketak beste karrera batzuetan jarraitzeko edo autonomia, independentzia, gaitasun tekniko edo gizarte-aitorpen handiagoko lanpostu batera hurbiltzeko.

6) Zuen ustez, positiboa litzateke karrera hau gizon gehiagok hautatzea?

SATSEn uste dugu erizaintzako lanbidea ez dagoela lotuta gizon edo emakume izatearekin, erizaintzako profesional izatearekin baizik; hau da, erizainek jardun behar dute, estereotiporik gabeko erizainek.

Orobat, Erizaintzarako positiboa litzateke erakundeek lanbidea aitortzea, eta aitortza hori gauzatzea lan egiteko modu autonomoagoei lege babesa eta laguntza emanez eta herritarrek egun duten beharrei egokitutako erizain-dotazioa ahalbidetuz.

7) Erizaintza feminizatuta egon da historikoki. Zuen ustez, horregatik gutxiesten da?

Alde batetik, lanbidea feminizatuta egon da, eta, bestetik, emakumeek gizonezkoei utzi zizkien sendatzaile eta emagin gisa zituzten jakintzak eta trebetasunak, eta ondorioz, zaintzaile izateari utzi, medikuen laguntzaile bihurtu ziren osasun-erakundeetan. Horrek guztiorrek kalte egin zion erizaintza profesionalaren garapenari. Horren eraginez, mediku eta emakume erizainaren arteko harremanak betidanik hartu izan ditu gizarteak gizon eta emakumeen arteko harremanerako agindutako genero-rol berberak: medikuak gizonak ziren, eta kontrola, agintaritza eta jakintza zeukaten; erizainak, berriz, emakumeak ziren, aginduak bete baino ez zuten egin behar, eta zailtasunak besterik ez zituzten jakintza zientifikoan aurrera egiteko beren eskumenen eremuan.

8) Erizaintza desberdina litzateke gizonen eremua izanez gero?

Gaur egun, emakumezko erizainak eta gizonezko erizainak kidego profesional berean daude, baina antzinako bi adar batuta: emakumeena, erizain eta emaginez osatuta, eta gizonena, praktikanteez osatuta. Sailkapen profesional hori 1915ean jaio zen, lana sexuaren arabera bereizita egotean oinarrituta. Praktikanteek, 1952. urtera arte, autonomia profesional handia izan zuten eta praktika pribatu liberalean jardun ziren nagusiki. 1952an, bateratu egin ziren praktikante, erizain eta emaginen ikasketa-planak, eta OLTak sortu ziren. Hala ere, emakumezko OLTak behartuta zauden ospitaleetan barnetegi-erregimenenean prestatzera (edo antzeko eregimenean); gizonezko OLTek, berriz, ez zuten horrelako betekizun eta kontrolik. Prestakuntzan ere nabarmenak ziren desberdintasunak: emakume ikasleen ikasketa-planean “etxeko ikasketak" izeneko ikasgai bat zegoen; gizon ikasleek, aldiz, "autopsia mediko-legala" izenekoa zeukaten. Emakumezko OLTak eta gizonezko OLTak ere bereizita jarraitu zuten bi elkargo profesionaletan.

Demokrazia iristean, 1977an, erizaintzaren lanbidea Unibertsitatean sartu zen, eta EUD izendapenaz (Erizaintzako Unibertsitate Diplomadunak) ikasketak bateratzeko behin betiko prozesua abiatu zen. Baina ordutik 35 urte igaro diren arren eta erizaintzako unibertsitate-ikasketak une honetan Erizaintzako Gradua titulua lortzera bideratuta dauden arren, oraindik ere gizonezko erizain batzuek ez dute baztertu nahi erizainen aspaldiko izendapena: Osasun Laguntzaile Teknikoa (OLT); hori ikus daiteke kontsulta pribatu batzuen errotuluetan, baita aldizkari profesionaletan ere.

Ondorioz, sistema soziokulturalak ez ezik, erizainek eurek ere ez dute erraz onartzen “erizaintzako zaintza-lanei" ikuspegi profesionalizatu bat ematea. Gizonezko erizainek oraindik ere gurago dute lanaren zati teknikoa, eta horretarako, nahiago dute praktikante edo OLT deitura, “erizain” izendatzea baino; praktikan, emakume erizainen lanetik bereiziko dituzten lanpostuak hautatzen dituzte, "zaintzea" gutxi aitortutako lana dela iritzita. Erizaintza maskulinizatzea, gizonezko erizain askoren iritziz, onuragarria da aitorpen profesionala berreskuratzeko eta goratzeko, eta gizarte- eta lan-posizioa hobetzeko.

9) Bereizkeriazko traturik ikusten al duzue emakumezko eta gizonezko erizainen arteko lan-praktikan?

Irudipena dugu desberdina dela medikuaren eta gizonezko erizainaren arteko harremana eta medikuaren eta emakumezko erizainaren artekoa. Lehenengo harremana horizontalagoa da, eta erizaintzaren zeregin propiora mugatua; bigarrena, aldiz, bertikalagoa da, eta emakumezko erizaina medikuaren menpe egoteaz gain, ama eta etxeko andre batentzat espero den eredura ere egokitu behar da.

Egoera hori aldatzen ari da emakumeak medikuntzan sartzen ari direlako, gizonak erizaintzan sartzen ari direlako eta Erizaintza autonomoa izan dadin nahi delako. Erizaintza feminizatuta egoteak lanpostu-banaketan eragiten du, eta haien lanbide garapena eta lan-produktibitatea oztopatzen. Lanpostuen banaketari dagokionez, esan behar da zaintzarekin lotutako lanpostu gehienak emakumeek betetzen dituztela, eta tresnak erabiltzearekin edo teknika paramedikoak egitearekin lotuta daudenak, gizonek. Baina, bestalde, egungo ekonomia-egoerari esker, emakumezko erizainen lana heroiko bihurtzen ari da, gero eta gehiago. Emakumezko erizainen lanera etxeko eremuko ereduak eramaten ari dira. Horrela, emakumezko erizainak askoz ere jarduera gehiago egiten ari dira, lanbideagatik dagozkienez gain. Beren lana etenez beteta dago, eta erabiltzaileek eskatzen duten edozein arazo konpontzeko eskatzen zaie. Gizonezko erizainek, berriz, askoz ere eten gutxiago izaten dute, eta askoz ere gai gutxiago galdatzen zaie. Nabarmentzekoa da, halaber, gizonezko erizainen artean ez bezala, emakume erizain askok lanbidea uzten duela, zailago duelako etxeko lanak eta lanbidekoak bateragarri egitea; egoera hori larritu baino ez du egiten lanaren gogortasunak eta ordutegien desordenak (goiz, arratsalde eta gaueko txanda birakariak). Emakumezko erizainen artean absentismo handia dago, eta kudeatzaileak kexu dira. Hori aipatu egoeraren isla da, zeren eta, askotan, familiako edo etxeko arazoren bat izaten da sakonean, seme-alabaren edo adineko edo menpeko baten zaintzarekin lotutako arazoren bat.

10) Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako aurreko Foroan adierazi zenutenez, "osasunean inbertitzea berdintasunean inbertitzea da"... Zer lotura dago berdintasunaren eta osasunaren artean? Azalpena sakontzerik bai?

SATSE-Euskadin uste sendoa dugu osasunean inbertitzean berdin inbertitzen dela berdintasunean. Erizaintzako zaintza profesionaletan inbertitzeak eta osasun alorreko murrizketak gelditzeak emakumeen eta gizonen arteko berdintasunean inbertitzea dakar. Funtsezkoa dugu horretaz jabetzen hastea. Zergatik? Zaintza-lanen ardura gehienbat emakumeek hartzen dutelako, oraindik ere. Ditugun azken datuek adierazten dutenez, edozein adineko menpekoen % 81 familiarteko batek zaintzen du, eta zaintza-lan horiek egiten dutenen profila emakumeena da gehienbat. Zaintzak emakume-aurpegia du.

Beraz, osasun arloko eredua behar beste baliabidez hornitzen ez bada, asko okertuko da zaintzaile informalen (gehienbat emakumeen) egoera, eta berriz ere handituko da genero-arrakala.

Osasun alorrean murrizketak egiteko politikak Ongizatearen Estatua eraisten ari dira, eta genero-rolak betikotzen, ideia hau betikotzen: zaintza-lanak ez dituzte zaintzaile profesionalek egin behar, emakumeek baizik, eremu pribatuan gelditzen zaien denboran.

Osasuneko gastu publikoan egindako “aurrezkiak”, horrenbestez, Estatuak erkidegora eta familietara bideratzen dituen kostuak baino ez dira. Baina, emakumeengana bideratzen dira, batez ere.

11) Emakumeen eta gizonen arteko berdintasunari dagokionez, baikor zaudete? Ezkor?

Ondotxo dakigu inguruabarrak ez direla onenak, mundua menderatzen dutenek oso ondo antolatu dutela diskurtsoa, sindikatuak beharrezkoak ez garela sinestarazteko, berdintasun-politikak beharrezkoak ez direla pentsarazteko ?berdintasuna dagoeneko lortu dugulako? … Baina langileen eskubideen kontrako atentatuek, egunero ikusten ditugun gizarte-desberdintasunek ?zeintzuek gehiago kolpatzen dituzten emakumeak? … hori horrela ez dela erakusten digute, eta orain, inoiz baino gehiago, erne eta zoli egin behar dugula, eta lanean jarraitu behar dugula beste gizarte-eredu bat lortu arte: gizarte-eredu zuzen eta demokratiko bat, non antolaketa sozial erantzukidea sustatuko den eta emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna bermatuko.

 

Iñigo Lamarca, Arartekoa: "Gizonok, behingoan, albo batera utzi behar dugu ar matxistaren eta padre padrone-ren armadura”

 

1) Zeintzuk dira Arartekoaren erronka nagusiak emakumeen eta gizonen arteko berdintasunari dagokionez?

Lau hauek dute lehentasuna: a) berdintasunaren euskal legea osorik garatu eta aplikatu dadila lortzea lanerako eta esku hartzeko ditugun tresnen bitartez (herritarren kexak, ofiziozko informazio espedienteak, administrazio publikoen jardunaren ebaluazioa eta ematen ditugun gomendioak); b) emakumeen aurkako indarkeria matxista izugarria desagerraraztea; horretarako buru-belarri ari gara lanean Erakundeen arteko Itunetik sortutako talde teknikoan gure ezagutza eta proposamenak plazaratzen; c) erakundeek eta administrazioak proaktibotasun handiagoz inplikatu daitezen lortzea emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaren inguruko balioen hezkuntzan; d) lana, familia eta bizitza pertsonala uztartzeko politika publiko hobeak lortzea.

2) Hamarkada batzuetan aurrerapen handiak egin dira berdintasunaren arloan, baina orain hainbat aditu alarma-zantzuak antzematen hasi dira emakumeen eta gizonen artean gerta daitekeen atzerapenaren inguruan. Zer deritzozu? Oinarririk badu kezka horrek? Osasuntsu al dago berdintasuna gurean?

Sekulako krisi ekonomikoa bizi dugu, eta emakumeei gehiago eragiten die gizonei baino. Langabezia eta lan prekarietate handiagoa dago emakumeen artean. Gainera, familiak azken babeslekua dira krisi garai hauetan. Emakumeak, beraz, erantzukizun eta lan handiagoa hartzen ari dira seme-alabak, zaharrak, mendekoak edo gaixoak zaintzeko eta etxeko lanak kudeatzeko. Egoera horiek eragin negatiboa dute gizon-emakumeen arteko berdintasunean.

3) Gazteei dagokienez, eta estatistiken arabera, emakume gazte asko dago indarkeria matxistaren biktimen artean. Zure ustez zerk huts egin du? Berdintasunaren zein alderditan eragin beharko genuke hori gerta ez dadin? Nahikoa da legeak eta legeetako mekanismoak ezartzearekin?

Gizon-emakumeen arteko berdintasuna eta giza eskubideak errespetatzeko balioetan heztea ezinbestekoa da. Alor horretan landu beharrekoa asko, izugarri, dela oraindik erakutsi du 2009an argitaratu zen Arartekoaren txostenak, ume eta nerabeen balioei eta balio horiek transmititzeko bideei buruzkoak. Harik eta adingabekoen eta gazteen % 100ak berdintasun balioak behar bezala barneratuta izan arte, indarkeria matxistak edo genero indarkeriak existitzen jarraituko dute.

4) Duela dezente honako hau adierazi zenuen: “emakumeen eta gizonen arteko erabateko berdintasunarekin bat etorriko den maskulinotasun berria eraiki behar dugu”. Zein berrikuntza izan beharko luke maskulinotasun horrek orain dauden ereduekiko?

Aldi berean oso erraza eta oso zaila den zerbait: patroi matxistarekin bukatu behar da, emakumeak baztertu, eraso eta erreprimitu eta gizonak zapaldu egiten baititu. Gizonok, behingoan, albo batera utzi behar dugu ar matxistaren eta padre padrone-ren armadura. Hori lortzeko, errespetu eta berdintasun balioak landu behar dira gizarte mailan eta banakakoaren mailan.

5) Gizonok berdintasun handiagoaren aldeko jarrera eta ereduetara aldatzeko prozesu hori hainbaten ustez ezin da egin gizonon borondatez, izan ere jokoan daude maskulinotasun tradizionalak eskaintzen dizkigun pribilegioak… Zer iruditzen zaizu hori? Zerk bultza ditzake gizonak berdintasun handiagoko jarreretara?

Berdintasunezko ereduek askatasun handiagoa ere eragingo dute eta, beraz, gizonentzako zorion handiagoa ere bai. “Gizonek ez dute negar egiten” dio aspaldiko esaldiak, baina beti izugarria iruditu zait hori. Izan ere, gizona askatasuna suntsitzeko rol batean hartzen du preso; rol horrek boterea ematen dio, baina zentzuen eta emozioen mundu liluragarria ukatzen dio, besteak beste. Horregatik, berdintasunezko ereduen alde egitea aukera inteligentea da gizonontzat guretzat ere onuragarria delako.

6) Michael Kaufman-ek dioenez, “emakumeen aurkako indarkeria gizonen arazoa da baina emakumeek pairatzen dute”. Zer iruditzen zaizu hori? Egia balitz, zer eginkizun lukete gizonek indarkeria matxistaren aurkako borrokan?

Oinarrian ados nago ideiarekin. Ondorioz, nire ustez gizonok aktiboagoak izan behar gara indarkeria matxistaren aurka eta genero tradizional maskulinoari dagozkion balioak, rolak eta kultura dekonstruitzeko lanean parte hartu beharko genuke, demokraziaren aurkakoa baita hori guztia. Horrek gizarte mailako lana eskatzen du, gai horiek gizonen arteko elkarrizketetan sartzea, ispiluari begiratu eta barruan dugu alien matxista hori identifikatu eta suntsitzea eta abar.

7) Zer eginkizun izan beharko lukete gizonek berdintasun politiketan?

Esandakoak esanda, nire ustez, berdintasun politikak gizonei ere badagozkie eta, horrenbestez, gizonen koerantzukizuna egon behar da politika horiekiko.

8) Homofobia da maskulinotasun tradizional edo hegemonikoen zutabeetariko bat. Bere aurka egiteko, sarritan ikastetxeen beharra azpimarratzen da sentsibilizazio programak gauzatzeko. Erreferentziazko beste eremu batzuetan, berriz, esate baterako kirolean, homofobia jaun eta jabe da. Mezu kontrajarriak bidaltzen jarraitzen da? Zein litzateke homofobiaren aurpegi ezkutua?

Homofobiaren aurpegi ezkutua da matxismoak iraun egiten duela. Maskulinotasunaren identitate tradizionala kontrabalio hauek definitu dute hein handi batean (horrela deitzen diet izaera perbertsoa eta antidemokratikoa dutelako): beste gizaki batzuekiko indarkeria legitimatzea, hain zuzen ere, norberaren interesak, jarrerak eta helburuak defendatzeko indarra erabiltzea, sexismoa, matxismoa eta homofobia. Gizon heterosexual askok oraindik kontrabalio horiekin jarraitzen duenez, oraindik ere indarkeria dago emakumeen aurka eta erasoak daude homosexualen edo bisexualen aurka. Homofobiaren aurkako politika publikoak integralak izan behar dira eta pertsonek balioak jasotzen dituzten, harremanak izaten dituzten eta gizarteratzen diren alor guztietan eragin behar dute.

9) Etorkizunari dagokionez, baikorra ala ezkorra?

Baikorra, baina moderazio handiz. Oraindik ere asko dago egiteko eta nahiz eta asko aurreratu dugun, ez atzera ez aurrera geratu garenaren zantzuak ere badaude. Lanean jarraitu behar da, ilusioz, argudioekin, etengabe eta eraginkortasunez harik eta emakumeen eta gizonen arteko berdintasun osoa, benetakoa eta eraginkorra lortu arte.

 

Loli García. Eusko Jaurlaritzako Familia eta Komunitate Politikarako zuzendaria: "Emakumeak lan munduan sartu ginenean, gure gizartean ez zen hausnartu nork edo nola egingo zen ordura arte emakumeek egiten zutena"

 

1.- Gobernu Kontseiluak Familiei laguntzeko erakundeen arteko III. plana onartu zuen 2011 bukaeran, 2011-2015 aldirako[1]. Euskadiko familien egoerari buruzko diagnostiko sakon baten ondoren jaio zen plana. Zein datu dira aipagarrienak?

Diagnostikoa[2] oso zabala da eta Euskal Autonomia Erkidegoko familien irudi bat ematen digu. Aipagarrienak hauek dira: familia ereduen aniztasunak gora egin du, kide kopuruak, berriz, behera, euren ardurapean seme-alabarik ez duten adinekoen familiek eta pertsona bakarreko familiek gora egin dute. Hori guztia, jaiotza tasa txikia delako (Espainiakoa baino txikiagoa eta Europakoen artean txikienetarikoa) eta horrekin eta bizi-itxaropen handiarekin gizartea zahartzen ari delako. Gainera, beste elementu batzuek gazteen emantzipazio goiztiarrerako oztopo dira, adibidez, lan prekarietatea, etxebizitza eta krisia. Horrenbestez, zaila egiten da familia berriak sortzea eta jaiotza-tasak gora egitea belaunaldi arteko beharrezko erreleboa gerta dadin.

Joera demografiko horiez gain, bada beste elementu oso garrantzitsu bat ere: familiek zailtasuna dute kideek familian eta lanean dituzten eginkizunak bateratu ahal izateko, batez ere umeak hazteko eta adinekoak zaintzeko.

Horren arrazoia da, besteak beste, gizarte gisa ez dela hausnartu zein ereduk ordezkatuko dituen emakumeek lan mundura sartu aurretik izan ohi zituzten eginkizunak. Ondorioz, ez dira jarri hori zuzentzeko baliabideak, esate baterako umeak hazten eta adinekoak zaintzen laguntzeko behar beste zerbitzu sortzea, gizarte antolamendu berri bat sortzeko.

Hori guztia zenbakietan islatzen da. Adibidez, EAEko soldatapeko populazioaren % 16,7k zailtasunak ditu behar bezala kontziliatzeko eta guraso langileen kezka nagusien artean dago seme-alabekin kalitatezko denbora gehiago pasatzea; euskal familien % 12,6k ekonomikoak ez diren arazoak ditu adin txikikoei edo zaharrei arreta ematearekin lotuta eta kasuen % 8k hori arazo garrantzitsua dela deritzote. Gainera, emakumeen % 21,1ek lan gehiegi du lanaldi bikoitza dutelako lanean eta etxean, etxeko lanetan 60 ordu baino gehiago egiten baitituzte.

Bukatzeko, alderdi kualitatiboen artean aipagarria da neska-mutikoentzat eta gazteentzat familiak duen garrantzia, eta gurasoen nahastea seme-alabentzako dedikazioa, babesa, autonomia eta mugak konbinatzeko orduan. Batzuetan, esandakoen ondorioz, gurasoek beste batzuengana jotzen dute (profesionalengana, aitona-amonengana…) balioetan hezteko erantzukizuna deskargatzeko, nahiz eta eurak izan seme-alabentzako eredu nagusia.

2.- Planaren zein ardatz estrategiko nabarmenduko zenuke

Lehen esandakoari jarraiki, hauek nabarmenduko nituzke, besteak beste, Familiei laguntzeko erakundeen arteko III. planean:

Familien ahalduntzea, botere publikoek laguntza eman behar diete familiei euren eginkizunak eta bizitza proiektuak definitu eta garatzerakoan eta horiek hobeto bete ahal izateko prestakuntza emango dieten programak egin behar dituzte.

Erantzukidetasunez kontziliatzea, tresna berri eta eraginkorrak bilatuz lanean eta bizitza pertsonalean, familiakoan barne, ditugun eginkizunen arteko beharrezko oreka lortzeko bidean pertsona guztiak eta gizarte osoa pertsonalki eta aktiboki inplikatu dadin.

Zergatik hitz egiten dugu erantzukidetasunezko kontziliazioari buruz? Gure ustez kontziliazio terminoa zabaldu eta erantzukidetasunari lotu behar zaiolako, bi norabidetan hedatzeko:

Familian, bikoteko bi kideek eta familiako gainontzeko kideek –seme-alabek… bakoitzak bere ahalmenaren eta garapenaren neurrian– inplikatu behar dutelako etxeko lanetan eta zaintza lanetan. Horrela, lanak orekaz banatuko dira; ondorioz, eskatzen duten ahalegina gehiago baloratuko da, eta berdintasun maila handiagoa lortzeko behar den aldaketa kultural eta soziala lortuko da.

Gizartean, kontziliazioaren ardura ez delako soilik horren eragina jasaten dutenena, baizik eta gizarte osoarena. Gainera, aldaketa indartsuenak lortzeko bidea kultura eta egitura sozialak aldatzea da, zehazki gizarte erakundeak, enpresak, administrazioak eta gizartea oro har. Beraz, enpresen kultura ere aldatu egin behar da, zerbitzu publikoen ordutegiak zabalagoak eta malguagoak egin behar dira eta hirigintzako planifikazioa ere aldatu egin behar da.

3.- Familia eten gabe aldatzen doan erakundea da. Gizon-emakumeen arteko berdintasuna barneratu dute familia mota berriek ala rolak banatzeko eskema tradizionalekin funtzionatzen jarraitzen dugu?

Ezin dugu ukatu aurrera egin dela alor honetan. Dena den, datuak kontuan hartuta ez dela nahikoa esan dezakegu eta neurri handi batean oraindik ere rolak banatzeko eskema tradizionalekin funtzionatzen jarraitzen dugula.

Emakumeak lan munduan sartu ginenean, gure gizartean ez zen hausnartu nork edo nola egingo zen ordura arte emakumeek egiten zutena. Gure gizartearen oinarriak patriarkalak direnez eta etxeko lanak egitea eta seme-alabak edo menpekotasunen bat dutenak zaintzea emakumeei soilik dagokien gaia dela ulertzen denez, gizonak ez dira behar beste hasi lan horiek egiten eta gizarteak ez ditu jarri behar diren zerbitzuak.

Baina testuinguru honetan, garrantzitsua da azaltzea emakumeak bidegabekeria horiek jasateaz gain aldaketa eragileak ere bagarela. Horregatik, kontziente izan behar dugu gure inguruan gauzak alda ditzakegula, bai mikro mailan, bikotekidearekin eta seme-alabekin erantzukidetasuna bultzatuz, baita makro mailan geure lekua eta eskubideak aldarrikatuz. Bide luzea geratzen da erantzukidetasunaren helburua lortu arte.

4.- Dirudienez, azkenaldian errealitatearen ikuspegi igualitarista nagusitu da. Horrenbestez, ematen du gizonak eta emakumeak berdin inplikatzen direla benetan zaintza lanetan. Zer iruditzen zaizu? Zer diote datuek?

“Berdintasun liluratzat” jo dezakegun zerbait gertatzen da. Lege aldetik genero berdintasuna lortu da, baina datu objektiboek erakusten dutenez, seme-alabak eta menpekotasunen bat duten senideak zaintzea eta etxeko lanak batez ere emakumeek egiten dituzte, nahiz eta sarritan etxetik kanpo ere lanean jardun. Ez dago hainbat datu aztertzea besterik: emakumeen jarduera tasak, arduradun lanpostuak dituzten emakumeei buruzko datuak, emakumeen aurkako soldata desberdintasuna edo gizon eta emakumeek etxeko lanak egiten edo menpekoak zaintzen egiten duten denbora. Horretan emakumeok oraindik ere “txapeldunak” gara.

“Berdintasun lilura” horrek erlaxatzea ekarri du eta horrek arduratu egiten nau. Badirudi egin zitekeen dena egin dela eta horregatik lasai gaudela. Dena den, aldaketa garrantzitsuena egiteko dago eta kulturala da, hezkuntzakoa, eta belaunaldi berriak nahasmen horren menpe egon litezke. Bikote gazteetan argi eta garbi desberdintasunezkoak diren egoeren adibideak izaten ditugu sarritan, nahiz eta eurak ez izan horretaz kontziente.

5.- Beraz, gizon-emakumeen arteko erantzukidetasuna oraindik ere “lortu ez den helburua” dela esan genezake?

Ez, ez da lortu, eta datu estatistikoak oso argiak dira. Gainera, nire ustez helburu hori epe luzerakoa da eta gure seme-alabek berdintasunezko eta erantzukidetasunezko heziketa izan dezaten lan egin behar dugu, gizon eta emakumeak kontzientziatzen, fronte desberdinetatik egunez egun, urte asko.

Ez da soilik administrazioen eginkizuna, denok baitugu zeregin garrantzitsua. Familiei laguntzeko erakundeen arteko III. planean horixe da bultzatu beharreko gai nagusietariko bat, baina aurrera egin ahal izateko gizarte eragile askoren partaidetza behar dugu: hedabideak, enpresak, erakundeak eta gizon-emakumeak.

6.- Planeko zein neurri aipa daiteke gizon eta emakumeen arteko berdintasuna lortzeko helburuarekin duten lotura zuzenagatik?

Bizitza pertsonala, familia-bizitza eta lan-bizitza erantzukidetasunez uztartzea bultzatzeko 19 neurri daude. Horien artean, nabarmentzekoak dira lan-bizitza, familia-bizitza eta bizitza pertsonala uztartzeko kostuak konpentsatzeko familiei eta enpresei zuzendutako laguntza ekonomikoak; kontziliazioan gizon-emakumeek dituzten eskubideak zabaltzeko behar diren lege aldaketak sustatzera zuzendutakoak; enpresa eta sindikatuei zuzendutakoak enpresetako lan hitzarmenetan kontziliazio neurriak bultza daitezen; enpresak antolatzeko modu berriak sortzera zuzendutakoak, batez ere ordutegi malgutasuna, lan ordutegiak gainontzean ditugun rolekin bateragarriak izan daitezen; denbora bankuen ekimen esperimentalak; ordutegi sinkronizazioko esperientziak; gurasotasun positiboaren garrantziari buruzko kontzientzia sustatzeko neurriak, oso garrantzitsua baita aitaren rola aktiboki ezartzea seme-alabak hazteko prozesuan.

7.- Zein urrats eman beharko genuke erantzukidetasunezko kontziliazioa lortu ahal izateko?

Hauek ari gara egiten eta bultzatzen, apaltasunez:

Kontziente izatea dagoen desberdintasunaz eta egin behar den kultura eta jarrera sozial aldaketa izugarriaz berdintasun maila handiagoak lortzeko, genero desberdintasunaren arrazoiak aztertzeko eta gizon-emakumeentzako rol berriak sortzeko.

Hezkidetza eta genero rolak sartzea eskola curriculumetan

Neska-mutikoek erantzukizunak har ditzaten bultzatzea –bakoitzak ahal duenaren neurrian.

Gizonentzako neurri orokor eta nahitaezkoak sartzea, aitatasun baimenak eta abar.

Erantzukidetasunezko kontziliazioak guztiontzat, gurasoentzat, seme-alabentzat, enpresarientzat eta gizarte guztiarentzat dituen abantailei buruzko informazioa ematea.

Langileen familia eta lan bizitza bateratzearen alde ez egiteak gizarte guztiarentzako dakartzan arazo larriei buruzko kontzientzia piztea: jaiotze tasa jaistea, gaixotasunak, estresa, eskola porrota edo haurren babes gabezia, pertsonei eragiten dieten batzuk aipatzearren, baina ez dira ahaztu behar beste batzuk, adibidez, laneko errendimendua eta motibazioa jaistea, ezkutuko baxak, laneko errotazio handiagoa eta abar, guztiak ere produktibitatearen aurkakoak.

8.- Zer gehituko luke “Concilia +” webguneak helburu hori lortu ahal izateko?

Erronka bat genuen, hain zuzen ere, erantzukidetasunezko kontziliazioaren mezua lan mundura eramatea. Abiapuntu gisa horri buruzko okerreko sinesmen asko zeuden eta oraindik ere badaude: adibidez, “enpresak ez duela inolako onurarik langile batek kontziliazio neurriak hartzen dituenean”, “kontziliazioa oso garestia dela enpresentzat”, “soilik legeetan jasotako neurriak gauzatu daitezkeela”, “kontziliazioari buruzko gaiak enpresarien kontua direla baina ez langileena”, “familian ezin dela kontziliazioa bultzatu”, “kontziliazioa emakumeen kontua dela” eta abar.

Gainera, argi genuen enpresariengana zenbakiekin, datu objektiboekin joan behar genuela. Horregatik abiarazi da Conciliar es todo beneficios izeneko web ataria. Alegia, enpresek, sindikatuek, langile autonomoek eta besteren kontura lan egiten dutenek informazio eta hausnarketa gune bat izan dezaten familia, lana eta norberaren bizitza bateragarri egiteari buruz.

Atari horretan, bateratzeko neurriei buruzko informazioa ematen da, besteak beste, kostu ekonomikorik gaineratzen ez duten bateratze neurriak, bereziki aipatzen dira ordutegiak malgutzea, baita tramiteak, laguntza, legeria, azterlanak, artikuluak… Azpimarratzen da motibazioarekin, imajinazioarekin eta malgutasunarekin familiako eta laneko bizitza eta bizitza pertsonala bateragarriago egin daitezkeela langileentzat eta eraginkorragoak eta lehiakorragoak izan.

Gainera, hainbat tresna elkarreragile ditu atariak:

a) Autodiagnostiko tresna, enpresa bakoitzaren egoera eta bateratze beharrak zeintzuk diren jakiteko.
b) Kostuak eta onurak kalkulatzeko tresna, bateratze neurri bakoitzak eskatzen duen inbertsioa eta eragingo dituen onurak zeintzuk diren jakiteko, legeetarako esteka eta guzti.
c) Neurri bakoitzerako behar diren tramiteei buruzko atala –laguntzak, diru-laguntzak eta bonifikazioak enpresentzat, langile autonomoentzat eta besteren kontura lan egiten dutenentzat– dokumentu ereduetarako eta legeetarako esteka eta guzti.
d) “Nire plana”, enpresetan bateratze planak egiteko tresna gidaria da. Plan horretan, kontuan hartzen dira hainbat alderdi: dauden neurrien berri ematea, langileek duten neurrien erabilera mailaren ebaluazioa eta jarraipena egiteko prozedurak, eta lortutako emaitzak.

9.- Gizonak oraindik ere beste batzuk zaintzeko lan jarduna murrizten edo eszedentziak hartzen dutenen artean “sekulako gutxiengoa” direla kontuan hartuta, zer eskatuko zenieke? Nola konbentzituko zenituzke besteak zaintzeko ardura har dezaten erantzukidetasunez?

Ardura eta ausardia eskatuko nieke euren bizitza eta bikotekideen, amen eta alaben bizitza hobetzeko. Horretarako, euren eskema mentalak zabaldu behar dituzte. Pentsa dezatela berdintasun handiagoko gizarte bat gizarte zuzenagoa dela, eta eurek hori lortzen lagun dezaketela bikoteko kide gisa, seme gisa eta aita gisa parte hartzen eta euren bizitzaren protagonista izaten.

Gainera, ziur nago alderdi hori euren gain hartzeak orain dauden “erosotasun gunetik ateratzea” eskatuko diela hasieran, baina epe ertain eta luzera onura gehiago ekarriko diela: bikotekideekin duten konplizitatea eta harremana hobetuko dute, aitentzat seme-alabak zaintzeak emozio berriak deskubritzeko bidea izango da, hobeto ezagutzeko eta eurekin disfrutatzeko. Horrela, seme-alabei berdintasun eredu bat eskaintzen jardungo diete eta hori gizarte berri baten hazia izango da.

10.- Etorkizunari buruz: ezkorra? baikorra?

Oraindik ere bide zaila eta luzea geratzen zaigu, aurrerapenak astiro gertatzen dira eta erne egon behar dugu. Adi egon behar dugu eta lanean jarraitu. Krisi ekonomikoko uneetan atzera egiten da berdintasun kontuetan, eta horregatik argi izan behar dugu helburua, eta eutsi egin behar diogu.

[1] Testu osoa hemen: http://euskadi.net/familia

[2] Diagnostikoak bi azterlan hauek zituen oinarri: “Euskal Autonomia Erkidegoko familien egoerari buruzko azterlana” eta “EAEko haurren eta nerabeen beharrei buruzko hurbilpena”; biak webgune honetan daude eskuragarri http://www.euskadi.net/ikuspegiak

 

Julio César González Pagés. Maskulinitateen Sare Iberoamerikarraren koordinatzailea: "Matxismoaren prozesuak ziklikoak dira eta belaunaldi bakoitzak hegemonia maskulinoko modu berriak sortzen ditu"

 

Kubako gizonei buruzko irudi oso estereotipatuta iristen zaigu ozeanoaren alde honetara. Zer da “Arra, Gizona, Maskulinoa izatea” gaur egungo Kuban?

Hain zuzen ere, esaldi horixe da gizon kubatarrek gehien esaten zigutena azken hamar urteetan herrialdeko probintzia guztietan egin ditugun maskulinitate tailerretan. Gizon kubatar arruntarentzat “arra, gizona, maskulinoa” izatea sexualitatea baino zerbait gehiago da; maskulinitate hegemoniko bat berrestea da, horrek emango baitio bidea bere protagonismoa legitimatzeko bi gizon taldeen artean erdibiderik ez dagoen mundu batean: menderatzailea edo menderatua zara.

Ba al dago Kuban belaunaldien arteko jauzirik gizonek berdintasunaren alde duten inplikazioari dagokionez? Nola ikusten dituzu gazte kubatarrak zentzu horretan?

Gazte kubatarren artean matxismoa aurpegi desberdinak hartzen joan da, baina, zoritxarrez, oso osasun ona du oraindik ere. Askok uste dute estetika aldatzeak, adibidez bizarra kentzeak edo fisikoa gehiago zaintzeak, jarrerak aldatzea dakarrela, baina ez da horrela. Genero berdintasunari buruzko oinarrizko gaietan oso estatistika kezkagarriak ditugu.

Matxismoaren prozesuak ziklikoak dira eta belaunaldi bakoitzak hegemonia maskulinoko modu berriak sortzen ditu. Arreta jarri behar diogu horri eta azaleko azterketak saihestu, izan ere, gazteenak gai garrantzitsu hauetan ez direla hain kontserbadoreak pentsatu ohi dugu beti.

Iaz Bartzelonan egin zen Maskulinitateei eta Ekitateari buruzko lehen Kongresu Iberoamerikarrean hartu zenuen parte. Zer nabarmenduko zenuke han ikusi, entzun eta bizi izan zenuenetik? Aurkitzen duzu elementu komunik Kuban edo Latinoamerikako beste leku batzuetan gertatzen ari denarekin?

Kongresu garrantzitsua izan zen, batez ere Espainian berdintasunaren inguruko gaietan egiten ari dena ezagutzeko. Internet bidez ezagutzen ditugun lagun asko aurkitu ahal izan genituen. Bartzelonan zenez, Latinoamerikako jende askok ezin izan zuen joan bidaia oso garestia zelako.

Hori dela eta, egia esan, Latinoamerikatik oso gutxi izan genuen, hitzaldi nagusiak Australia, Italia eta Espainiako adituek eman baitzituzten, baina ez Latinoamerikako gizonek behar duten ikuspegi geografiko, multietniko eta arrazialarekin.

Itxaropen handiarekin iritsi nintzen Maskulinitateen lehen Kongresu Iberoamerikarrera, baina espektatibok ez ziren bete, ez baitzen eztabaida plurala izateko zubirik eraiki. Aktibismoaren eta akademiaren arteko topaketa egongo zela iragartzen zuten slogan batean, baina ez zen horrelakorik lortu. Aktibistek eta akademikoek bananduta eztabaidatu genuela begi-bistakoa izan zen, nahiz eta foro berean parte hartu genuen guztiok.

Zure ustez, berdintasunaren aldeko gizonen mugimendua sortzea posible da edo beharrezkoa da? Nolako osasuna izango luke mugimendu horrek Kuban?

Mugimenduak sortzen dira eremu publikoan eragin handia duen militantzia bat dagoenean eta horrek gizartearen gainontzeko zatia konbentzitzen duenean gaiak duen garrantziaz. Gaur egun, hori utopikoa da, baina ez da ezinezkoa. Oraindik ere oso gizon gutxi mobilizatzen dituzte dauden taldeek, baina beharrezkoak dira hegemonia maskulinoei aurre egiteko ezinbesteko aldaketaren hasiera izan bailitezke.

Kuban Indarkeriaren Aurkako eta Berdintasunaren Aldeko Gizonen Plataforma sortu genuen Kubako Maskulinitateen Foroa, Arnulfo Romero Hausnarketa Taldea eta Maskulinitateen Sare Iberoamerikarra eta Afrikarra (RIAM) koordinatzaile zirela iazko abenduan, baina oraindik ere antolatzen ari gara. Lan handia kostatzen da gizon kubatarren zati handi bat mugitzea ohikoak ez diren gaietan.

Zer harreman du berdintasunaren aldeko gizonen mugimendu horrek mugimendu feministarekin?

Aliantza hori ez da ezinezkoa. Berdintasunaren aldeko gizonek eta mugimendu feministak bere agenda dute bakoitzak, baina gai batzuetan elkarrekin egon behar dugu gizartearen eta gure gobernuen arreta lortzeko. Horrela lortu ahal izango dugu oraindik ere ideologia politikoetan eta boterean nagusi diren egitura patriarkalak aldatzea. Aliantza horrek sendotu egingo gaitu gure ametsetan beti eraiki nahi dugun mundu hobeago eta posible hori lortzeko mugimendu eraldatzaile gisa.

Zer da Maskulinitateen Sare Iberoamerikarra? Zeintzuk dira zuen helburuak? Zein proiektu ari zarete garatzen?

Maskulinitateen Sare Iberoamerikar eta Afrikarra (RIAM) 40 herrialdetako gizon-emakumeen talde batek osatzen du. Euren helburua da maskulinitateen inguruko gaietan gure eskualde osoan egiten den lan akademikoa eta aktibista lotzea. Latinoamerikan topagune bat behar genuen liburuak, tesiak, saioak, topaketen memoriak, foroak eta bideoak partekatzeko eta errealitate latinoamerikarrari gehiago lotutako gizon izateko beste modu batzuk erakusteko, eta horrexegatik sortu zen sarea.

Badira beste talde batzuk eskualdean, baina Sareak guztiei laguntzeko asmoa du, ahaleginak bateratu eta edozein hegemonia teknologiko eta ekonomiko hausteko. Gure lanak eta bideoak doan lor daitezke eta webgunetik “jaitsi” daitezke batere zailtasun barik, izan ere Latinoamerikan internet ez da lehen mundua delakoan bezain azkarra. Haustura ekonomikoak, kulturalak eta beste edozein motatakoak gainditzea dugu helburu.

Helburu asko ditugu, baina nagusia patriarkatuaren, matxismoaren eta indarkeriaren aurkakoa da, mundu guztian oso osasun ona baitute. Proiektu asko egiten ari gara hiru gai batera landuz, musika, kirola eta sexua, alegia, guztiek ere interes handia pizten baitute gizonen artean. Gizon-sektore zabaletatik sortutako eztabaida proposamenak plazaratu nahi ditugu. Izan ere, argi dugu ez dugula nahi proiektuak geure bizipen pertsonaletatik sortutako errealitateei buruz egiterik.

Arreta eman digu Sare Iberoamerikarraren adar “Afrikarra” ezagutzeak. Nola sortu zen ekimen hori?

Hemen Hegoa-Hegoa elkarlanaren prezeptuak funtzionatzen du. Afrikako ikasle asko ditugu Kuban. Horregatik, hasteko, 10 herrialderekin hartu genuen konpromisoa maskulinitateei buruzko gaietan doan garatzeko soziologoak, psikologoak eta beste arlo batzuetakoak. Helburua zen Afrikako unibertsitateekin harremanak egitea, adibidez GIB-IHESaren ikerketetan ibilbide luzea zuten unibertsitateekin. Dagoenekoz, lortu ditugu lehen emaitzak eta oso itxaropentsuak dira, egia esan.

Badago benetako topagune iberoamerikarrik? Nolako harremanak dituzue Europako eta munduko beste leku batzuetako kideekin?

Bai, sarea osatzen duten eskualdeko 32 herrialdeekin topaketa, txosten, tailer eta konferentzia iraunkorrak izatea lortu dugu. Gainera, Iberoamerikako aditu gehienekin elkarlanean ari gara eta etengabe bidaltzen dizkigute euren ikerlanak.

Europan, Espainia eta Portugalekin dugu lotura, bi herrialdeekin lotzen gaituzten harreman historiko eta kulturalak kontuan hartuta eta gure sustrai matxistak aztertzeak duen garrantziagatik, izan ere sarritan alderdi kulturaletik edo hezkuntzarenetik justifikatzen dira sustraiok. Australia eta Asiatik ere jaso dugu laguntza baina lehentasunezko gure lurraldeak hauek dira: Iberoamerika eta Afrika.

Orainari eta etorkizunari buruz, ezkorra? baikorra?

Beti oso baikorra naiz, izan ere lortu nahi ditugun aldaketak kasu askotan agian ikusi ere ez ditugu egingo. Dena den, beste belaunaldien etorkizunaren alde ari gara lanean, alegia, bakearen kultura eta indarkeria desagerraraztea lorpen iraunkorrak izango diren etorkizun baten alde. Horregatik, orainetik egiten dugu lan, atsedenik gabe eta ezkortasuna albo batera utzita.

 

Graciela Hernández. Soziologoa eta hezitzailea. Emakunderen Nahiko programako VI. mintegian hartu zuen parte 2012an "Nork bere bizimodua erabaki, aukeratu eta sortzeko borondatea" izeneko ponentziarekin: "Kolorez eta bizitzaz betetako mundu bat imajinatzen dut, poroak zabal-zabalik dituzten gorputzez, esku sortzailez eta kuriositatezko begiradez betea. Alegia, etengabe mugitzen ari den mundua"

 

Gure lehen galderak zure ponentziaren izenburuarekin du zerikusia: Aukera berak al dituzte neskek eta mutikoek euren bizimodua aukeratu eta sortzeko?

Neskek eta mutikoek dituzten aukerak ez daude harremanetan soilik legeekin edo boterea sortzeko moduarekin. Zerikusia du neska-mutikoengan jartzen diren itxaropenekin, bidean aurkitzen dituzten askatasun erreferenteekin, norberaren historiarekin eta abar.

Ez dakit; hain denez konplexua hau guztia, zaila egiten zait baiezko edo ezezko erantzuna ematea. Adibide bat soilik jarriko dut: har dezagun mekaniko lanbidea, ez da harritzekoa neska batek horretan lan egiteko gogorik ez izatea tailer mekaniko batean sartu eta han dagoen giroa ikusten duenean.

Une historiko honetan, olde ultrakapitalistak mehatxatzen gaituelarik, emakumeak aukerak galtzen ari dira gizonekin konparatuta.

Zentzu horretan, zuk diozu gaur egungo emakumeek eta neskatilek ikasi dutela euren aukerak zabalduz gero eta “gizonen gauzatzat” hartu ohi ziren jardueretan sartuz gero, irabazi egiten dutela. Oraindik gizon eta mutiko askok, berriz, sentitzen dute “emakumeen gauzatzat” hartu direnetan sartuz gero, galdu egiten dutela.

Zein neurritan dira desberdinak oraindik ere neskek eta mutikoek eraikitzen dituzten bizi proiektuak?

Presio handia dago emakumeak gizonen berdinak izan gaitezen; hain zuzen ere, emakumeok geure egin ditzagun tradizionalki gizonenak izan diren proiektuak. Alegia, gizakiok dependentzia dugula, zainketak eta arreta behar dugula ahazten duten proiektuei buruz ari naiz. Lan merkatuan beste ezertaz ere arduratu gabe mugitzen den gizonez dihardut.

Hala eta guztiz ere, emakume gehienek kontuan izaten dute lan beharra ez ezik giza bizitzaren iraunkortasuna ere, bere familiatik hasita.

Eta, halabeharrez, gero eta gizon gehiagok uko egiten diote soilik errentagarritasun ekonomikoari begiratzen dion maskulinitate eredu horri, desertatu egiten dute. Agian, eredu horretarako emakumeak lortzeko ahaleginak zerikusia du desertzio horiek ordeztearekin.

Hau guztia diot, garrantzitsua iruditzen baitzait hausnartzea zein norabidetan garamatzan sortzen ari garenak. Horrenbestez, nire nahia ez da homologazioa, baizik eta aniztasuna. Hain zuzen ere, gizon-emakumez osatutako aniztasuna, bizitzaren zainketa eta iraunkortasuna kontuan izango duena eta guztioi geure alderdi eta ahalmen guztiak garatzeko aukera emango diguna.

Zure idatzietan bi helburu nagusi aipatzen dituzu baterako hezkuntzarentzat. Alde batetik, justizia; neska-mutiko guztiek eskubide eta aukera berberak izan ditzatela. Eta beste alde batetik, askatasuna; neska-mutiko guztiek euren “gizon izatea” edo “emakume izatea” nahi duten bezala adieraz dezatela, bortxakeriarik eta aurrez ezarritako klixerik gabe. Gaur egungo eskola norabide horretan doa?

Ezetz esango nuke.

Nire ustez, gaur egun eskolan zein mundu honetako beste arlo batzuetan diskurtso nagusiak gorputza eta sexua gai hutsal bihurtzen ditu, sexu batekoa nahiz bestekoa izan axola ez balio bezala. Eta hortik abiatuta ari dira berdintasun eredu batzuk sortzen.

Beraz, lantzen ari den bidea ez da neska-mutikoek nork bere sexua, bere gorputz sexuduna, aitortu dezatela eta aitorpen horretatik erabaki dezatela norantz jo nahi duten eta zer-nolako zentzua eman nahi dion bakoitzak duen sexuari aukera, eskubide eta baliabide guztiekin.

Alderantziz, nire ustez oso etereoa den zerbait sortzen ahalegintzen ari dira, gorputzik eta haragirik gabeko berdintasuna, alegia. Eta hori, nola edo hala, gorputza/arima edo gorputza/arrazoia dikotomia patriarkalera itzultzea da.

Pena ematen dit, izan ere nire ustez bidean galtzen ari da bi sexu desberdin hierarkiarik eta desberdintasunik gabe egoteak eman dezakeen aberastasuna.

Zure ponentzian plazaratu duzunez, zein berdintasun nahi dugun eta berdintasuna diogunean zeri buruz ari garen pentsatu behar genuke sakon. Zer esan nahi duzu?

Aurreko galderaren erantzunean erantzun diot pixka bat honi ere.

Emakumeok gizonekin berdintzeko ahaleginaren arriskua nabarmenduko nuke. Duela gutxiko bi adibide ditut. Orain dela aste batzuk, emakume batzuk Bartzelonako burtsan elkartu ziren IBEXeko enpresen goi zuzendaritzan egoteko eskubidea aldarrikatzeko. Aste horretan bertan, Pentagonoak argi berdea eman zion emakumeak gerretako lehen lerroko postuetan egotea bermatzen dion araudiari.

Hori nahi dugu? Gerrara joateko eta burtsan espekulatzeko prest dagoen jende gehiago?

Nik, behinik behin, beste zerbait nahi nuke. Ez dut nahi berdintasun patriarkalik (gizon patriarkalaren ereduaren neurrira egindakoa). Ezta berdintasun kapitalistarik ere (errentagarritasun ekonomikoari bizitzari baino lehentasun handiagoa ematen dion gizonaren eredutik abiatuta egindakoa).

Nire ustez, premiazkoa da gauza horiei buruz hausnartzea.

Nola sor daitezke mundua berdintasunez ulertu eta bizitzeko neska-mutikoentzako tresnak baterako heziketa proiektu batetik?

Uste dut garrantzitsua dela kontuan izatea mundua bakarra dela eta sexuak, berriz, bi.

Zer esan nahi dut horrekin? Bada, emakumeen esperientzia historiko guztia aitortu egin behar dela bere aberastasun eta konplexutasun guztiarekin eta eskolara ekarri behar dela. Horrenbestez, neska-mutikoek ulertuko dute maskulinoa partziala dela, alegia munduaren zati bat besterik ez dela.

Gainera, oso garrantzitsua da gizona izateko beste modu batzuk ezagutzea ere, ez soilik “irabazle handiena”. Irakasleek aberastasuna ekarri behar dute eta giza aniztasunean aberastasuna aurkitzen ikasi behar dute.

Hortik aurrera, gakoa neska-mutikoengan konfiantza izatean datza, entzun egin behar zaie, euren bidean lagundu eta desio dutena, alegia, zoriontsu egingo dituen hori izan daitezen lagundu.

Gure lana zein da, neska-mutikoak bizitzarako ala merkaturako prestatzea? Bizitzeko balio izango duen lan baterako ala lan egiteko balio izango duen bizitzarako? Prestakuntza edo bideratze hori, zein neurritan baldintzatzen dute gaur egun genero estereotipoek?

Uste dut erantzun diodala dagoenekoz galdera honi.

Emakume izateari uko egin ez dion batek, hau da, historia femeninoari eta bere gorputzari bizkarra eman ez dion batek badaki zenbat kostatzen den bizitzea, zaintzea, mundu hau bideragarri egitea eta abar.

Emakumeak, bizitzak iraun dezan, besteak bere burua utzi gabe zaintzen ikasi beharko du, baina zaintzeari ere utzi gabe.

Gizonek, berriz, mundu oso bat dute deskubritzeko emakume hauengandik ikasiz eta bizitza eurekin partekatuz, hain zuzen ere, botere posizio batean kokatu gabe eta emakumeok euren kopia bat izatea eskatu gabe.

Nire ustez, abiapuntu horrekin gizon-emakumeok askeagoak eta zoriontsuagoak izango ginateke.

Honako hau diozu: “Geure burua gorputz gisa onartzeak esan nahi du geure ahultasunarekin eta dependentziarekin harremanetan jartzea” Nola etor daiteke bat zure adierazpena independentzia eta autonomia, besteaz uko egitea bezala ulertuta, gero eta gehiago nabarmentzen dituen eredu batekin? Gaur egun gorputzak gauza bera esan nahi du emakumeentzat eta gizonentzat?

Nahikoa da gogoan izatea inor ez ginatekeela hemen izango, ez gizon ez emakume, amak ez bagintu mundura ekarri, ez bagintuzte zaindu eta ez baligute jaten eman eta ez baligute maitasuna eta arreta eman.

Izutu egiten nau independentziaren aldeko apustu horrek. Nire ustez, nolabait, giza izaera ahaztea da eta bizitza bakoitzak besteengan zer nolako eragina duen ere ahaztea.

Gauzak ulertzeko modu hau maskulinitate patriarkal ereduari dagokio. Eredu horrek mespretxatu egiten du arropa garbitzen duena eta jaten ematen dizuna. Eredu horren eraginez mutil batzuek pentsatzen dute lelokeria bat dela esker onekoa izatea edo gauzak “mesedez” eskatzea.

Beste alde batetik, emakumeek ikasi behar dute dependentziak ez duela esan nahi norbaiten mende egotea. Besterik gabe, norbere burua gizakitzat hartzea esan nahi du, eta horrek ez du esan nahi nahitaez nork bere zentroa galdu behar duenik edo horregatik nork bere bizitzaren jabe izateari utzi behar dionik.

Niri, behintzat, besteekiko dependentzia dudala jakiteak askatasuna eman egiten dit, eta ez kendu. Harremandun askatasuna ematen dit, humanoagoa eta bizigarriagoa.

Zure idatzietan nesken eta mutikoen berezitasunei arreta jarri beharra azpimarratzen duzu. Nola egin daiteke hori? eta nola lotu daiteke pertsonen eraikuntza sozialarekin?

Nik entzutea nabarmenduko nuke doktrinamendua baino, oraina etorkizuna baino, harremana errentagarritasuna baino, zentzua notak baino.

Nire ustez, edozein pertsonak sekulako potentziala du, baina entzun gabe eta konfiantzarik gabe zaila da potentzial hori azaleratzea.

Hortik abiatuta, kolorez eta bizitzaz betetako mundu bat imajinatzen dut, poroak zabal-zabalik dituzten gorputzez, esku sortzailez eta kuriositatezko begiradez betea. Alegia, etengabe mugitzen ari den mundua.

Bukatzeko, ezkorra ala baikorra zara berdintasunaren inguruan?

Esan ditudanak esanda, gero eta zailagoa egiten zait berdintasunari buruz hitz egitea. Erosoagoa egiten zait justiziari eta askatasunari buruz jardutea. Gero eta emakume gehiago ikusten dut bere gorputzen eta bizitzen jabe egiten, eta gero eta gizon gehiago bizimodu gizatiarrago baten bila. Indartsu datorren korronte ultrakontserbadore bat ere ikusten dut.

Dena den, konfiantza dut gizakiarengan eta IZATEKO, osotasunez bizitzeko eta erresistitzeko dituen gogoengan.

 

Raewyn Connell. Sydneyko Unibertsitateko irakasle eta Gizarte Zientzien Australiako Akademiako kidea. Maskulinotasunen teorizazioari eta gizarte eraikuntzari buruzko aditu nabarmena da nazioartean: "Desberdintasun biologikoa desberdintasun biologikoa da, ez helmuga sozial bat".

 

Badirudi gizonei eta emakumeei rol desberdinak egoztea une historiko desberdinetan eta kultura desberdinetan beti egin izan dela, baina gaur egungo mendebaldeko gizartean, zer da “gizona izatea”? Zer aldatu da gizona izateko moduan?

Ez genuke puztu behar iraganeko genero banaketa. Normalean, gizon-emakumeek elkarrekin lan egin izan dute – bestela, baserriek ez zuten funtzionatuko! Eta maiz, emakumeek eta gizonek egiteko berberak izan dituzte. Azken finean, antzeko gaitasunak ditugu. Gizonek arroza landatu, umeak hazi edo gaixoak zaindu ditzakete; emakumeek meategietan ikatza atera, laborategiak zuzendu eta ordenagailuak eraiki ditzakete.

Dena den, gizarte gehienek desberdintasun sinbolikoak ezarri dituzte gizon eta emakumeen artean. Gizarte gehienak jabetu dira generoaz eta botere akordioak eta sexuaren araberako lan banaketa dituzte. Ugalketari lotutako desberdintasunengatik esplikatu izan da hori. Mito asko sortu da horren inguruan eta sena erabili behar dugu. Desberdintasun biologikoa desberdintasun biologikoa da, ez gizarte helmuga bat. Ugalketaren negozioaz harantzagoko bere zentzua puztu egin dute komunikabideek, psikologo pop-ek eta erlijio liderrek neurri berean.

Beraz, kontuz ibili behar dugu “zer den gizona” pentsatzen dugunean. Historia ez da bakarra. Ebidentzia ugari dago gaur egungo ikerketetan gizarte modernoan maskulinotasun patroi desberdinak daudela erakusten dutenak – praktika patroi desberdinak, “identitate” desberdinak, ikuspegi desberdinak genero arteko harremanetan.

Badira aldaketa orokor batzuk (nahiz eta ez diren unibertsalak). Kapitalismo industriala eta komertziala hedatzean, produkzio lana gero eta sarriago geratu zen etxeetatik kanpo, eta horrenbestez, “familiburuaren” ideia sortu zen. Identitate hori mehatxatuta dago orain mundu guztian. Izan ere, langile klaseko gizon askok ez dute lanpostu fidagarririk. Gaur egun, lan prekarietatea gizon gazte askoren errealitatea da.

Gizon burgesen artean, enpresari, senar eta aita izatea erlijioarekin lotuta egon ohi zen, izan ere, euren autoritatea Jainkoaren borondatea zen. Askorentzat, horrek euren langileekiko nolabaiteko erantzukizuna esan nahi zuen. Erlijioaren gainbeherarekin, horrek sinesgarritasuna galdu du eta orain enpresa multinazional gehienak Jainko barik kudeatzen dira. Langileekiko erantzukizunaren ideia hilda dago. Ongi etorri neoliberalismora!

Maskulinateei eta Ekitateari buruzko lehen Kongresu Iberoamerikarrean partu hartu zenuen iaz Bartzelonan. Zer nabarmenduko zenuke han ikusi, entzun eta konpartitu zenuenetik? Aurkitzen duzu bat datorren elementurik Australian edo Asian ikertu dituzun beste leku batzuetan gertatzen denarekin?

Maskulinitateei eta Ekitateari buruzko Kongresu Iberoamerikarra oso itxaropentsua izan zen niretzat. Lehendabizi, izenagatik! Horrek esan nahi zuen Espainian (eta Latinoamerikan) jendea maskulinitate arazoen inguruan pentsatzen ari dela justiziari buruz egin daitekeenarekin lotuta. Beste leku batzuetan kexa ugari entzun ditut maskulinitatearen balizko krisiari buruz edo gizonek feminismoaren esku pairatzen duten guztiari buruz. Kongresu hori aire fresko bolada bat izan zen, norabide positiboa.

Gaztelaniaz pare bat hitz besterik ez dakit, katalanez bat ere ez (ezta euskaraz ere); beraz, adi-adi egon banintzen ere nire ulermen maila nahiko kaskarra izan zen. Interesgarriena iruditu zitzaidan nola Kongresua foro gisa erabili zen ekintzaile taldeentzat, norabide politikoak ezagutzeko eta eztabaidatzeko. Garrantzitsua izan zen zer egiten ari den ikustea foro ireki batean.

Harrituta nago Kongresu itxierako aldarrikapenarekin eta beste lagun batzuei hedatzen jardun dut. Gizon ekintzaileen taldeak badaude munduko beste leku askotan ere, asko GKEen testuinguruan lanean, baina horrelako ekitaldiak oso urriak dira.

Zure ustez posible da berdintasunaren aldeko gizonen mugimendua sortzea?

Gizonak dira, oro har eta alde handiagatik, genero harremanetan pribilegio gehien duen taldea. Hainbat arlotan gertatzen da hori: soldatetan eta aberastasunean, antolamendu boterean (politika barne), kultur agintaritzan (erlijioa barne), espaziorako eta emakumeen zerbitzu pertsonaletarako irispidean eta abar. Abantaila hori enpirikoki neurtu dezakegu; nik “dibidendu patriarkala” deitzen diot. Gizon askori ez zaio iristen abantaila horietako asko, eta batzuk baztertuta daude genero harreman patriarkalak direla eta ­– gizon homosexualak, esate baterako. Oro har, dena den, gizonek patriarkatuaren abantailak jasotzen dituzte, eta ezin dugu espero pribilegiodun taldea matxinatuko denik pankarta eta guzti eta sistema suntsituko duenik.

Hala ere, gizon askok abantaila horietatik harantzago ikus dezakete, eta konturatzen dira eurentzat garrantzitsuak diren emakume eta neskatilei min egiten diela, eta bere bizitzako giza harremanetarako ere kaltegarria dela egoera. Gizon asko konturatzen dira pribilegio hori bateraezina dela sinisten dituzten printzipioekin, esate baterako berdintasunarekin eta justiziarekin. Gizonek ere ikus dezakete, sindikatuetan adibidez, emakumeen zapalkuntzak elkarrekin duten borrokari kalte egiten diola.

Beraz, badira gizon talde esanguratsuak genero justiziaren alde lan egiteko. Antolamendua behar da; nahia gizarte indar bihurtu behar da. Ez dio axola “gizon mugimendu” deitzen diogun ala ez. Garrantzitsua hori gauzatzea da. Sarritan, gizonek emakumeekin batera jardungo dute. Beste batzuetan, ardatz nagusitzat generoa ez duen erakunde baten bidez borrokatuko da, adibidez, sindikatu edo kultur talde baten bidez. Gizonen artean aniztasun handia dago, eta fronte asko daude genero justiziaren aldeko borrokan.

Zein harreman izan beharko luke berdintasunaren aldeko gizon mugimendu horrek mugimendu feministarekin?

Ez dut uste formula bakarra dagoenik gizon eta emakumeen arteko harremanetan genero justizia bilatzeko.  Jakina, genero ordena aldatzeko energia nagusia emakumeengandik etorriko da, baina emakumeen mugimenduan ere aniztasun handia dago. Eremu batzuetan, oso zaila egiten da gizonak eta emakumeak  elkarrekin aritzea, adibidez genero indarkerian, bortxaketetan eta feminizidioan. Izuak eta indarkeriak oso gogorra egiten dute elkarlana. Dena den, nolabaiteko elkarlana beharrezkoa da, eta sarritan lortzen da praktikan. Beste eremu batzuetan, aspalditik dago elkarlana, adibidez, gobernuetako eta lantokietako diskriminazioaren aurkako eta aukera berdintasunaren aldeko lanean. Eskarmentu handia dugu aurrera egiteko. Aholku bat ematen diet gizonei: saiatu daitezela, agian norbait minduko dutela pentsatzen zalantzan egon ordez. Hobe da genero harreman zapaltzaileak gainetik kentzea, erronka egitea edozein norabidetatik izanda ere, gauzak daudenetan uztea baino.

Zure lanean asko hausnartu duzu maskulinitate hegemonikoaren ereduei buruz. Zer esango zeniguke maskulinitate eredu alternatiboei edo maskulinitate kontrahegemonikoei buruz?

Galdera hori oso korapilatsua da. (Akademiko bati galdetuko bazenio, agian erantzuna lortuko zenuke!).

Menpeko maskulinitate batzuentzat mundua seguruagoa da orain. Hori hala da maskulinitate homosexualentzat Australian, eta agian Europako herrialde askotan ere bai. Despenalizazioak laguntzen du, eskubide berdintasunak eta lege ez baztertzaileek ere laguntzen dute, eta dirudienez, poliziaren egiteko modua aldatu egin da. Aldaketa horiek, baina, ez dute prebenitzen homosexualen aurkako indarkeria, eta noizean behin hilketa nahiko izugarriak gertatzen dira.

Maskulinitate baztertu batzuk presio askoz ere handiagoa jasaten dute. Langabezia, droga trafiko handia eta agian gutxiengo etnikoa izatea konbinatzen direnean, gizon gazteen bizitza arriskuan dago, eta emakumeen zein gizonen aurkako indarkeria maila handia izan daiteke. Urrunetik begiratuta, badirudi horrelako zerbait gertatzen ari dela etorkin taldeen artean Europan, baina zuk hobeto jakingo duzu nik baino.

Maskulinitate hegemonikoaren aurka kontzienteki eraikitzen diren maskulinitateak ez dira hain ikusgarriak eta zailagoak dira antzematen. Mugimendu berdeko gizonekin 1980ko hamarkadan egin nuen ikerketak eta garai hartan egindako Ameriketako Estatu Batuetako beste ikerketaren batek ere iradoki zuten oposizioko maskulinitate horiek zailak zirela eraikitzen eta mantentzen, kontrako norabideko kultur presio guztiak kontuan izanda. Bestalde, Alemanian "Zivildienst"[1] izenekoak soldaduskaren alternatiba gisa izan duen onarpen handiak iradokitzen du jarrera aldaketa handi bat gertatu dela. Eta zalantza barik herrialde askotan luzaroan jarrerak aldatu egin dira genero berdintasunaren alde.

Agian, ezin dugu esan zein den maskulinitate hegemonikoaren alternatiben “osasun egoera”. Zalantza barik, esan dezakegu alternatibak sortzen ari direla eten gabe. Hainbat gizon talde, batez ere gizon gaztez osatuta, praktika berriak eraikitzen saiatzen ari dira generoaren inguruan, etxeetako genero berdintasunaren inguruan eta emakumeekin harreman baketsuen inguruan. Eta hori itxaropentsua da.

Krisi garaiak bizi ditugu. Berdintasunaren aldeko borroka ere krisian dago? Atzeraldi edo errezesio prozesu batean sar gaitezke berdintasunaren aldeko borrokan ere?

Nire ustez, berdintasunaren aldeko borroka beti krisian dago. Eta ez dut uste gogorragoa denik krisi garaian eta errazagoa oparotasunean. Gorabeherak daude genero berdintasunaren aldeko borroketan. Indarkeriazko erreakzioak daude, baita emakumeentzako katastrofeak ere (adibidez, faxismoa). Katastrofeen beste adibide bat wahabi sektaren genero ideologia toxikoa da (eragin handia du mundu musulmanean Arabiak duen petrolio aberastasunak ematen dion indarragatik, eta hori dela-eta AEBk ematen dieten laguntzagatik). Aita Santua ez da soilik munduko patriarkatu intrantsigente baten burua; gainera, genero kontzeptu beraren aurka agertu da! Narkotrafikoa eta hortik sortu diren indarkeriazko maskulinitateak ere gaur egungo beste katastrofe bat dira emakumeentzat. (Ez diet guztiaren errua AEBei bota nahi, baina Estatu Batuek gaitz globala prebenitzeko erabiltzen duten aberastasun eta hipokrisia konbinazioaren zuzeneko ondorioa da egoera).

Badira, dena den, lorpen nabarmenak ere. Desesperatzen naizen bakoitzean, alfabetatzeari buruzko estatistikak ateratzen ditut. Azken bi belaunaldietan asko hazi da munduan emakumeen alfabetatze maila eta neskatilen hezkuntza maila. Garaipen historikoa da (gizon-emakume askoren laguntzaz lortutakoa), eta horrek mota askotako ondorio ekonomiko, kultural eta politikoak ditu. Askotan pentsatzen dut Aita Santuak eta Ayatollah-k benetan emakumeen hezkuntza-uholdea geratzen saiatzen ari direla.

Emakumeen aurkako indarkeria da matxismoaren ondorio kezkagarrienetarikoa. Azkenaldian, Espainian gorantz egin dute emakumeen aurkako indarkeria kasuen artean gizon gazteek eragindakoek. Eredu patriarkal klasikoak errepikatzen ari dira itxura modernoago eta sofistifikatuagoekin?

Emakumeen aurkako indarkeria mota berriak beste leku batzuetan ere ari dira agertzen. Entzungo zenuen Ciudad Juarez-eko feminizidioari buruz. Afrika Erdian bortxaketak ugaldu egin dira gerra zibil konplexuen artean. Internet sexismo gune oso hedatua bihurtu da, nahiz eta zaila den jakitea zer gertatzen den praktikan. GIB/HIES epidemia batez ere “heterosexuala” da eta birusa gehiago zabaltzen da gizonek emakumeak menderatzen eta behartzen dituzten testuinguruetan. 

Baina hori ez da maskulinitate “tradizionala”. Ikerketa batek proposatzen duenez, batez ere Afrikan indarkeria mota hori genero egitura zaharrak suntsitzetik dator; beti ere, kolonialismoaren, gerraren, pobreziaren, hirien hazkundearen, kapitalismoaren eta botere neoliberalaren presioek eraginda. Indarkeriak arrazoi asko ditu, baina litekeen hipotesi bat da genero indarkeria gero eta gehiago bultzatzen dutela egoera berrian botere maskulinoa berritzeko edo berregiteko[2]  saioek.

Hain zuzen ere, genero harremanei buruz zabaldu den psikologia pop-aren zati batek (“gizonak Martekoak dira” eta abar) oso tonu nostalgikoa du, eta gizonak erroetara itzultzera, sakonean maskulinoa dena aurkitzera, aitatasuna berriro ezartzera bultzatzen ditu, besteak beste. Baina horren zatirik handiena fantasia da. Benetako maskulinitate klasikora itzultzearen alde egiten duten ahots batzuk denbora-makinaren bidez industriaurreko herri batera bidaliko bagenitu bizi izatera, sorpresa txarra hartuko lukete.

“Masculinidades” izeneko zure liburuan iradokitzen duzu globalizazio neoliberalak paper garrantzitsua jokatzen duela gaur egun maskulinitateak eraikitzean. Nola gertatzen da hori?

Globalizazio neoliberala gure garaiko marko ekonomiko nagusia da. Europa da horren adierazgarri penagarria oraintxe bertan. Merkatuaren eta kudeaketaren nagusitasunaren ideologiak eragina du bizitzako esparru guztietan: eskolan, familian, lantokietan, hedabideetan, unibertsitateetan eta abar. Ezinbestean, eragina du maskulinitateen eraikuntzan.

Baina hori ez doa norabide bakarrean. Neoliberalismoak klase banaketak areagotu egiten ditu, eta klase menderatzaileko gizonen bizitzen gain duen eragina eta gizon langileen gain duen eragina desberdina da. Klase nagusiko gizonek aberastasun eta botere gehiago dute, ez gutxiago; horrenbestez, euren estrategia kolektiboak arrakastatsuak izan ohi dira. Maskulinitatea aldatzea ez dago enpresa multinazionalen administrazio kontseiluen xedeen artean. Genero banaketa ustiatzen dute kontsumitzaileen artean eta langileen artean, izan ere bizitza estandarren arteko desberdintasunak ustiatzen dituzte (bota begirada bat maquila[3] izenekoei edo Txinako edo Asia hego-ekialdeko mikroprozesagailuak muntatzeko plantei. Munduko elite korporatiboko gizonek oro har emazte mendekoak dituzte, osasun aseguru eta hezkuntza pribatuak dituzte, eta fisikoki langileen klasetik isolatuta bizi dira.

Historia desberdina da klase popularreko gizonentzat. Berregituraketa ekonomikoa, ongizate estatuaren beherakada, nekazaritzaren korporatibizazioa, migrazioa, faveletako bizitza, “segurtasun” enpresen hazkundea, zerbitzu industriako enplegu prekarioa; horiek guztiak dira panoramaren osagaiak. Behin eta berriro esan izan dut ez dagoela maskulinitate bakarrik, eta ez dagoela gizonentzako bide bakarrik. Eta oraindik ere, halaxe diot.

Berdintasun harremanen gaur egungo eta etorkizuneko egoerari buruz, baikorra ala ezkorra?

Baikorra naiz. Ezagutzen ditudan gazte askoren bizitzei buruz pentsatzen dudanean, harrigarria egiten zait zein erraz bizi duten berdintasuna sexu harremanetan eta etxeko harremanetan; hain zuzen ere, nire belaunaldiak eten gabe borrokatu zuen gaietan. Mundu guztiko gizon zein emakumeen artean sistema zapaltzaileak aldatzeko sortzen diren mugimendu, talde eta kanpaina ugariak miresten ditut.

Errealista ere banaiz. Badakit zein zaila den errotutako pribilegioak eta botere kontzentrazio handiak aldatzea. Indarkeriari aurre egitea oso zaila da. Gorabeheratsua izan ohi da aldaketa, eta batzuetan atzeraka egiten dugu, esan dudan bezala.

Dena den, beste batzuetan aurrera egiten dugu, eta borroka sozialetan sartuta egon naizen azken berrogei urteei begirada bat botata, onerako aldaketa nabarmen batzuk egon dira nire ustez. Nire herrialdean, adibidez, eta uste dut zurean ere baietz, kultur presuntzioa orain genero berdintasunaren alde dago, eta lehen, berriz, patriarkatuaren alde zegoen. Lan asko eskatu du horrek, borroka asko, eta ez da hauskaitza, baina dagoenekoz aldaketa sakona gertatu da. Gure esku dago horrek guztiak abian jarraitzea.

[1] Zivildienst hitzak alemanez zerbitzu zibila esan nahi (hemengo ordezko zerbitzu soziala), eta soldaduskaren ordezko zerbitzua da (Itzultzailearen oharra)

[2] Re-make: berregin bezala itzulia. Elkarrizketatuak hitz jolas bat egiten du, izan ere, remake  bat zerbaiten “bertsio berria” da. (Itzultzailearen oharra)

[3] Maquila edo maquiladoras: hitz hori Mexikon sortu zen, bertan horrelako asko baitago. Zergarik ordaindu gabe inportatzen dituzte materialak eta egiten dituzten produktuak ez dira bertan saltzen. (Itzultzailearen oharra)

 

Raewyn Connell. Holds a University Chair in the University of Sydney and is a member of the Australian Academy of Science. Connell is best known outside Australia for studies of the social construction of masculinity: "Biological difference is biological difference; it is not social fate."

 

It seems like there have always been different roll assignments for men and women throughout the different historical moments and cultures. But what does it mean to “be a man” in the Western culture nowadays? What has changed?

We should not exaggerate gender division in the past. Women and men have usually worked together cooperatively – peasant farms would not work, otherwise! And often women and men do the same tasks. We have, after all, very similar capabilities. Men can plant rice, do child-care and nurse the sick; women can dig coal, run laboratories and build computers.

Nevertheless most societies have drawn symbolic distinctions between women and men. Most societies have gendered ownership and power arrangements, and have a gender division of labour. This is usually explained by our reproductive differences. There is a lot of myth-making here, and we need some robust common sense. Biological difference is biological difference; it is not social fate. Its significance beyond the business of reproduction is exaggerated by mass media, pop psychologists and religious leaders alike.

So we have to be careful in thinking about what it is to “be a man”. There isn’t just one story. There is abundant evidence in modern research that there are multiple patterns of masculinity in modern societies – different patterns of practice, different “identities”, different positions in gender relations.

We can certainly point to some widespread (though not universal) changes. With the spread of industrial and commercial capitalism, more and more productive work moved outside households, and the idea of a “breadwinner” was born. This identity is now under threat around the world, because very large numbers of working-class men don’t have reliable jobs to go to. Precarious labour is now the life of great numbers of young men.

Among bourgeois men, being an owner, husband and father used to be tied together with religion – their authority was God’s will. For a significant number, this implied a certain responsibility for their workers. With the decline of religion this becomes less credible, and transnational corporate management is now almost completely Godless. The idea of responsibility for workers is dead. Welcome to neoliberalism!

Last year you took part in the First Ibero-American Congress for the Masculinity and Equity in Barcelona. What would you highlight from what you saw, listened and experienced? Could you find any common elements with what is happening in Australia or other places in Asia where your research is based?

The Ibero-American Congress on Masculinity and Equity was very encouraging to me. First, because of the name! It meant that people in Spain (and Latin America) are thinking about the problems of masculinity in terms of what they can do towards justice. In other places I have heard a lot of moaning about the supposed crisis of masculinity or the sufferings of men at the hands of feminism. This Congress was a breath of fresh air, a positive direction.

I only speak three words of Spanish, and none of Catalan (or Basque), so although I listened hard, my understanding was very imperfect. What interested me most was the way the Congress served as a forum for activist groups, to meet and consider political directions. It’s important to see that being done in an open forum.

I am impressed by the Declaration adopted at the end of the Congress, and I have been circulating this to other people. There are activist groups of men in many other parts of the world, many working in an NGO context; but this kind of event is rare.

Do you think it is possible or necessary to create a Men´s Movement for Equality?

Men are, by and large, the privileged group in gender relations – in terms of income and wealth, organizational power (including politics), cultural authority (including religion), access to space, personal services from women, and so on. We can measure this privilege empirically; I call it the “patriarchal dividend”. Lots of men do not get much of this privilege, and some are marginalized by patriarchal gender relations – gay men, for instance. Broadly, however, men benefit from patriarchy, and we cannot expect a privileged group to rise up with banners and overthrow the system!

But a lot of men can see through this privilege, and realize the damage it does to the women and girls who matter to them, and to the human relationships in their own lives. Many men can see that privilege is inconsistent with the principles they believe in, such as equality and justice. Men may also see – in trade unions for instance – that the oppression of women weakens their shared struggle.

So there are significant groups of men willing to act for gender justice. Organization is needed, to turn that willingness into a social force. Whether we call it a “men’s movement” or not, does not matter very much. What matters is doing things in practice. Often men will be acting together with women; often the struggle will be through an organization that isn’t primarily organized on gender lines, such as a union or a cultural group. Men are very diverse, and there are a lot of fronts in the struggle for gender justice.

What kind of relationship should exist between a Men´s Movement for Equality and the Feminist Movement?

I don’t think there is a single formula for the relationship between men and women in the pursuit of gender justice. Of course the main energy for change in the gender order will come from women; but the women’s movement too is very diverse. In some areas, such as work concerning domestic violence, rape, and femicide, it’s very difficult for men and women to work together, the horror and violence make that tough. Yet some degree of cooperation is necessary, and it’s often achieved in practice. In other areas, cooperation has been going on for a long time, e.g. equal opportunity and anti-discrimination work in governments and workplaces. We have a lot of experience to build on. My advice to men is always to try, rather than to hesitate because they might offend someone. It’s better to get oppressive gender relations shaken up, challenged, from any direction, than to leave things as they are.

Your work has reflected deeply on the different hegemonic masculine patterns. What could you tell us about the health of the alternative patterns of anti-hegemonic masculinity or masculinities?

That’s a very complicated question. (If you ask an academic, you can expect to get that answer!)

Some subordinated masculinities find a more secure place in the world. I think that is mostly true for gay masculinities in Australia, and probably in much of Europe. De-criminalization helps, equal rights and anti-discrimination laws help, and police practices seem to have changed. These changes don’t prevent anti-gay violence, including quite horrific murders, from time to time.

Some marginalized masculinities are under much more pressure. Where there is a combination of unemployment, a widespread drug traffic, and perhaps ethnic minority status, young men’s lives are at risk, and levels of violence towards women as well as men may be high. From a distance, it looks as if something like that is happening among immigrant groups in Europe, but you would know better than I.

The masculinities that are constructed in conscious opposition to hegemonic masculinity are less visible and harder to track. My own research with men in the Green movement, back in the 1980s, and some US research about the same time, suggested that such oppositional masculinities were hard to build and sustain, given all the cultural pressures in the other direction. On the other hand, the wide popularity of “Zivildienst” as alternative to military service in Germany suggests quite a broad shift of attitudes. And there is no doubt that there has been a long-term shift in attitudes, in many countries, in favour of gender equality.

Perhaps we can’t tell what is the “health” of alternatives to hegemonic masculinity. What we definitely can say, is that alternatives keep bubbling up. Diverse groups of men, especially young men, keep trying to build new gender practices, gender-equal households and peaceable relations with women. And that is grounds for hope.

In this world of crisis within which we live, do you think that the fight for equality has also entered a crisis? Could the fight for equality also fall into a recession?

I would say the fight for equality is always in crisis. And I don’t think it is any harder in a recession or easier in a boom. Yes, there is an ebb and flow in struggles for gender equality. There are backlashes, even catastrophes for women – fascism was one. The toxic gender ideology of the Wahhabi sect (now enormously influential in the Muslim world because backed by Saudi oil wealth, in turn backed by the USA) is another. The Pope is not only the head of an intransigent global patriarchy but has declared hostility to the very concept of gender! Narcotrafico, and the very violent masculinities that flourish with it, is another contemporary disaster for women. (I don’t want to blame the USA for everything, but this one is directly due to the combination of US wealth and hypocrisy, preventing global harm reduction.)

But there are also remarkable gains. Whenever I feel despairing, I pull out the statistics of literacy. Over the last two generations, there has been a huge gain in literacy for women worldwide, and for the education of girls. It’s a historic triumph (which many men as well as women helped to bring about), and all sorts of consequences, economic, cultural, and political, are flowing from it. Sometimes I think what the Pope and the Ayatollah are really about is trying to turn back the tide of women’s education.

Violence against women is one of the most worrying consequences of sexism. More recently in Spain, there has been an increase in the number of cases of younger men who use violence against women. Are classical, patriarchal patterns being repeated, taking on a more sophisticated and modern appearance?

New patterns of violence against women are found in other places too. You will have heard about the femicide in Ciudad Juárez. Central Africa is the site of widespread rape in the context of complex civil wars. The Internet has become a site of very widespread sexism, though it’s hard to tell how much is translated into practice. The HIV/AIDS epidemic is now mainly “heterosexual” and the virus spreads widely in contexts of men’s dominance and coercion towards women.

But this isn’t “traditional” masculinity. There is research in Africa, especially, that suggests this violence is more about the breakdown of old gender orders - under the pressures of colonialism, war, poverty, urbanization, capitalism and neoliberal power. Violence has many causes, but it’s a likely hypothesis that gender violence is increasingly driven by attempts to restore or re-make masculine power in new circumstances.

Certainly some of the pop psychology that circulates as wisdom about gender relations (Men are from Mars, etc.) has a strongly nostalgic tone, and urges men to return to their roots, find the deep masculine, restore fatherhood, etc. etc. But most of this is fantasy. If some of the voices urging a return to true classical masculinity were actually sent by time machine to live in a pre-industrial village, they would get a nasty shock.

What importance and role does neoliberal globalisation have and play in the construction of the contemporary masculinities, as you suggest in your book “Masculinities”?

Neoliberal globalization is the main economic frame of our time. Europe is going through a painful demonstration of that right now. Market ideology and managerial dominance has effects in every sphere of life – schools, family life, workplaces, mass media, universities, and so on. There is inevitably an impact on the making of masculinities.

But it isn’t just in one direction. Neoliberalism increases class divisions, and its impact in the lives of ruling-class men is different from the lives of working-class men. Ruling-class men get more wealth and power, not less; their collective strategies are successful. There is no agenda of masculinity reform in the boardrooms of transnational corporations. They exploit gender divisions among consumers and in the workforce, as they exploit differences in standards of living – look at the maquilas, or the microprocessor assembly plants in China or South-East Asia. Men of the global corporate elite generally have dependent wives, privatised health care and education, and live their lives physically cocooned from the working class.

The story is different for men from the popular classes. Economic restructuring, the decline of welfare states, the corporatisation of agriculture, migration, life in favelas, the growth of “security” industries, precarious employment in service industries – all these are part of the picture. I have always emphasised that there is not just one masculinity, and there is not just one trajectory for men. That’s still the case.

Are you an optimist or a pessimist when you refer to the present and the future of equal relationships?

I’m an optimist. When I think about the lives of many young people I know, I’m impressed at the ease with which they handle equality in sexual and domestic relationships - issues with which my generation struggled endlessly. I admire the many movements, groups and campaigns that spring up around the world, among men as well as among women, to change oppressive systems.

I’m also a realist. I know that changing entrenched privilege and great concentrations of power is hard to do. Confronting violence is very difficult. Change is uneven, and sometimes we go backwards, as I’ve mentioned.

But sometimes we do go forward, and looking over the last forty years that I have been involved in social struggles, I think some remarkable changes for the good have happened. In countries like mine, and I think yours too, the cultural presumption is now in favour of gender equality, though formerly it was in favour of patriarchy. It has taken a lot of work, a lot of struggle, and it’s not fireproof; but there has been a deep change already. It’s up to us to keep it going.

 

Teresa del Valle Murga. Gizarte Antropologiako Katedratikoa eta Berdintasunaren Emakunde sariduna: "Gizon feministak oraindik ere espezie berria dira, baina egon badaude. Teorikoak eta praktikatzaileak daude"

 

1) Zure ustez, zertan aldatu da 1985etik euskal emakumeen “irudia eta errealitatea”?

Feminismoak demostratu du aldaketa posible dela hainbat mailatan. Horrela gertatu da sartu diren legeek hainbat puntu aitortzen dituztelako: berdintasuna ez da oparia baizik eta eskubidea; indarkeria sexista egon badago, baina salatzea posible da eta legeak babesa ematen du; berdintasuna gizarte bizitzaren ardatzetariko bat da eta gizarte antolamenduari eragiten dio, bizitza pribatu barruko eta kanpoko harremanei, familiako harremanei. Gainera, unibertsitate irakaskuntzan leku garrantzitsua duen ezagutza alor bat sendotzen joan da eta ziurrenik lehen eta bigarren mailako irakaskuntzan ere finkatuko da eta 0tik 2 urtera bitartean ere sartzen joango da.

Berdintasuna ikuspegi feminista batetik positiboa da beste eskubide batzuen alde borrokatzeko ere, besteak beste: amatasun arduratsua, nork bere gorputzari buruz erabakitzea eta aukera sexuala, jatorria, sinesmenak edo hizkuntza oinarritzat duten bazterketa motak desagerraraztea.

“Mujer vasca: imagen y realidad” argitaratu zen 1985ean eta ordutik euskal matriarkatuaren mitoa albo batera geratu da joan den mendeko 70eko hamarkadan zuen pisuarekin konparatuta. Horrek ez du esan nahi ez daudenik hori bultzatzen duten gizon eta emakumeak, baina gaur egun, emakume gazte batentzat pisu handiagoa du ezagutzen duenak, lan merkaturako prestatuko duen ezagutzara iristeari buruz bizi duenak; lana edo ikerketa proiektuak lortzeko eta lanean eta gizartean aurrera egiteko aukera berdintasunik duen ala ez. Hori guztia garrantzitsuagoa da emakume gazteentzat antzinako euskal matriarkatuak ematen duen botereari buruz kontatzen dizkietenak baino. Eta matriarkatuarena egia den ala ez jakin nahi badu, badaude azterlan zientifikoak humanitateetan, gizarte zientzietan, osasun zientzietan eta zientzia esperimentaletan, eta horietara jo dezake argumentuak eta errealitateak ezagutzeko. Azterlan horiek, gainera, unibertsitate eta herrialde jakinetatik haratago dauden korronteetan kokatzen dira.

2) Eta gizonen irudia eta errealitatea?

Aldaketa prozesuetan gehien sartzen direnak eta arrisku gehien hartzen dutenak, desabantaila egoeran daudenak izan ohi dira. Hori dela eta, nik dakidanagatik, leku guztietan emakumearen askapenaren aldeko borroka batez ere emakumeek eraman dute aurrera. Izan ere, emakumeek zuten zapalkuntzaren esperientzia eta kontzientzia. Gizonentzat, hori deskubritzen zutenean, maiz, deserosoa izan ohi zen. Nire ustez, gizateria osoaren erdia baino gehiago zapalduta dagoela eta horrek esan nahi duenaz konturatzean oso prozesu pertsonal desberdinak gertatzen dira. Horrela ikusi izan dut. Dena den, aldaketen espektroa oso zabala da. Gizon batzuek uste dute kasu gehienetan bizi duten pribilegio egoera eskubide osoz dagokiela; horrenbestez, normala iruditzen zaie eta ez dute zalantzan jartzen. Beste gizon batzuk, berriz, entzun egiten dute, begiratu, bestearen lekuan jarri, emakumeen desberdintasunez ohartzen dira eta egoerari buruz duten kontzientziaz edo kontzientzia ezaz hausnartzen dute. Hori garrantzitsua da, izan ere emakume batzuk ere ez dute bereizten euren bizitzetan desberdintasunik egotea edo ez egotea eta gizarte antolamenduan desberdintasunak egotea.

Gizon askok horri buruzko kontzientzia dute eurek egindako hausnarketari esker edo desberdintasuna antzeman dutelako eta ikusi dutelako kontzientzia, erantzukizun eta konpromiso sozialak ezin dizkiola begiak itxi emakumeen gain egiten den zapalkuntzari. Horrenbestez, aurkitu dudan hainbat gizonek ikusi dute giza eskubideen aldeko borroka emakumeen eskubideen borroka ere badela. Unibertsitatean ikusi dut ezagutzak hausnarketa eragiten duela eta horrek sarritan jendea aldarazi egiten du. Hori antzeman dut modu sistematikoan kritika feminista sartzen denean ikasketetan edo ikerketa proiektuetan. Kritika feministak, diziplina anitzekoa denez, ikerketan kontrastatutako ezagutza zabala ematen du eta ezagutzako arlo guztietan eztabaida bultzatzen du. Eta horrek benetan aldatzen du gizakumeek euren buruari buruz duten irudia, arazoa ez delako gertatzen zerbait ez denean ezagutzen baizik eta nahiz eta inguruan izan errefusatu egiten delako. Aitzitik, elkarrizketa sartzen denean, eztabaida indartu egiten da eta bakoitzak bere argumentuak sar ditzake. Bestelako aldaketa positiboak ere ikusi izan ditut gizonengan bizitzako helburu gisa berdintasun harremanak hartzea positiboa dela aitortzen dutenean nahiz eta bidean abantaila indibidualak eta kolektiboak galdu. Dena den, irabazi ere egiten da izan ere berdintasunerako ikasketa berrietan sartzen gara eta horrek hainbat bide zabaltzen ditu konpromisorako, harremanak errazagoak izan daitezen edo seme-alaben gizartzeratzean horrek guztiak duen garrantzia esperimentatzeko.

3) Zure ustez, zein da feminismoaren osasun egoera arlo akademikoan?

Batez ere euskal inguruneari eta Euskal Herriko Unibertsitateari buruz jardungo dut, eta adibide zehatzak emango ditut.

EHUn berdintasunerako zuzendaritza sortu izanak fruitu zehatzak eta etorkizun oparokoak ematen dihardu. Badira horren adibide zehatz batzuk. Honoris Causa doktore izendatu dute Cambridge-eko Unibertsitateko katedradun emeritua den gizarte antropologo eta nazioartean izen handia duen emakumea, 2011ko urriaren 21ean. Horrenbestez, onartzen hasten dira gizonen nagusitasun instituzionalizatua gure unibertsitatean, izan ere, 2011 arte errekonozimendu hori soilik bi emakumeri eta 52 gizoni eman zaio. Aurrerapenen artean dago EHUko historiako hirugarren master feminista ezarri izana; ikerketaren kalitatea doktoretza tesi eta norbanakoen eta taldeen ikerlan askoren bidez. Aipagarria da argitaratu diren liburu, artikulu, liburuetako kapituluen kopurua eta kalitatea. Horiek guztiek ezagutza gehitu dute hausnarketa teorikorako eta beraz ezagutza praktikoan ere aurrerapena bultzatu dute. EHUtik jende asko atera da erakundeetan ardura postuak hartzeko: Emakunden, udaletan, enpresetan eta arlo pribatuan. Horietan guztietan generoari eta feminismoari buruzko ezagutza arautuan oinarritutako lana egiten dute. Gainera, administrazioko eta gizarte zibileko hainbat mailatara ezagutza horiek eramaten dituen pertsona asko dago. Zabalkundea modu askotan egiten da: hitzaldien bidez, kongresuetan parte hartuz, aholkularitza emanez, sarietako eta beketako epai mahaietan egonez, mahai-inguruetan, egunkari eta dibulgazioko aldizkarietako artikuluen bidez, elkarrizketak eta komunikabideetako eztabaidetan parte hartuz. Horrela, informazio kualifikatua ematen zaio gizarteari eta iritzia sortzen laguntzen da, baina jakintza arlo desberdinetan kritikaren galbahea igaro duten ezagutza zientifikoetatik abiatuta. Komunikazio dinamika horrek unibertsitateak bere kideen bidez gizartearekiko duen konpromisoa erakusten du; hain zuzen ere, ezagutzarekiko konpromiso akademikoaren gizarte dimentsioa deitzea gustatzen zaidan hori.

4) Praktika feministak antropologian androzentrismoa desagerrarazi egin duela esan dezakegu?

Gizarte antropologian ibilbide luzea egin du dagoenekoz ikerketa feministak 70eko hamarkadan herrialde anglosaxoietan eta Frantzian sortu zenetik. Dena den, Europako tradizioan Ilustrazioan du jatorria. Euskal Herrian, batez ere 70eko hamarkadan ekin zitzaion. Gaur egun arloan dauden korronteek erakusten dute egin den ekarpen handia. Antropologiak isilune handiak zituela demostratu da: emakume antropologoen ekarpenen inguruan, emakumeek gizarteetan zuten kokapenari buruz ikertzaileak batez ere gizonezkoak zirelako eta emakumeak zirenean ez zitzaielako behar bezala aitortzen euren emaitzak eta emaitza horiek ez zirelako gehitzen ezagutza orokortu eta erreferentziazkora. Gaur egun, hurbilpen misogino bat dekonstruitu egin daiteke eta emaitzen balioa zalantzan jarri, metodoaren ikuspegitik eta egiten duten ekarpen zientifikoaren ikuspegitik ere bai. Gizarte antropologiaren eta beste diziplinen arteko harremanak, kritika feministaren diziplinarteko izaerak bultzatuta, diziplinartekotasunaren berrikuntza ekarri dute, gaur egun kanon zientifiko aurreratuenen osagai den hori, alegia.

5) Zein da gizonen egitekoa arlo akademiko feministan?

Iraganean, oso txikia izan da. Gaur egun generoarteko ikerketa taldeetan daude eta horregatik ekarpenak, nire eskarmentuaren arabera behintzat, ez dira neurtzen gizona edo emakumea zarelako, baizik eta egiten duzun lanaren kalitateagatik. Beraz, arlo hori berdintasunezkoa dela esan dezakegu. Nire ustez, egitekoa norberak hartu nahi duena da, gizon zein emakume. Alegia, lanaren kalitatearekin lotuta egongo da. Ekarpena oso interesgarria da kultura askotan gizarteratze prozesuak desberdintasunak markatu dituelako ere. Hori dela eta, gehiago jakin dezakegu gizonei edo emakumeei buruz, ez biologiagatik baizik eta gizarteratzeagatik eta, horrenbestez, generoen arteko ekarpenak aniztasun handiagoa izango du. Ikuspuntuak sar daitezke eztabaida teorikoen ondorioz edo esperientzietatik sortutako interpretaziotik ere bai. Baina oro har, nire ustez emaitzak ez ditu definitzen bereizteak, baizik eta emakumeek eta gizonek egiten dituzten ekarpenen interes zientifiko eta sozialak. Horren harira kontuan izan behar da gai batzuk ateratzen joan direla zapalkuntza egoeren aurrean kontzientzia hartzearen ondorioz, adibidez indarkeria sexistaren edo indarkeria matxistaren kasuan izan den bezala eta gaur egun oraindik den bezala. Emakumeok jarri ditugu abian ikerketa horiek eta gaur egun ere oraindik batez ere geuk jarraitzen dugu egiten gizartearen gaitz horrek zuzenean gure bizitzetan duelako eragina mehatxu gisa eta elkartasunezko erantzukizun gisa.

6) Zure ustez, hitz egin daiteke gizon feministei buruz? Aurkitu duzu horrelakorik zure bizitzan?

Oraindik ere espezie berria dira, baina egon badaude. Teorikoak eta praktikatzaileak daude. Batzuk kritika feministaren ezagutza alorra antropologia feministaren bidez deskubritu dute. Euren interesa eta ezagutza errespetatzen ditut, solaskide onak deritzet eta ondo lan egiten dut beraiekin. Beste batzuen abiapuntua izan da sarritan gazte-gaztetatik emakumeekin izandako berdintasunezko tratua: koadrilan, eskolan, institutuan, goi mailako irakaskuntzan. Horiek askotan ez dute gaiari buruz hausnartu ere egin. Oso egoera baliotsua da niretzat, ikaskuntzak konpartitzen joan direlako une eta adin desberdinetan.

Gizon batzuek bi abiapuntuak batu ahal izan dituzte. Hiru ereduak aurkitu ditut nik. Sarritan, abiapuntua edozein izanda ere elkar onartzea izan da topagunea. Oro har, teorikoak kasu gehienetan praktikara eramaten du.

7) Maskulinitateari buruzko ikerlan bat egin behar izango bazenu, zein alderdiri erreparatuko zenioke? Zer interesatuko litzaizuke?

Niri ez zaizkit interesatzen maskulinitateak, desberdintasunak, baizik eta artikulazioak, elkarguneak, harreman eta konexio partzialak (Marilyn Strathern-ek Partial Connections izeneko lanean dioenaren bidetik). Horregatik, nire hurbilpena hain begibistakoa ez denari erreparatzea izango litzateke; adibidez, zirrikituei: berdintasun hastapenak antzemateko aukera ematen duten gune erreal zein sinbolikoak, ezkutuan geratzen diren egoerak. Horrenbestez, gizarte bidezkoagoak eraikitzeko aukera berrien arazora hurbiltzeko modua izango litzateke, izan ere berdintasuna harremanen ehunean agertzen da, balioetan, baina angeluetatik begiratuta eta itxura batera garrantzirik ez duten begiradak sortuz. Utopikoa eman dezake, baina erronka bat da nire ustez, aldaketa prozesuak hain zailak direlako, eta are gehiago gai hauetan, begiratzeko modu desberdinak bilatu behar dira errealitatea eta errealitate amestua deskubritzeko.

8) Zeintzuk izango lirateke hiri berri berdintsuagoa eraikitzeko aldamioak? Zertan oinarrituko zenituzke?

Eskubidea izatearen kontzientzia hartzean oinarrituko nuke, nik “eskubide sentitua” deitzen diodan horretan, hain zuzen ere ezagutzatik eta esperientziatik igarotzen den horretan. Horrenbestez, bakoitzak indibidualki eta kolektiboki jarduteko bultzada sortzen du. Nire ustez M-15etik sortutako ekimenetan eta ezagutzan proposamen eta ikuspegi asko daude eta horregatik hor ere sostengua bilatuko nuke.

Eguneroko bizitzan berdintasuna ezagutu eta bultzatzeko eskubide sentituaren kontzientzia. Garrantzi handia ematen diot neska-mutikoak gizarteratzeko modu berriak sortzeari, ez daitezen antagonikoak izan oinarri moduan, baizik eta ikusteko zein neurritan datozen desberdintasunak gehiago gizarte bizitzan egoteko modu desberdinetatik atribuzio finko eta naturalizatuetatik baino. Nire ustez, beste balio batzuetarako ere garrantzitsuak dira, adibidez belaunaldi arteko harremanak lantzeko adin-talde isolatuen arabera bizi beharrean, horrek adinekoak, gizonak zein emakumeak, baztertzea eragiten baitu.

9) Baikorra ala ezkorra?

Berez baikorra naiz eta gauzak ilun ikusi arren, joera dut positiboenean arreta jartzeko, errealitatearen zentzua galdu gabe edo fantasiara jo gabe ihesbide gisa. Gaur egun aurrerapen handia egon da kritika feministatik ezagutza sortzen ezagutzaren alor guztietan eta nire ustez ezagutzak pertsonak eta kolektiboak aldatu egiten ditu. Berdintasunezko harremanen esperientzia, ezagutza eta emozio trukearekin, gauzak ondo eginda, umorez eta bestea onartzen eraldatzailea da eta horrenbestez, pertsonen gaitasuna sortu eta garatzeko aukeren iturburu da. Berdintasuna ez da moldeak egitea baizik eta mugak haustea eta horrenbestez eskubide sentitutik konpartituak izango diren hiritartasun berriak sortzeari bide ematea.

 

Rafa Pérez. Deusto-San Inazioko Modulu Psikosozialeko Emakumearen Zerbitzuko abokatua: "Ez da ezer aldatuko gizonak ez badira inplikatzen. Ezin da aldaketa estrukturalik egin biztanleen % 50i bizkar emanda"

 

1) Zer egiten du gizon batek abokatu gisa lan egiten Deusto-San Inazioko Modulu Psikosozialeko Emakumearen Zerbitzuan?

Kasualitatez iritsi nintzen Modulora, 1982an, auzo elkarteek indarra zutenean. Horietako elkarte batean militatzen nuen, eta eskatu zidaten lagundu nezala Moduluan, baina ez soilik “emakume” gaietan, alor guztietan baizik, baita erakundearen aholkulari gisa ere. Garai hartan, gaur egun ez bezala, ez zegoen diru laguntzarik, militantzia doan izaten zen eta Moduluan parte hartzea militantzia horren zati gisa hartu nuen. Denborarekin, egoera egonkortu egin zen.

2) Zer lan eta zerbitzu eskaintzen dira Modulu Psikosozialetik? Zer nolako taldea dago?

Behar sozialetako hutsuneak betetzeko sortu ziren moduluak, erakundeek ez baitzieten arretarik jartzen.  Beraz, eremu marginalak okupatzen zituzten (eta hala jarraitzen dute egiten). Administrazioek, nahi ez dutelako edo ezin dutelako, jaramonik egiten ez dieten eremuez arduratzen da, esate baterako droga mendekotasunak, kontrazepzioa, aholkularitza juridikoa eta abar. Denborarekin, erakunde publikoak gure lana aitortuz joan dira eta ekintzetarako diru laguntzak eman dituzte.

3) Duela zenbait urte hasita, jardunaldiak antolatzen dituzue gizonak eta berdintasunari buruzko hausnarketa gai nagusitzat hartuta. Zergatik horrenbesteko interesa maskulinitateei buruz hausnartzeko eta gizonak inplikatzeko?

Berdintasunaren alorra “emakumeen arazo” gisa planteatu izan da, eta aurre egiteko ardura emakumeei eman izan zaie. Moduluan, berriz, sentsibilizazio ekintzak egiten ditugu hainbat kolektiborentzat (irakasleak, nerabeak eta abar), baina lehentasunezkoa iruditzen zaigu gizonak inplikatzea, hau bezalako arazo estruktural bati ezin dioguluko biztanleen % 50 kontuan hartu gabe aurre egin.  
Gure lanaren zati handi bat militantzia pertsonala, konpromisoa eta borondatea da. Ni gizona izateak, gure lanean sentsibilizazio ekintzak egiteak, “berdintasunaren aldeko gizon talde” batean militatzeak eta erakundeen babesa izateak baldintzatzen dute gure lan ildoa. Gure ustez aitzindaria da lan ildo hori, agian alor honetan gizonak motibatzea zaila delako edo gizonei zuzendutako ekimen instituzionalak falta direlako.

4) Emakumeen aurkako indarkeria esan ohi da emakumeek pairatzen duten gizonen arazo bat dela. Ados zaude?

Indarkeria estrukturala da; beraz, ez da sexu bakar baten ondarea, nahiz eta soilik gizonek (batzuek) praktikatu modu sistematikoan. Indarkeriak botere harreman asimetrikoan du jatorria, eta gauzatu egiten da gauzatzeko aukera eta ahalmena ematen duten egoerekin lotuta. Normalean, egoera horiek jabetza edo gutxienez menderatze sentimenduekin lotuta egon ohi dira. Guztiok gara berdintasunean heztearen arduradun eta denok pairatzen dugu indarkeria, nahiz eta pertsona zehatz baten gainean (normalean emakume baten gainean) erori indarkeri hori. Gizarteak, osotasunean, desberdintasuna saihesteko bitartekoak jarri behar ditu, izan ere horixe da indarkeria sexistaren oinarria. Hezkuntza eta sentsibilizazio politikak behar dira emakumeen enpoderamendua eta koerantzukizuna bultzatzeko alor guztietan.

5) Zure ustez, zein egiteko izan behar dute gizonek emakumeenganako indarkeriaren aurkako borrokan?

Ez da ezer aldatuko gizonak ez badira inplikatzen. Ezin da aldaketa estrukturalik egin biztanleen % 50i bizkarra emanda, ezta gainerako % 50 —emakumeak¬— aldaketa horren alde egonda ere, eta badakigu hori ez dela gertatzen modu aktiboan behinik behin.
Bestalde, zaila da gizonek oro har berdintasunaren aldeko borrokan rol aktibo bat izaterik lortzea, baina adostasun orokorra dago indarkeria errefusatzeko, eta hori ez zen gertatzen duela urte batzuk.
Beste alde batetik, ezin dugu ahaztu berdintasunaren aldeko taldeen sorrera batzuetan ezkutuan uzten dutela euren pribilegioen alde edo indarkeria justifikatzen diharduten gizonen elkarte edo mugimenduek. Arazoaren intoxikazioa soilik dute helburu emakumeen indarkeria, salaketa faltsuak, guraso-alienazioaren sindromea eta abar daudela adierazten duten kanpainek. Batzuetan, ez delako egia adierazten dutena eta beste batzuetan orokortu egin nahi dituztelako salbuezpenezko egoerak, salbuespenezko egoera horiek tratu txarren arazo orokorra justifikatuko balute bezala.

6) Nola baloratzen duzu gizonei berariaz zuzendutako berdintasunerako politika publikoak egotea?

Kontuan hartu behar dugu politika horiek ia-ia ez direla existitu ere egiten. Dena den, txalogarria da erakundeen ahalegina “Gizonduz” bezalako ekimenetan edo gobernu zentralak abian jarri duen “Txartel gorria tratu txarrak ematen dituztenei” modukoetan, baina zaila da epe laburrean aldaketa garrantzitsuak ikustea. Sentsibilizazio politikak errotzen doaz, baina zaila da gizonen kolektiboan berdintasunaren aldeko jarrera aktiboak antzematea.

7) Simone de Beauvoir-ek zioenez, “pertsonala politikoa da”. Gizonak berdintasunaren alde jar daitezen, aldaketa pertsonalak gertatu behar dira?
 
Hain zuzen ere, berdintasunaren aldeko gizon taldeak “pertsonala” barrutik lantzen saiatzen gara, norberaren jarrera aldaketarik gabe ezin baita kontzientzia kolektiboa aldatu. Balio maskulinoak beti indarkeriarekin, menderatzearekin eta seguratsunarekin lotu dira, eta hainbat arlotan portaera horiek gaitzestea homosexualitatearekin lotzen da. Horrek zaildu egiten du gizonok beste balio batzuk geureganatzea, inork ez baitu gustuko “artaldetik kanpo” geratzea sexu orientazioa edozein izanda ere. Ez badugu lantzen, batez ere hezkuntza arloan, indarkeriarik gabeko eta gizon eta emakume guztienganako errespetuzko maskulinitate ereduen balioa, ezer gutxi aldatuko da.

8) Gure gizartean berdintasun maila handiagoak lortzeari buruz, baikorra zara? ala ezkorra?

Ezin da ukatu berdintasun kontuetan gizartea aurrerantz doala. Aurrerapen nabarmena da tratu txarrak gaitzestea orokortu egin dela. Kargu publikoetarako berdintasunerako edo tratu txarrak erreprimitzeko legeak ateratzea beharrezko urratsak dira. Dena den, lege horiek egote hutsak esan nahi du berdintasunik ez dagoela, izan ere, berdintasuna soilik egongo da ez dagoenean kargu publikoak derrigortu beharrik zerrenda paritarioak egin ditzaten edo emakumea babesteko epaitegi edo erakunde berezirik ez denean behar.

 

Fernando Oregi. NAHIKO hezkuntz programa koordinatzailea: "Ez baditugu gauza berri asko egiten hezkuntza alor askotan, gauza bera egiten eta berdin hezten jarraitzen badugu, populazioaren % 50 beste erdiarekin “pasatu egingo da” eta % 50 honek, berriz, beste erdiaz “paso egingo du"

 

1) Nola definituko zenuke Nahiko programa?

Emakunderen Nahiko! programa emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko hezkidetzako edo koedukazioko programa bat da. Eskolan sistematikoki esku hartzeko programa bat da, eta irakasleek Lehen Hezkuntza osoan, lehen mailatik seigarrenera arte, sei urtetik hamabi urte arte erabiltzeko prestatuta daude bertako materialak eta dinamikak. Hain zuzen ere, Nahiko! programak hiru direla esan genezake: lehen eta bigarren mailarakoa, hirugarren eta laugarrenerakoa eta bosgarren eta seigarrenerakoa. Horietariko bakoitza autonomoa da eta osotasuna du, baina gainera, guztien artean jarraikortasuna dago eta eskola etapako ibilbide bakarra osatzen dute.

Parte hartzen duten ikastetxeentzat, hezkidetzako formazioa-ekintza-formazioa motako esperientzia bat da. Aukera ematen du lan hezitzailea eta eskolako etapa birpentsatzeko eta egokitzeko gizon-emakumeen arteko berdintasunerako, abiapuntu gisa hartuta giza eskubideen hezkuntza, balioetako hezkuntza, berdintasuna, errespetua, indarkeriarik eza, zaintza eta tratu onak. Desberdina da ohiko espazioetatik, eta eguneroko bizitzatik eta harremanetatik hurbilago dauden helburu, gai, dinamika, material eta hizkuntza erabiltzen ditu ikuspegi kritiko batetik eta generoaren araberako gizarteratzeak markatzen duen inguruaren kontra eginda

2) Zeintzuk dira Nahikoren emaitza nabarmenenak urte hauek lanean egin ondoren?

Programa 2003-04 ikasturtean hasi zen eta esperientzia pilotuak eta materialak 2011-12 ikasturterako bukatuko direla espero da. Hainbeste ikasturtetan jarraipena izatea ez da ohikoa eta hori, berez, azpimarragarria da. Hiru ikastetxetako sei talde hasi ziren 2003-04 ikasturtean. Orain, berriz, hamar aldiz talde eta ikastetxe gehiago dago lehen zikloko (lehen eta bigarren maila) esperientzia pilotuan eta ikastetxe asko ari dira lanean beste bi zikloetan. Berritzeguneek parte hartzen dute irakasleekin batera mintegietan eta ikastetxeei lan egiten laguntzen diete. Gainera, beste hezkuntza eremu batzuetatik gero eta interes handiagoa dago, esate baterako irakasle eskoletatik, udaletatik… Programa eta materialak partaide diren ikastetxeen eskarmentu eta ebaluaziotik abiatuta joan dira sortzen. Horri esker, Nahiko! programak hiruhileko 18 ikastunitate koherente eta egituratu eskaintzen ditu eta horietan oinarritu daiteke edozein ikastetxe Lehen Hezkuntzako hezkidetzako lanari ekiteko.

Aipagarriak dira EHUk egindako kanpo ebaluazioaren emaitza onak eta irakasleen balorazio onak adin bakoitzeko ikasleen garapen fase bakoitzera egokitzen delako, planteamendu metodologiko aktiboa eta ludikoa duelako, eguneroko harremanei lotutako eduki bibentzialak lantzen direlako, adinari dagozkion berezko hizkera eta sinbolismoa erabiltzen duelako eta ziklo bakoitzeko curriculumari egokituta dagoelako. Dena den, aipagarriena da parte hartu duten irakasle, ikasle eta ikastetxeek izan dituzten bizipenak esperientzia pilotuetan. Programa honek berebiziko ikaskuntza prozesua bultzatu du parte hartu dugun guztion artean.

3) Nola definituko zenuke berdintasunaren osasuna belaunaldi gazteenen artean? Gizartea benetan aldatzen ari da gero eta berdintasun handiagoko eredu baterantz?

Nire ustez, gauzak diskurtso mailan aldatu dira, esaten dena eta entzuten dena aldatu da, baina oraindik ere oso gutxi aldatu da sentitzen dena eta bizitzen dena maila praktikoan. Berdintasun formala bere egiteak bi eragin kontraesankor ditu eskoletan. Alde batetik, hezkuntza proiektuetan eta geletan esaten direnetan sartu da, eta hori oso garrantzitsua da. Baina beste alde batetik, dagoenekoz lortuta egotearen sentsazioa hedatzen da; ez da aztertzen zer egiten den eta ikasleek zer ikasten duten irakasleekin eta irakasleengandik. Nolabait esateko, nahastu egiten dira abiapuntua den irakaskuntza mistoa (neska-mutilak ikasgeletan sarbide eta presentzia orekatua izatea) eta helmuga, hain zuzen ere, berdintasunerako, autonomiarako eta hiritartasun osorako hezkuntza (neskek zein mutilek eskola ibilbidea egitea eta ikasgelatik ateratzea posibilitate, aukera, ikaskuntza eta ardura berberekin).

Ondorioz, salbuespenak salbuespen, neska-mutilak gela berberetan, irakasle eta material berberekin hezten dira, baina euren burua ikusteko eta baloratzeko modu desberdinak eta desberdintasunezkoak ikasten dituzte, proiektu desberdinak eta desberdintasunezkoak eraikitzen dituzte, baliabide eta bizitzari aurre egiteko modu desberdinak eta desberdintasunezkoak garatzen dituzte, eta modu desberdinak eta desberdintasunezkoak ikasten dituzte munduan egoteko, gizarte espektatibei erantzuteko eta euren artean harremanak izateko. Hori guztia ohiko rol eta estereotipo maskulino eta femeninoetatik oso hurbil oraindik ere. Horrek isla oso argia du, adibidez, neska-mutilek eskola amaitzean hautatzen dituzten aukera akademiko-profesionaletan.

4) Gabonetako kanpainak iristen direnean, ikusten dugu publizitatean eta jostailu-denda askotan neska-mutikoen rol tradizionalak nabarmen erreproduzitzen dituztela… Nola azalduko zenuke hori?

Azken urte hauetan atzeraka egin dugu arlo honetan, eta horrek esan nahi du berdintasuna ez dela “denbora kontua” sarritan esaten den moduan, baizik eta hezkuntzako eragileek denbora horretan egiten dutenaren araberakoa. Duela urte batzuk elkarte, eskola eta erakundeetatik eragindako familien sentsibilizazioari esker aldatzen hasi zena atzeraka joan da, berriro ere, fabrikatzaile eta saltoki handien publizitate eta salmenta estrategiak direla medio. Kontsumo-sektore jakin batzuk identifikatzeko eta talde bakoitzarentzako berariazko mezuak bidali ahal izateko, gehitu egin dute “urdina” eta “arrosa” elementuen erabilera haurrentzako produktu mota guztietan, horrek duen eduki tradizional guztiarekin: jostailuak, arropa, oinetakoak, altzariak, osagarriak (motxilak, poltsak…), garbitasunekoak, papertegikoak eta abar. Merkatuko zirkuitu nagusiak produktu hauez eta ezkutatzen dituzten baloreez gainezka daudenez, oso zaila da jostailu edo bestelako gauza alternatiboak aurkitzea, eta lortzekotan ere, bide eroso eta ohikoenak albo batera laga behar da eta ahalegin berezia eskatzen du.

5) Hainbat azterlanetan agertzen diren datuen arabera, badirudi eskola porrotak mutiko aurpegia duela eta neskek emaitza akademiko hobeak lortzen dituztela. Badu horrek zerikusirik mutikoak balio sexistetan oinarrituta gizarteratzearekin? Horrenbestez, zer eragin izango luke sexismoak gizonezkoengan?

Eskola porrota batez ere “mutil mutilenengan” gertatzen da, hain zuzen ere, tradizionalki maskulinoenak diren mutilengan edo maskulinoak modu tradizionalenean diren mutilengan. Horren arrazoia da “neska ez izateko” eredu horretan balio bat dela femeninoa den edozer gauza alboratzea, eskolan arrakasta izateko behar diren ikaskuntza, trebetasun eta gaitasun guztiak barne (entzutea, saiatze, ez etsitzea, ordena, elkarlana, enpatia…). Gainera, eredu maskulino tradizional horrek eskolan arrakasta izateko negatiboak diren hainbat portaera eragiten ditu (paso egitea, kaikukerietan ibiltzea, arrakastari garrantzirik ez ematea, irakasleei jaramonik ez egitea, ez aitortzea lan egin edo ikasi egiten dela, arretarik ez jartzea edo arretarik ez jartzearen itxurak egitea…). Horren guztiaren ondorioz, “tradizionalki maskulinoak” diren ikasle askorentzat eskola femeninoa da (irakasle asko emakumeak direlako, positiboki baloratzen diren gai, lan eta balioengatik…) eta eskolaz kanpo (jolastokian, kalean…) edo eskola eta gero (prestakuntza teknikoan, profesionalean edo lan munduan zuzenean) dago benetan garrantzitsua den eremua. Mutil horiek uste dute eremu horretan saritzen direla euren jarrera eta trebetasun maskulinoagoak. Hain zuzen ere, eremu horietan espero dute erakustea balio dutena eta sozialki eta ekonomikoki arrakasta izatea eta dagokien tokia betetzea.

6) Neskek benetan mutilek baino kontzientzia handiagoa dute berdintasun kontuetan?

Nik uste dut neskentzat garrantzitsuagoa dela eta zuzeneko eragin handiagoa duela. Adibide ona da errendimendu akademiko hobeari buruzko datuen eta lan merkatuan sartzeari eta laneko promozioari buruzko datuen artean dagoen desberdintasuna. Ondorioz, errazago “ikusten” dute bidegabekoa dena eta aldatu egin behar dena, besteek baino ahalegin handiagoa egin behar izaten dutela, eurei pertsonalki eragiten diena eta abar. Mutilek, berriz, sarri ez dute “ikusten” bidegabea den ezer, eta ikasgelan landu ondoren modu arrazional eta intelektualean ikusten dute, baina ez dute eurekin zerikusirik duenik sentitzen, ez daukate eurei eragingo dionaren beldurrik eta ez dute pentsaten bizitza baldintzatuko dienik. Mutilentzat ez da gai pertsonal bat, neskentzat, berriz, bai.

7) Zer ekarpen egin diezaiokete zure ustez Gizonduz eta antzeko ekimenek mutikoekin egiten den lanari?

Maskulinitate tradizionalaren eredu alternatiboak ezagutzeko aukera ematen die. Eredu horien bidez euren burua modu positiboan irudikatu dezakete eurekiko eta gainerako gizon-emakumeekiko; aukera ematen die elkar zaintzean eta elkarrenganako tratu onetan oinarritutako gizonen bizi eta harreman proiektuen erreferenteak ezagutzeko. Gainera, sozialki errespetutik, autonomiatik eta elkarlanetik berdintasunaren alde kokatzeko eta jarduteko aukera ere ematean die.

8) Nola ikusten duzu etorkizuna gizon eta emakumeen arteko berdintasunari dagokionez?

Nire ustez, bizitzen ari garen gizarte aldaketetatik garrantzitsuena da. Hainbat eragile, erresistentzia, joera, lorpen, atzerakada, arrakasta, akats eta abar egon da orain arte eta aurrerantzean ere egongo dira. Espero dut horren guztiaren ondorioz epe ertainean hurbildu egingo garela Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsalak proposatzen duen demokraziara eta bizikidetza eta antolamendu sozialera eta onartezina egingo zaigula desberdintasuna. Eta, epe luzera, espero dut berdintasunak aldatu egingo duela gizarteko, familiako, laneko eta bestelako eremuetako antolamendu eta paradigma soziala eta gizon eta emakumeen gaur egungo desberdintasunezko errealitatea pentsaezina eta onartezina izango dela eta imaginario kolektibotik at geratuko dela.

9) Zeintzuk dira neska-mutikoekin berdintasunaren alde lan egiteko erronkak?

Neska-mutikoek gure eskoletan benetan ikasten dutenetik abiatzea, ikasten duten hori gauza bera den ala ez aztertzea eta neska-mutikoentzat dituzten ondorioak zeintzuk diren ikustea, emaitza horiek abian diren hezkuntza lege eta proiektuetatik baloratzea eta horretan oinarrituta sistematikoki eta modu egituratuan esku hartzea. Eskola koedukatibotik koedukatzailera pasatzea. Neska-mutikoak hezteko nahiari eta asmoari ez uko egitea. Dakigunarekin eta ikusten ikasi dugunarekin, hezkuntza soil-solik hezkidetza edo koedukazioa izan liteke.

10) Gurekin partekatu nahi zenukeen pasadizoren bat…

Ikasleen artean, neskek diotenez “mutikoak pasatu egiten dira” (eurekin, “eta konturatu ere ez dira egiten”). Mutilek diotenez, berriz, “neskek paso egiten dute” (euretaz, “txantxa bat zen”). Ez baditugu gauza berri asko egiten hezkuntza alor askotan, gauza bera egiten eta berdin hezten jarraitzen badugu, populazioaren % 50 beste erdiarekin “pasatu egingo da” eta % 50 honek, berriz, beste erdiaz “paso egingo du”.

 

Zipriztintzen. Ermuko gizon talde profeminista eta antisexista: "Kokotaraino gaude gu pelikulako zintzotzat hartzearekin"

 

Noiz eta nola sortu zen Ermuan gizon talde bat sortzeko ekimena?

Beti esaten dugu berdintasunaren aldeko gizon taldea sortzea Ermuko emakume batzuen ideia izan zela. Zipriztintzen hiru eragilek bat egindakoan sortu zen: lehenengoa, Emakumearen Etxean pentsatu zuten Ermuan bazirela gizonak berdintasunaren aldeko borrokan era aktiboan engaia zitezkeenak eta “Gure maskulinitate eta sexualitate ez opresiboak” izeneko ikastaro bat antolatu zuten. Ikastaroa Ibon Arrizabalagak eman zuen; eta horixe da bigarren eragilea, Ibon. Bere profesionaltasuna eta bere irudia erabakigarriak izan ziren, zalantzarik gabe, Zipriztintzenen sorreran; eta hirugarrena eta azkena gure meritua da, gai izan ginelako Ibonek hasitakoari, eta asko izan zen, jarraipena ematen. Talde gisa 2008an sortu ginen.

Zein dira zuen helburuak?

Sakoneko helburua da gizarte justu eta berdintasunezkoaren alde lan egitea da. Epe motzeko helburu xumeak: Ermuko gizonak kontzientziatzea eta ikusaraztea, eta bereziki gizon gazteei, badirela gizon izateko erak eredu tradizionaletik urruntzen direnak. Euskaraz duen adierari jarraituz, Ermuko gizonak berdintasunez zipriztindu eta busti nahi ditugu.

Berdintasunaren aldeko gizonak zarete, feministak, maskulinistak…

Gure dekalogoan gure burua gizon profeministatzat eta antisexistatzat hartzen dugu. Dekalogoak hiru urte eskas ditu eta berrikusteko garaia iritsi da; izan ere, denbora batetik hona bai indibidualki bai talde moduan feministatzat har ote gaitezkeen galdetzen diogu gure buruari. Feminismoa gizartearekin kritikoa den teoriatzat hartzen badugu, zergatik ez definitu gure burua feminista gisa, eta ez profeministak. Egun galdera horrentzat ez dugu erantzun egokirik, baina horretan gaude.

Zein ekintza egin dituzuen orain arte?

Asko. Aitatasunari buruzko jardunaldiak, 20 pertsona baino gehiago joan ziren eta erabateko arrakasta izan zuten. Emakumeenganako indarkeriaren aurkako salaketa kanpainak egin ditugu, indarkeria matxistari buruzko tailerrak, gizonen genero arazoei buruzkoak ere bai; 2009ko abenduan “En busca de espacios comunes” izeneko gizon eta emakumeen arteko topaketak antolatu genituen eta Hego Euskal Herriko 40 pertsona baino gehiago bertaratu ziren. Denbora batetik hona Ermuko hezkuntza zentruetan hainbat hitzaldi eman ditugu, gure bizipen pertsonal eta taldekoak kontatuz. Gutxi gora-behera hiru hilean behin Ermuko gizon talde batekin biltzen gara, talde sateliteak deitzen diegu, Zipriztintzeneko egituran parte hartzen ez badute ere, antolatzen ditugun ekintza guztietan beti parte hartzen dutelako. Oso garrantzitsuak dira eta beraiek gabe dena askoz ere zailagoa izango litzateke. Herriko gizarte eta kultur taldeekin ere biltzen gara zer egiten dugun, zer nahi dugun eta nola jardungo dugun azaltzeko. Hau guztia herri mailan.

EH Gizon Sarea Koordinadorak antolatutako ekintzetan parte hartu dugu. Baita beste herrietan, adibidez Leioan edo Berrizen, berdintasunaren aldeko gizon taldeak sortzen laguntzeko hainbat ekitalditan ere.

Koordinatzen al zarete edo ba al duzue harremanik Euskadin dauden beste gizon taldeekin?

Bai, ezagutzen ditugun talde guztiak harremanetan gaude, era batera edo bestera, Gizon Sarea Koordinatzailearekin. Nahiz eta bestelako arrazoiengatik azkenaldian 5 gizon elkartzen garen, gure ahalegina herri mailan egitea erabaki dugu.

Zer nolako harrera egiten diote herriko gizonek herrian antolatutako ekintzei?

Orain arte antolatutako ekintza guztiek oso harrera ona izan dute, izan ere gaur egun ez da batere erraza 24 gizon batzea astegun batean arratsaldeko 7etan beraien aitatasuna nola bizi duten kontatzeko.

Zuen ustez, zer nolakoa da zuen mezua hoberen onartzen duen gizona?

Ez dago gure mezua hoberen hartzen duen edo antolatzen ditugun ekintzetan parte hartzen duen gizonen perfil jakinik. Hala ere, egia da gizon gazteen parte hartzea somatzen dela.

Zer nolako planak dituzue etorkizunerako?

Gure etorkizunerako planak oso argi zehaztutak daude, eta nolabait esan Zipriztintzen osatzen dugun gizonak gutxi izateak mugatuta daude. Etorkizuneko zereginek bi ardatz nagusi dituzte: barne heziketa eta ekintza soziala; eta epe luzeagorako herrian antolatuta dauden emakume feministekin elkarlana.

Zer nolako harremana duzue herriko emakume talde eta elkarteekin?

Harremana ona da. Bileraren bat ere izan dugu, oso positiboa, Ermuako Emakumeen Asanbladarekin. Zer ikasi ugari dugu 80. hamarkadatik egiten ari diren lan bikainetik.

Partekatzea gustatuko litzaizueken anekdotaren bat?

Ez daukagu anekdota adierazgarririk kontatzeko, baina esan dezakegu kokoteraino gaudela gu pelikulako ontzat hartzearekin (gizon moderatuak, berdintasunezko gizarte baten alde era zentzuzkoan borroka egiten dutenak, “dena nahi duten emakume erradikal horiek” ez bezala); kokoteraino gaude “gizon txolloak” garela esatearekin, etxeko lanetan ere parte hartzen dugulako, edo oso ausartak garela esatearekin, emakumeenganako indarkeria jendaurrean salatzen dugulako. Aspertuta gaude, oso zabaldua dagoen ustea gezurra delako: erradikalak gara, hitzaren zentzu etimologikoan, ez gara inoren “txolloak”, berdintasunaren alde dauden pertsonak gara, eta ez gara ausartak, ez behintzat gizarte zuzenago baten alde bizi guztia borrokan daramaten emakume asko baino ausartago.

 

Xabier Odriozola Ezeiza. Maskulinotasunetan aditua eta gizon taldeen sortzailea: "Berdintasunak gizonezkoak ere behar ditu eta gizonezkoek berdintasuna behar dute"

 

Gizonak eta emakumeak, zeregin handia daukagu berdintasunaren alde. Nolakoa da gizonen bidea berdintasunerantz?

Gizonen bidea berdintasunerantz interesgarria bezain erronkatsua da. Batetik gure burua eraisten (dekonstruitzen) jarraitu eta asmatu behar dugu eta ekin eta ekin, aitzakiarik gabe, lan ezinbesteko honi eta bestetik, eta era berean, begiak adi eta erne mantendu emakumeek egiten jarraitzen duten gizarte parekide baten aldeko eraikuntza lan izugarri horretan. Apaltasunean eta isiltasunean lan egin eta eman eta utzi eta maite eta zaindu eta arduratu eta kezkatu eta sentitu eta barkamena eskatu eta barkazioa eman … hau dena egiten ikasi behar dugu gure burua nabarmendu gabe, besteak baino garrantzizkoagoak garela sentitu gabe, saririk itxoin nahi gabe, pribilegiorik espero gabe, gizarte aitortza espero gabe..bide luzea eta oso interesgarria, gure izaera guztiz alda dezakeena eta behingoz gizatiar aldean kokatzen lagunduko gaituena. Asko dugu ikasteko ikusteko eta barneratzeko eta , bestetik, asko aurkitu eta deskodetu dugu gure izaera zapaltzaileari buruz eta gako garrantzitsuak jorratu ditugu eraispen lan etengabe honetan jarraitu ahal izateko. Nik ikuspegitik une itxaropentsuak bizi ari gara zalantzarik gabe.

Noiz eta zergatik hasi zinen berdintasunaren alde lan egiten?

Nire burua pertsona bezala aske izatera iristea gizon izateko gerriko eta maskor estu eta zurrunetatik askatzearekin guztiz lotuta zegoela ulertu nuenean argi ikusi nuen pertsona guztiok gaudela kateatuta genero sistema patriarkal honen garroetan, roletan, egituretan, funtzioetan eta sistema hauxe bera ez badugu iraultzen inor ez dela ez aske ez pertsona osoa izatea lortuko ohartu nintzen. Beraz bai emakumeak eta bai gizonezkook ezinbesteko dugu elkarrekin lan egitea bi generook gatibu eta murriztuta mantenarazten gaituzten kateak apurtzeko. Ez du ezertarako balio emakumeek beren biziko lana egiteak beste balantzako platertxoan dauden agenteek ez badute armoniaranzko urratsik egiten; egoera horretan beti egongo da desoreka.

Beraz berdintasunaren alde lan egiteak horixe bera esan nahi du: bai zuk(emakume) bai nik(gizon) gure burua askatu eta genero sistema patriarkal ekoizle eta deshumanizatzailea bertan behera ekarri behar dugula benetako izaki aske eta eskubideguztidunak izan nahi badugu. Bide honetan bi generoek egin beharreko bidea ezberdin samarra den arren , zeharo osagarria eta ezinbestekoa dute.

Zeintzuk dira, gaur egun gizonok daukagun erronkak gizonak eta emakumeen arteko berdintasuna lortzeko?

Gaur egungo gizonezkoen erronkak lehenengo galderan erantzun ditut orokorrean. Ordu betea beharko genuke bide horretan eman beharreko urratsak banan bana zehaztu behar bagenitu. Ildo orokorrez bakarrik arituko naiz, honekin nahikoa dugu oraingoz era horretan aipatzearekin; pausu hauxe ulertuta aurrerapen garrantzitsua litzateke gizonezkok jabetuko bagina urrats horiek (lehenengo erantzunean aipaturikoak) eman beharrekoak direla orain eta hemen, gehiago itxoin gabe. Baina ez dakit puntu horretan ote gauden gizonezkook.

Emakumezkoekin berdintasunerantz elkarrekin ibiltzeko urrats hauek saihestezinak ditugu, bestela ez dugu benetan ulertuko beste taldekoak zertan ari diren eta zergatik ez zertarako.

Bestetik, emakumezkoek ulertu eta onartu beharra edukiko dute gizonezkok elkartu eta lana egitea ezinbesteko zaigula denoi gizarte patriarkal hegemoniko hauek gainditu nahi baldin baditugu. Eta horretarako gizarte egiturak eta erakundeen euskarria beharko dugula ere bai.

Denon etorkizuna dago jokoan, ez bakarrik emakumeena; gurea, gazteena, haurrena, zaharrena, planetarena jokoan dago gizonezkook gure roletan segitzen baldin badugu. Hau eten egin behar dugu jada.

Ze eragina dauka sexismoa gizonengan?

Sexismoak gizonengan triskantzak eragiten ditu. Ez dago gizonezkoa gehiago suntsi dezaken gertakaririk. Bera ez den bezalako gizaki ez gizatiar, gogorra, zurruna, isolatua, arriskutsua, ausarta, harroa izatera bultzatua, trebatua, prestatua, baldintzatua eta gero gizarteratua da “benetako gizon” izateko aitzakia kulturalpean jaio orduko eta gero izanarazi zaion moduagatik errua eta erantzukizun osoa egotziko zaizkio berak “ustez, zuzena zena” egiteko uste osoa izanagatik. Gauza guztien eta pertsona guztien menderatzailea izan dadin prestatua izango da: beste gizon batzuen menderatzaile-homofobia aitzakiatzat harturik, besteak beste-, emakumeen menderatzaile-sexismoa-, beste pertsona gazteen menderatzaile-adultismoa-, beste etnia, klase, kultura, taldeen menderatzaile-kapitalismoa, arrazakeria, klasismoa, neoliberalisoa- planetaren baliabideen menderatzaile- inperialismoa…. Eta honek guztiak izugarrizko sufrimendua, hondamendia eta kalteak eragingo ditu gainontzeko izaki eta gizakiengan, beraiengan bezalaxe.

Honetaz ohartsu izatea ez da erraza, gizarte patriarkal hauetan denak hartarat bultzatzen baitu, gizaki ez pentsalari, imitatzaile, otzan eta diru-profitagarriak bilakatzera, sistema hauetara egokitzera, sistema hauek nola aldatu eta gizaki pentsalariak nola izan irakatsi ordez.

Egoera hau aldatu ezean zaila izango dugu sistema patriarkal kapitalista hauetan gizaki bezala era gizatiarretan irauten

Posible al da sexismoa gainditzea? Nola?

Jakina sexismoa gaindi daitekeela. Batetik emakumeek egin duten lana eta egiten jarraitzen dutena ezinbesteko dugu. Bestetik, gizonezkoen parte hartzea, antolakuntza eta elkar lana beharrezkoa dugu. Bi generoek beren burua askatzeko lana egiten jarraitu beharra dute, bakoitzak bere esparruan, eta komuneko jokalekuak, esparruak antolatu beharko ditugu elkarrekin pentsatu eta diseina ditzagun genero zapalketarik gabeko bizilekuak, espazioak, uneak eta guneak, denborak eta aukerak, erak eta jokaerak, egiturak eraiki ditzagun, non bi generoak aukeren, eskubideen, pribilegioen eta arduren erabateko parekidetasunean bizi ahal eta gara ahal daitezen.

Hau ez da ameskeria, giza-adimena behar bezala erabili eta antolakuntza era eta egitura demokratikoak eta iherarkiarik gabekoak sortzeko gaitasunari heltzeko kontuak baizik.

Diren bitartekoak ongi kudeatzeko kontua, ez besterik. Sobera adimen, pentsamendu, baliabide eta aukera bada gure planetan eta gugan guztiongan.

Gazteekin lan egin duzu ere. Nabarmenak dira aldaketak? Esan dezakegu hobeto gaudela?

Bai. Gazteekin ere lan egiten dugu ere. Aldaketak eman dira. Hobeto gaude gauza batzuetan: arduren banaketaz eta giza eskubideekiko beharraz eta egokitasunaz hobeto goaz. Genero indarkeriarekiko oharmenaz ere aurrerapausorik eman dugu.Lege mailan urratsak egin izan dira ere bai eta haiei esker gizarte egitura moduko saretxorik badugu egun. Genero injustizia sozialez eta politikoez gizarte oharmena garai batekoa baino hedatuagoa eta sakonagoa da egun. Eta poliki –poliki honetan lurra irabazten goazkio sistema patriarkalari.

Gauza askotan, ordea, berdintsu darraigu: ez gara gauza izan oraindik sistema patriarkalari irabazitako lurra iraunkor, sendo eta tinkoa izan dadin, atzera itzulezina. Indibidualismoa askatasunarekin nahastean, rol trukaketa askapenarekin nahastean, lanaren sexu banaketaz antzeko, pertsonaren izpiritu kritikoa sistemarekiko eta berezko boterearen berreskurapenean aspaldian bezain herabe, generoaren sustraiak ongi ulertu eta naturaltasunetik eta berezkotasunetik desberdintzeko gaitasunean lehen bezain nahasiak, desirak, gogoak eta gutiziak osasuntsuki kudeatzeko gaitasunean lehen bezain eskas, sentimenduen eta maitasunaren kudeaketa adimentsuak eta osasungarriaz aurreko garaietan bezain ahul …

Instituzioak nahiko egiten dute berdintasunaren aldeko borrokan gizonak inplikatzeko? Zer proposatuko zenuke?

Dakitenaren arabera eta neurrira ari dira ematen. Ez dute informazio osoa ez eta beti guztiz zuzena berdintasunaren bi txanponez: emakumezkoen auzia eta gizonezkoen auzia. Berdintasunak emakumezkoak behar ditu eta emakumezkoek berdintasuna; berdintasunak gizonezkoak ere behar ditu eta gizonezkoek berdintasuna behar dute, derrigor. Honetan ez dugu behar adina urratsik egin, behar adina mugimendu zuzen eta trinkorik eman. Hauxe litzateke hurrengo hamarkada honen helburuetako bat. Emakumezkoak ezin dira gizonezkorik gabe bizi, hau erabat onartu gabeko errealitate bat da, gizonezkoek emakumezkoak behar dituzten bezalaxe, baina ez orain arte “behar” hau ulertu dugun eratan. Bada onuragarria, zuzena, zentzukoa, gizatiarra, elkarkoia, elikatzailea, osasuntsua, aberasgarria … den “behar” interesgarri bat gure zain, aurkitzen ari garen izateko eta egoteko era berririk, eredu berririk. Eta hau ulertzean erakundeek alimaleko bultzada emango diote auzi honi, beren bitartekoen zati handia horretan jarriko dutelarik. Hau etortzeko dago oraindik.

Berdintasunaren aldeko gizonen mugimendua errealitate bat da? Nola ikusten duzu etorkizuna?

Bai, errealitate bat da, emakumezkoen errealitatearekin aldera ezina. Gizonezkoen mugimendua berezia da, ezberdina, beste era batetara eraiki gaituzte, beraz beste era batetara eraitsi egin behar dugu gure burua. Hemen uste dut errakuntza txiki bat egin ohi izan dugula. Feminismoak bere bidea egin du eta badagi egun, eta horretan segi beharra du nahi eta nahi ez. Baina maskulinismoak ez du zertan antzeko bidea egin. Gizonezkoen sexismoa ezabatzeko bidea eta emakumezkoen askapen bidea anaia-arrebak dira, eskutik joan behar dute bi izaki ezberdin eta autonomo, helburu berak uztartuta baina ez helburu berak berdinduta. Gizonezkoen berdintasunerako bideak ez du emakumeenarekin antza handirik, ez da hain politikoa, zehatza, zorrotza, kalendarizatua, orain gizonak dauden unean eta tokian horrela izan behar duelako. Hemen antzekotasunik ez badago gaizki ari garela pentsatzeak ez gaitu helburura elkarrekin hurbiltzen uzten. Itxaropenaz, begirunez eta elkarlanez begiratu behar diogu elkarri gizonok eta emakumeok, eta ez mesfidantzaz, mehatxuz ala beldurrez. Elkarrekin fio izan behar dugu genero bakoitzari dagokion sinesmen tarte zabala utziz eta emanik. Begirune, konfiantza eta elkarlan honetatik haziko dira baratza berriak loratuko dituzten landareak.

Baldintzarik gabeko maitasuneranzko jauzia egin behar dugu elkarrekin eta eskutik lotuak, lehenbailehen.

Amets bat?

Planeta ohartsu, loratu, garbi, argi, alai eta maitagarri batean elkarrez mugarik gabe gozatzeko aukeraren sorrera eta garapena ikustera iristea.

 

José Ángel Lozoya Gómez. Berdintasunaren Aldeko Gizonen Foroko kidea: "80ko hamarkadaren amaieran berdintasunaren aldeko gizonen mugimendua taxi batean sartzen zen"

 

Berdintasunari dagokionean, nola definituko zenuke zure burua? Berdintasunaren aldeko gizona, feminismoaren aldekoa...

Berdintasunaren aldeko gizona, garena eta izan nahi duguna era positiboan aurkezten duelako, emakumeen eskubide, behar eta aukeretan publikoki nahiz eremu pribatuan berdintasunerantz aurrerapausuak egiten saiatzen ari garen gizonak bezala islatzen gaituelako. Garai batean gure buruak izendatzeko feministak eta anti-patriarkalak izenak erabiltzeko aukeraz hitz egin zen, eta badira beraien buruak desberdintasunaren aurkako gizontzat aurkezten dituztenak ere. Feminista izena erabiltzeari buruz, nahiz eta feminismoarekin identifikazio ideologikoa izan, eta zenbait gizonek publikoki erabili duten arren, iruditzen zait emakumeen ondarea den izena lapurtzeko saiakeratzat har deitekeela. Pro feminista izendapena erabiltzeak zerbaiti elkartasuna erakustearen ideia dakarkit eta hori ez zait nahikoa iruditzen, berdintasunaren aldeko izendapena erabiltzea aldiz, ez dena izateaz harro agertzea ematen du eta anti edo kontrako izendapenak berriz, nahiz eta helburuak argi izan, ez dute nahikoa positibo ematen.

Zein izan da berdintasunaren zeregina zure bizitzan? Pertsonala edo politikoa izan da gehiago?

Banaketa hori egitea zail egiten zaion belaunaldi batekoa naiz; egia da nire sentsibilitate osaketan amaren eragina eta banaketaren justiziaren aldeko borrokarekin batera, nire bikotekide izan direnen eragina eta azken 30 urteetan proiektuak eta ilusioak elkarbanatu ditudan mutilen eraginaren nahasketa egon dela. (1985ean) Erabaki nuenean feminismoaren indartzearen aurrean gizonon sentimenduei buruz hitz egiteko lehenengo gizonen taldea deitzea, motibazioa ia erabat pertsonala zen, eta atzera begiratzen dudanean, gure ibilbideak politikoki izan duen garrantziaz jakitun, gehien indartzen nauena da horrek guztiak nire bizitza intimoan izan duen eragina. Ni iraultzaile profesional baten antzekoena nintzen, gizartearen aldaketaren nahia besterik ez zuena, eta gaur egun nire bizi proiektua nire bikotekideak eta nire semeak osatzen dute, baita berdintasunaren aldeko borrokak ere.

Aurreko urtean Osasuna, Gizarte Politika eta Berdintasunerako Ministerioak 2010ean berdintasunaren alde eta genero indarkeriaren aurkako laneko aitorpen saria eman zizun. Nola bizi izan zenuen? Zer berreskuratuko zenuke aitorpen sai hartatik?

Poztu, poztu ninduen, baina zenbait egun pasa nituen jakin nuenetik ezer esan gabe, ez bainuen idatzizko baieztapenik jaso ekitaldi publikoa baino egun batzuk lehenago arte, eta ez nekien ziur zer izen zuen kontuak. Gero, nahiz eta ofizialki ez egin, gizonen mugimendua ordezkatzearen ardurak larritu ninduen. Ez nekien oso ongi zer esan emakume ministro baten eta ministro izandako zenbaiten aurrean, horietarik zenbait orduan berdintasun politiketan gertatzen ari ziren murrizketen arduradunak zirelarik, eta batez ere nolabaiteko garrantzia duten emakume sozialistez osatutako entzuleen aurrean. Egia esan urduritasunak ez zidan utzi momentu hura atseginez bizitzen, hala ere uste dut gure mugimenduaren errekonozimendu sozialean aurrerapausua izan zela.

Berdintasunaren aldeko mugimenduko “kide historiko” gisa, nola definituko zenuke egungo mugimendua? Zer aldatu da?

80. hamarkadan “mugimendua” taxi batean sartzen zelako eta berdintasunaren aldeko borroka lehentasun eztabaidagarria zelako ideietik abiatzen bagara, aitortu behar da egun feministek onartutako eragile sozialean bihurtu dela, egunetik egunera fidagarritasuna irabazi dugula, eta geografikoki zabaltzen ari dela, zenbaki kopuru garrantzitsua osatzen duten hirietan aldi berean ospatzen diren ekitaldiak antolatzeko gai garelarik. Batez ere emakumeek jasaten dituzten desberdintasunen aurkako borroka lehenesten duen ahotsa gara, baina berdintasunerako bidean gizonen beharrak kontuan hartzeko premia adierazterakoan beldurra galtzen ari gara. Lortu dugu ohikoa izan dadin berdintasunaren aldeko jarrera duen edozein mutili berdintasunaren aldeko gizona dela onartzea, eta inork ez digu sumindutako aitekin nahasten.

Zeintzuk dira berdintasunaren aldeko gizonen mugimenduaren etorkizunerako erronkak?

Hainbat alorretan aurrerapausuak ematea, hala nola antolakuntzan, gure proposamenak jendaurrera agertzen eta berdintasunarekin zerikusiriko diskurtsoak egiten eta erabakiak hartzen diren eremuetan bertan egotean. Baina horretarako beharrezkoa da haztea eta diskurtsoa zabaltzea gai jakinei buruz (heziketa, ekonomia...) askoz gehiago dakiten kideen espezializazioaren bidez.

Zalantzarik gabe indarkeria matxistaren aurkako borrokan aurrerapausuak eman dira. Zein izango lirateke zure ustez politika publikoen arrakastak eta porrotak?

Agian garrantzitsuena erasotzaileen desligitimazio sozialari egin dion ekarpena da, baita ere fenomenoan esku hartzen duten profesionalen sentsibilizazioari ere. Ez zait erraz egiten ulertzen zer diru gutxi eskaintzen zaion biktimen babesari eta zer konfidantza gutxi duten erakundeek biktimek beraien bizimodua kudeatu eta berrantzolatzeari dagokionean. Baita ere kezkatzen nau erasotzaileek indarra har dezaketela berdintasun politiketako azken atzerapausuekin.

Asko hitz egiten da gazteez. Nola ikusten dituzu mutil gazteak berdintasunari dagokionean? Lehengo garaiak hobeak al ziren?

Iruditzen zait lehengo garaiak okerragoak izan zirela. Mutil gazteak nagusiagoak baino berdintasunaren aldekoagoak dira eta etorkizuneko berdintasun agentetzat tratatzea merezi dute, beraien inguruko matxismoaren adierazpen odoltsuenak baztertzeko gai direnak eta geroz eta jarrera erantzukideagoa dutenak. Ezin diegu gure kontzientzia maila eskatu; beraiek gure mezua hartzearen emaitza guk mezua ulergarri eta erakargarri egitean datza, beraiek duten kontrako jarreran baino.

Badakigu Euskadira sarri etortzen zarela. Zer iritzi duzu hemen berdintasunaren aldeko borrokan gizonak engaiatzeko egiten ari den lanari buruz?

Ibarretxe kongresuan (Donostia 2001) “Gizonak ordena sozial berriaren aurrean” azaltzen ikusi nuenean, agintari politiko batengan gizonengan aldaketa eragiteak duen garrantziaz ezohikoa den interesa zuela ikusi nuen.Orduan ezin nuen irudikatu 10 urteren buruan Euskadi eredu bihurtu zitekeenik, 1999an Jerezeko Udalean Berdintasunaren Aldeko Gizonen programa sortu nuenean eduki nahi izango nukeena, hain zuzen ere. Azaroan Bilbon egon nintzen eta han ohartu nintzen emakumeen mugimenduko zati garrantzitsu batek nola hartzen gaituen, gure mugimendura gehitzen ari diren gizon motak zein diren eta hedabideen interesa zein den. Ez dut inolako zalantzarik merituen zati handi bat Eusko Jaurlaritzari dagokiola, Emakunderi eta Gizonduzeko mutilei.

Baikorra ala ezkorra?

Inoiz ez gara emakume mugimendua bezain ugaria izango, badira zenbait gure buruari mugimendu deitzeaz zalantzak ere badituztenak. Berdintasunetik urrun gaude egunerokotasunean, eta adi egon behar dugu aurrera egiteko, baina ez dut inoiz zalantzan jarri berdintasuna dela hurrengo urratsa zoriontasunerako bidean; era berean, ez dut zalantzarik feminismoak aditzera ematen duen berdintasunean oinarritutako gizartearen eraikuntzan eta diseinuan gure mugimenduak gizonak ordezkatuko dituela.

 

Arkaitz Lopez Gorritxo. Euskadiko GGKE koordinadorako genero taldeko kidea eta Euskadiko hainbat GGKEko gizon taldeko sustatzailea: "Maskulinotasuna deseraikitzea giza garapenaren ahalmena zabaltzea da"

 

Euskadiko GGKE (Garapenerako Gobernuz Kanpoko Erakundea) koordinadoran 2000. urtetik aurrera genero taldea daukate elkarteek beraien proiektuetan eta programetan, eta baita beraien talde egitura eta kulturan genero ikuspegia sar dezaten sentsibilizatzeko eta bultzatzeko. Emakume taldea bezala planteatuta ez dagoen arren, gizonen partehartze aktiboa eta etengabea ez zen %5 baino handiagoa. Gizonen inplikazioa handiagotzeko genero komisioko gizon batzuk talde bat sortu dute maskulinitate eredu berri bat sortzeko behar izanaz banakakoaren eta taldearen kontzientzia sortzeko. 12 euskal GGKEtako 15 gizon 2009ko irailetik biltzen dira, Gizonduz-en laguntzarekin.

Zergatik egin zenuten gizonen talde bat sortzearen alde?

Garapen baten ondorio logikoa izan zen. Genero taldean egindako sentsibilizazio proposamen guztietan agerian geratu da genero berdintasunean bultzatze aktiboan gizonik ez dagoela. Genero taldeak onartu zuen garapen desberdin batetik gizonak inplikatzeko beharra, generoaren kontua gizonen harremanen eta sozializazioaren ikuspegitik lantzeko. Azken helburua da, finean, planetaren Iparraldean eta Hegoaldean berdintasunaren aldeko borrokan gizonen arteko elkarteak sortzea.

Zer egiten ari zarete horretarako?

Gure helburua da talde eremu bat sortzea, gure artean generoa, garapena eta maskulinitate berriekin zerikusia duten gaien inguruan eztabaidatzeko, formatzeko eta elkarbanatzeko bizitakoaren alderditik (esperientziak) eta alderdi teorikotik (usteak eta teoriak). Kuestionamendu pertsonal eta taldekoa egin nahi dugu gure maskulinitatea deseraikitzeko eta era horretan aldaketaren eragileak izateko, bai alderdi pribatuari dagokionean, eta bai alderdi publikoari dagokionean ere. Hilean behin biltzen gara Bilbon eta Donostian (taldeko kideak bertakoak baitira) eta arratsalde osoak ematen ditugu kanpoko laguntzarekin formakuntza logikarekin, eta elkarpartekatze pertsonala errazten duten dinamikak landuz, alderdi teorikoan soilik geratu gabe. Helburua kide garen GGKEetako barne dinamiketan eta proiektuetan generoaren ikuspegia hobetzea den arren, geroz eta gehiago ohartzen gara bakoitzak egiteko duen garapen pertsonalaz, eta uste dugu beharrezkoa dela hutsune hori betetzea berdintasunarekiko gure konpromisoa sendotuz. Adi gaude autokonplazentzian ez erortzeko, baina ausartuko nintzateke esatera taldeko gizon bakoitza hauteman daitezkeen garapena bizitzen ari dela, jarreretan, hartu-emanetan, bizipen pertsonaletan. Zenbait kasutan emaitzak nabari daitezke esperientzia antolamenduan islatzen baita.

Zer nolako laguntzak dituzue bilakaera honetan?

GIZONDUZek ilusio handiz lagundu digu hasieratik, gure esku jarriz baliabide pertsonalak, materialak eta beraien esperientzia. Formakuntza kontuetan bideratu gaituzte, baita batzarretara gonbidatu ditugun hizlariak hautatzerakoan ere. Era berean, beraiek sortutako materialak eskuragarri jarri dizkigute (eskuliburuak, berdinometroak, motxilak…), eta laguntza publiko instituzionala dakarren edozer erraztu digute. Baina konpromiso instituzionalaz areago, alderdi pertsonalean lagundu digute, eta alderdi afektiboan ere baietz esango nuke. Oraindik egiteko daukagu beste gizonen talde gehiago gertuagotik ezagutzea eta elkarbanatzea, nahiz eta gure taldeko gizon guztiak gonbidatzen ditugun Gizon Sarearen ekimenetara eta informazioa eta kontaktuak banatzen ditugun.

Zer irizten diozu euskal GGKEk ekimenetan generoaren ikuspegia sartzea?

Nabaria da aurrerapauso positiboa eman dela. Instituzio publikoak garapen honetan akuilu garrantzitsua izan dira, izan ere Iparrean eta Hegoan gizonen eta emakumeen botere harremanak kontuan hartzen dituzten garapenerako lankidetza politikak bultzatzean harturiko konpromisoa hain era nabarmenean egin izanak bultzatu du zenbait ONGD genero kontzientziazio bilakabide honetara gehitzea dirulaguntza publikoak jaso ahal izateko. Bene-benetan uste dut kanpo eragin horrek desberdintasunarekiko uste eta ulermen sakona landu duela. Genero eta Garapen teoriak egokitzerakoan gehien aurreratu den alderdia da emakumeen ahalduntzea proiektuetan eta programetan. Honen parez pare jartzen dira antolamenduaren alderdian egindako aurrerapauso urriak, hala nola GGKE askoren politika eta egituretan gertatzen dena.

Nola sar daiteke gizonen genero ikuspegia garapenerako lankidetza proiektuetan?

Genero harremanek gizonen eta emakumeen arteko elkarrekintzaren boterea neurtzen dutenez, zentzuzkoa da adieraztea genero zuzentasunagatik gizonak lanean sartzeko beharrizana, nahiz eta sarrera hori izan dadin gizonak aldatzeko emakumeen ahalduntze bidean aurrera dezaten. Sozializazio sexistatik (orain dela 200 urte feminismoak agerian jarri zuenetik nabarmenen) ateratzen den ondorio zuzena da gizona emakumea baino egoera pribilegiatuagoan dagoela, eta besteren artean gizarteko, politikako eta ekonomiako egitura guztietara heltzen dela. Baina sozializazio honek kostu gogorra ekarri die gizonei. Maskulinitate berriekin lan egiten dugunok pribilejio horien kostuak identifikatzen saiatzen ari gara eta baita desmuntatu nahian ere. Deseraikitze lan hori gizon guztiek egin dezaten aldarrikatzen dugu, izan ere horrek gizakiaren garapena dakar eta beharrezko osagarria da emakumeen ahalduntzerako. Garapenerako Lankidetzako gizon taldeko gizon kideak ildo honi jarraituz ekimen desberdinak egiten ari dira Iparrean eta Hegoan, baina oraindik ere goiz da emaitzez hitz egiteko.

Zer aldatu behar duzue gizonek zuen partehartze eta antolamendu sozial moduetan?

Nahigabeko eta oharkabean nagusi den maskulinitate era askoren aldaketa lankidetza eremura. Egiteko erak, izateko erak, jokatzeko era, harremanetakoa… GGKEen gizon taldean lanean daramagun denboran aldaketarako aukerak identifikatzen aritu gara: emozioak azaltzeko eta kudeatzeko zailtasunak, eremu publikoa betetzeko gogo bizia, hitza eta erabaki guneak bereganatzea, heroiaren eredu idealizatua, zainketa lanak gutxiestea, diru sarien baldintza hoberenak bereganatzea, elkartasunarekin lotutako baloreen bihurketa, baita dialektikoa ere, baita zerbitzuarekin lotutakoak ere, gatazka, borroka, gudu, garaipen…terminoekin. Egun nagusi den maskulinitatea ez den beste eredu batean sinesten dugu, eta oraindik ere zehatz-mehatz zein den ez dakigun arren, ez eta nola lortuko dugun ere, maskulinitate berri baten eraiketa lana, emakume lagunek (bizitzan lagun direnekin eta GGKEetakoekin) lagunduko digute berdintasunetik gertuago dauden gizonak izaten.

Garapenerako lankidetzarekin loturiko baloreak (elkartasuna, altruismoa, zaintza…) ez dira tradizionalki gizonenak. Eremu hau aberatsa al da berdintasunezko maskulinitate ereduak sendotzeko?

Datuen arabera gizonak geroz eta presenteago gaude Lankidetza esparruan profesionalizatzen eta irtenbide laboral gisa sortzen hasi denetik. Baina oraindik ere desberdintasun handia dago boluntarioen artean emakumeen eta gizonen partehartzean, batzuek eta besteek hartzen dituzten postu eta lanak laneko banaketa sexualari lotuta daude era argian. Joera orokorra da emakumeak gizartearen zerbitzurako nahiak bultzatuta jarduten direla eta gizonak gizartean garrantzia hartzeak eta elkartean nabarmentzeak. Hausnarketa horretatik abiatuta, garapenerako lankidetzak sor al lezake maskulinitate desberdina era batera edo bestera desberdintasuna bermatzen eta bultzatzen dituzten eredu tradizionalak eta eginkizun banaketak errepikatzeko akatsa egin gabe? Benetan uste dut baietz, baina horretarako beharrezkoa da gizonak genero kontuetan interesatzen has gaitezen, eremu pertsonaletik, aldaketatik, jarraitzen dugun eredu maskulinoa zalantzan jartzeko jarrera ausartetik.

Sektore feminizatua izan arren, garapenerako lankidetzan emakumeentzat ikusezina den muga egoten jarraitzen du.

Bai, hala diote GGKEetako koordinakundeko eta bere genero taldeko ikerketek eta argitalpenek. Gizartearen isla gara eta patriarkatuak ez du ezikusiarena egin gure sektorearekin. Lanari dagokion gaia eta oro har antolakuntza egiturari dagokion guztia denbora luzez gai tabuak izan dira. Hain zuzen ere, Genero Taldea izan da “etxe barruko” desberdintasunak agerian jartzen hasi dena. Genero gaietan trebatutako gizon asko daude beraien eguneroko bizitzan sozializazio sexistak dakartzan inplikazioei buruz hausnarketa pertsonalik egin ez dutenak. Jarrera horrek bideratzen du ikasita ditugun eta neutrotzat edo naturaltzat hartzen diren portaera eta jarrerak errepikatzera, eta baita gure eremu pertsonal eta antolatzailetik kanpo hain argi ikusten ditugun dominazio eta desberdintasun eskemak berriro ekoiztera. Bide bakarra dago ikusezina den muga hori gainditzeko: gizonen aldaketa pertsonala, gizonak maskulinitate berri batera eramango dituen aldaketa.

 

Paco Abril: "Zaintzak ez du prestigiorik, besteak beste, ez dagoelako ekonomikoki zenbatuta"

 

Estatuan, bi kideek etxetik kanpo lan egiten duten bikoteen %10ek bakarrik partekatzen dituzte berdintasunez seme-alaben zaintza eta etxeko lanak. Gironako Unibertsitatean genero eta maskulinitate gaiak ikertzen dituen Paco Abril soziologoaren arabera, gizonen parte-hartzea “oso baxua” da. Hala ere, azken urteetan joera aldaketa bat antzeman du: motel bada ere, etxeko eta zaintza lanetan gizonek duten parte-hartzea handitzen ari da.

Nolakoak dira etxeko eta zaintza lanetan parte hartzen duten gizonak?

Denboraren erabilerari buruzko azterlan batean oinarrituta, gizon horien hiru soslai definitu ditugu, lanotan duten inplikazioaren arabera. Alde batetik, maskulinitate hegemoniko edo tradizionala ordezkatzen duten gizonak daude; oraindik lan produktiboan jartzen dute arreta guztia, eta etxeko zein zaintza lanetan parte-hartze eskasa dute. Beste alde batetik, gero eta gizon negoziatzaile gehiago dago: gazteak dira, eta haien bikoteetan biek egiten dute lan; hain justu, emakumeek etxetik kanpo lan egiten dutela eta, gizonen parte-hartzea handitzea dakarten akordioak ezartzen dituzte. Hala ere, gizon horiek ez dira erabat parekideak, haien parte-hartzea dagokiena baino txikiagoa delako, etxeko lanetan batik bat; nire ustez, lan erreproduktiboak eta batez ere jarduera batzuk emakumeek egin behar dituztela dioten balore sozialekin lotuta dago hori. Denboraren kalitatean ere desberdintasunak daude.

Azkenik, gutxiengoa osatzen duten hirugarren talde bat dago (gizonezkoen %2 eta 5 artean), eredu hegemoniko eta tradizionalari uko egiten diona. Gizon horiek askoz garrantzi handiagoa ematen diote zaintzari eta erreprodukzio lanei, eta ez euren ibilbide profesional edo produktiboari, haien bizitzaren aldi batean behintzat. Eta talde horren barruan hainbat soslai daude: bikotekideek lan hobeak dituztenez lan horiek euren gain hartzea erabakitzen duten gizonak, administrazio publikoan lan egiten duten gizonak (sektore pribatuan lan egiten dituzten bikotekideek baino erraztasun gehiago dituzte lan esparrua eta bizitza pertsonala bateratzeko), edota aitatasuna modu aktiboan bizitzea erabakitzen duten gizonak; aurretik aipatutako faktoreez gain, seme-alabei denbora eskaini nahi diete, eta haien lan ordutegia borondatez murrizten dute. Azken hori da rol parekideena.

Zein faktorek eragiten dute gizonek kontzientzia hartzea?

Hainbat daude. Alde batetik, legediak aldaketa eragin dezake. Europako iparraldeko herrialdeetan, adibidez, aspaldi jarri zituzten martxan gizonentzako aitatasun baimenak, eta konturatu dira horrek gizonen eta seme-alaben zaintzaren arteko lotura estutu duela, eta beraz, esparru erreproduktiboarekiko lotura ere handiagoa dela. Bestalde, krisi pertsonaletako faktoreak ere badaude: gizon batzuek, bikotekideekiko banaketen, osasun arazoen edo ezustean heldutako bestelako aldaketen ondorioz, haien bizimodua eta lehentasunak berraztertzen dituzte. Aitatasuna ere aldaketarako une garrantzitsua da, lehenengo haurrarekin batik bat. Eta azkenik, ideia feministekiko harremana ere kontuan hartu beharreko faktore bat da; gizon parekideenek harreman hori izan dute, haien bikotekideak feministak izan direlako, edo gaia ikertu dutelako.

Zein garrantzi du nortasun maskulinoa lanarekin hain lotuta egoteak?

Maskulinitatea eraikitzeko prozesuan, lana oso puntu garrantzitsua da gizonen bizitzan. Izan ere, gizonek lana galtzeak (langabezian daudenean edo erretiratzen direnean), baloreak berraztertzeko krisi une garrantzitsua ekarri ohi du. Gure azterlanen arabera, erretiroa hartutako gizonek, lanari atxikitako nortasunarekiko lotura galtzean, nabarmen aldatzen dituzte, agian ez baloreak, baina bai haien jarduerak. Parekideago bihurtzen dira, bere buruei eta osasunari denbora gehiago eskaintzea pentsatzen dutelako; badira haien ilobak zaintzen ere hasten direnak, seme-alabekin halakorik egin ez duten arren. Beste gizon batzuek borondatez jartzen dute hori auzitan, esaterako, lanean ordu asko ematen badute eta estresaren ondorioz bizitza hori baino gehiago dela konturatzen badira; seme-alabak, bikotekidea, gurasoak eta abar zaintzeak duen garrantziaz ohartzen dira. Baina ez da gizon gehienekin gertatzen, oso barneratuta dugulako lan egin ezean bizitzan porrot egingo dugula, edo etxetik kanpo lan egitea eta dirua irabaztea familia zaintzeko modu bat dela. Presio handia dago ildo horretan.

Gizonek eta emakumeek era desberdinean kudeatzen dute denbora. Nola eragiten dio honek zaintzari?

Oro har, gizonen denborak alor produktiboan jartzen du erdigunea neurri handi batean, kanpora begira, esparru publikoan, lanean ez ezik, beste hainbat  arlotan ere: kalean, kirolean… Emakumeek, aldiz, lanaldi bikoitza deiturikoa dute: lan erreproduktiboa egiten jarraitzen dute, eta gainera, orain lan produktiboa ere egiten dute. Gizonek alderdi produktiboa bakarrik hartzen dute bere gain, eta ez dira ia erreproduktiboaz arduratzen; beraz, lasaiago bizi dira, eta denbora gehiago dute aisialdirako edo bere buruarentzat. Arazoa da ez dagoela justiziarik lan erreproduktiboari dagokionez, egin beharreko lana baita, baina ez da banatu; emakumeek lan horren ia %100 bere gain hartzen jarraitzen duteneko eredu zaharkituan jarraitzen dugu, eta gizartea aldatzean eta andreek lanaldi bikoitzean sartzean, gatazka sortzen da.

Gizonek, zaintzen dutenean ere, familiatik kanpoko denbora eta espazio pertsonala mantentzen dute. Badirudi ez dutela emakume zaintzaileek aisialdi tarte batez gozatzean daukaten erruduntasun sentimendu hori.

Gizonentzat askoz errazagoa da ateratzea, etxetik kanpo haien aisialdia eta harremanak izatea, haien rolak esparru publikora bideratuta egon direlako. Emakumeak, aldiz, mundu pribatuan bizi izan dira, etxean, eta hortik ateratzea zaila da; pentsamolde eta belaunaldi kontua da. Edonola ere, nire ustez, emakumeek landu egin behar dute hori, errudun ez sentitzeko, eta haien denbora pertsonala konkistatzeko.

Emakumeentzat zaintza eginbehar moral bat da, emanda datorrena. Zer da gizonentzat?

Gizonek ez dute presio moral hori, ez zaielako inoiz zaintzeko eskatu; izatez, guztiz kontrakoa gertatu da: lehen, zaintzen zuen gizona homosexualtzat jotzen zuten. Hori dela eta, gizonentzat zaintza borondatezkoagoa da, asetze pertsonalari lotuta dagoen zerbait: ‘zaintzen dut eta ondo sentitzen naiz, seme-alabei, bikotekideari eta nire buruari denbora eskaintzen diedalako’.

Hartara, ba al dago desberdintasunik seme-alabak zaintzearen eta mendekotasun egoeran dauden pertsonak zaintzearen artean?

Bai. Seme-alaben zaintzan gizonen parte-hartzea baxua bada, are baxuagoa da adinekoen zaintzari dagokionez. Emakumeek egiten duten lana da. Hor argi ikusten da gizonek sentsibilizatu egin behar dutela, seme-alaben zaintzaren arloan ez ezik, adinekoen, bere buruaren, ingurumenaren... zaintzari dagokionez ere bai.

Nolakoa da zaintza horien kalitatea? Inplikatzen diren gizonek, etxeko eta zaintza lanak antolatzeko urratsa eman dute, ala laguntzera mugatzen dira?

Negoziatzailearen soslaia duten gizon askoren pentsamoldea parte-hartzean edo laguntzean datza, %50ean inplikatzean baino gehiago. Eta ez da soilik etxeko lanetan edo zaintzan ematen duten denboraren bidez zenbatzen, egiten duten lan moldean ere antzematen da: gizonek gehiago parte hartzen dute sukaldean, baina gutxiago garbiketan, horrek emakumeen esku egoten jarraitzen du. Seme-alaben zaintzan ere agerikoa da: andreak oinarrizko zaintzez arduratzen dira (elikatu, bainatu, jantzi, erosi...), eta gizonak kalitatezko zaintzak ari dira bere gain hartzen batik bat, hala nola, ipuin bat irakurtzea, jolastea, pasieran ibiltzea, edota askoz aberasgarriagoak diren beste jarduera batzuk.

Zein dira gizon zaintzaileen fase psikologikoak?

Maskulinitate hegemonikotik eredu parekideago batera igarotzen direnean, barne eta kanpo faktore jakin batzuek eragina dute gizonengan. Pasatzen duten faseetako bat bakardade sentimenduan datza; aitzindari bakarti deitzen diegu, batzuetan gizon batek bere enpresan lanaldi murrizketa bat edota edoskitze orduak eskatzen dituen lehenbiziko aldia delako. Esparru sozialean ere, parkera joan eta bertan dauden gehienak emakumezkoak direla ohartzen direnean, bakartuta sentitzen dira. Ondoren, euren ekintzak justifikatzeko fasera igarotzen dira: 'Hau egiten dut beharrezkoa delako, eta gizonek konpromisoa hartu behar dugulako'.

Lan arloak erresistentzia gune bat izaten jarraitzen al du?

Esparru publikoa ez hainbeste, funtzionarioek eskubide jakin batzuk dituztelako, baina esparru pribatuan bai, erresistentzia asko daude. Gizon asko ez dira eskatzera ausartzen, eta zuzendaritza postuetan dauden gizon askok gaizki ikusten dute besteek aitatasun baimen bat eskatzea, badirudielako haien lanbidea ez zaiela interesatzen. Handicap bat da, emakumeek ere badutena, baina emakumeen artean errazago onartzen dena. Nire ustez, hau oso pixkanaka aldatzen ari da, baina oraindik hala da: gizon batek zaintzarako baimena eskatzea ez dago ondo ikusita, eta zaintasunak izan ditzake, baita burlak ere.

Ikuspegi patriarkaletik antolatuta dagoen eta zaintza baloratzen ez duen lan egiturari erantzuten al dio horrek?

Bai, enpresek dirua irabazteko funtzionatzen dute oraindik, pertsonak kontuan hartu gabe. Eta ikuspegi okerra da, langileek bizitza pertsonala eta lan esparrua oreka dezaten errazten duten enpresetan egin diren ikerlanetan, asetze pertsonal eta produkzio handiagoak daudela antzeman dutelako. Hau da, horrelako politikak egotea ona da. Era berean, zuzendaritza postuetan emakume gehiago dituzten edota joera sexualen alorrean aniztasun handiagoa duten enpresek hobeto funtzionatzen dute. Baina eskema patriarkal eta hierarkiko hori darabilten enpresariek ez dute ulertzen bidea ildo horretan doala. Are gehiago, egungo krisi egoeran, soldatak jaistea proposatzen denean, zergatik ez dugu aztertzen lan orduak murriztea? Horrek pertsonen eta gizartearen bizi kalitatea hobetuko luke. Oraindik modernitate eta ausiardia gutxiko ikuspegitik pentsatzen dugu.

Hartara, gizonek erantzukidetasuneranzko urratsa egin dezaten, zaintzari balio handiagoa eman behar al zaio, ondasun publikoa eta bizi-jarrera den aldetik?

Bai. Zaintzak ez du prestigiorik, besteak beste, ez dagoelako ekonomikoki zenbatuta. Baina zaintzea ona da, horren beharra duen pertsona zaintzea ez ezik, gizaki gisara ere indartzen zaituelako. Hortaz, zaintzari balio ekonomikoa eta soziala eman behar zaio. Eta gizonek bere burua zaintzetik hasi behar dute. Osasunari dagokionez, adibidez, harrigarria da: gizon asko ez dira medikuarengana joaten, ez dituzte gaixotasunak prebenitzen, arrisku jokabide ugari dituzte, emakumeek baino droga edo alhokol zaletasun gehiago... Bere burua zaintzen ez dakitelako edo hori egiten irakatsi ez zaielako gertatzen da. Hori dela eta, garrantzitsua da zaintzen hastea, eta agian norbere burutik hastea; izan ere, zure burua zaindu ezin baduzu, nekez izango zara beste norbait zaintzeko gai.

 

Ángel Elías: "Emakumeei esleitutako balore batzuek guztiontzat izan behar dute, eta gizonak horretan ari gara"

 

“Pribilegiatu” sentitzen da Angel Elias unibertsitate esparruan, genero rolen inguruan hausnartzeko abagune egokia delakoan. Izan ere, Euskal Herriko Unibertsitateko Lan Harremanen Eskolako zuzendari gisara, berdintasunaren eta maskulinitatearen inguruko gogoeta bultzatzen saiatzen da ikasketetan genero ikuspegia txertatuz.

Zein presentzia dute gizonek eta emakumeek Euskal Herriko Unibertsitatean (EHU) eta Lan Harremanetako eskolan?

Azken 10-15 urteetan, ikasleen artean emakumeak dira gehiengoa; irakasleen artean antzekoa da emakume eta gizon kopurua, eta Administrazio eta Zerbitzuetako Pertsonalean ere oreka handia dago. Nik esango nuke normaltasunera heltzen ari garela, baina egia da gizonek eta emakumeek ikasketa desberdinak aukeratzen dituztela, eta bestalde, unibertsitateko titulu eta master gehienetan emakumeak nagusi direla.

Lan Harremanetako eskolako zerrendetan emakumeak dira nagusi, eta klasean ikusten da batez ere, etortzen direnen %70 emakumeak direlako. Gure zentroan, hogei urtean lau zuzendari izan ditugu, denak gizonezkoak. Egungo zuzendaritza taldean, nirekin batera beste lau pertsona daude: hiru zuzendariorde (bi emakume eta gizon bat) eta idazkari nagusia, emakumezkoa. Gure batzordeetan oreka izaten da, baina sailetako ordezkari edo koordinatzaile gehienak gizonak dira.

Ikasleen jarreretan antzematen al da genero rolen eragina?

Nik dudan pertzepzioa mugatua da, baina normalizazio maila altua antzematen dut. Talde misto asko ikusten ditut, agian emakume gehiago dituztenak, baina kopuruz ere gehiago direlako; aurretik elkar ezagutzeak edo eskualde beretik etortzeak elkartzen ditu. Dena den, zalantzarik ez dut egungo gizartean eta kulturan indarrean dauden baloreek eta errealitateak eragina dutela emakumeen eta gizonen portaeran, baina itxura batean ez nuke esango estereotipoak agerikoak direnik; askoz ahulagoak dira.

Ikasketen edukietan zein toki du genero ikuspegiak?

Edukietara eramatean, zeharkakotasunez txertatu behar da genero ikuspegia; berdintasun printzipioak garrantzi handia du gure gizartean eta, maila formalean ez ezik, esparru eta gauza guztietan saiatu behar gara gaia jorratzen, eta benetan gizonengan eta emakumeengan zein ondorio dituen azalduz. Gure masterretako batean, Gizonduzekin elkarlanean jardun gara aurten, eta zortzi orduz gai hauek landu ditugu; egun dauzkagun portaerek lan arriskuetan nola eragiten duten eztabaidatzea oso interesgarria izan zen.

Zein pisu dute maskulinotasun eredu hegemonikoak bultzatzen duten baloreek lan esparruan?

Nik uste dut unibertsitatea esparru desberdina dela; beste erakunde eta enpresekin alderatuta, esango nuke estereotipoak askoz ahulagoak direla hemen, eta berdintasunari dagokionez, gizonek galduta genituen baloreez kontzienteago garela, badakigula zein garrantzitsua duen sentimenduak azaltzea, adibidez. Inguruan dudan giroan desoreka gutxiago dago, pribilegiatuak gara.

Unibertsitatetik kanpo nabariagoa da maskulinotasunaren eragina, sistema ekonomikoan bertan. Baina horretaz gain, agerikoa da egiturak berak arazoak sortzen dizkiela emakumeei, batez ere ama izateko orduan, haurdunaldia pasatu eta umeak izan behar dituztelako, nahiz eta bikotekideekin ardurak partekatu. Haien ibilbide profesionalean aurrerapausoak emateko zailtasunak dituzte oraindik. Errealitate horiek ondorioak ditu: lanpostu finkoa izan arte ez dute ama izateko erabakia hartzen, ez baita erraza lanaren eta promozioen inguruan egun dugun ikuspegia amatasunarekin bateragarri egitea. Hori ez da gizonekin gertatzen. Izan ere, merkatuak bere beharrizanak inposatzen ditu, gizon zein emakumeen bizitza pertsonal edo familiarraren gainetik, baina horrek eragin handiagoa du emakumeengan, eta ondorioz, gizonek errazago lortzen dute ibilbide profesional oparoa egitea. Aldiz, andreek oposaketen aldeko hautua egiten dute, ahalegin handia eskatzen duten arren, segurtasuna eta finkotasuna dakartelako. Printzipioz, guztiok askatasunez erabakitzen dugu gure etorkizuna, baina genero rolak errealitatean daude, eta molde horien eragina nabaria da.

Gizonek barneratu al dituzte aitatasunak dakarren ardura?

Urrats bat falta zaie. Baina kultur mailan eraldaketa izan da bikoteen barruan, eta aurreko belaunaldiekin konparatuta, gaurko bikoteen artean normalagoa da haurrak izateko proiektua komuna dela, zentzu guztietan. Hori ere esparru publikoan ikusten da: ama izateko adinean dauden emakume gehiago dago politikan, kiroletan… nahiz eta parekotasunera iristen ez diren, baina poliki hobetzen ari gara.

Zein eragin du maskulinitateak lan istripuetan?

Erabat lotuta daude, eta lan istripuen auzian argi ikusten da zein balore mota bultzatu duen kultura honek, eta batez ere gizonek, euren autoestimua, zoriona, bizitzaren oreka bilatzeko zein trebetasun eskuratzen duten. Alde batetik, arriskutsutzat hartutako lanbideetan gizonak dira nagusi, eta era berean, gizonek arrisku handiko jokabideak izaten dituzte; hori oso argi geratzen da, adibidez, autoa gidatzean oro har gizonek eta emakumeek izaten dituzten jokabideetan. Beste alde batetik, bere buruaz beste egiten duten pertsona gehienak gizonezkoak dira. Esaten da emakumeek depresio gehiago izaten dituztela, baina arazoa azaltzen dutenean aukera gehiago dute irtenbidea topatzeko. Aldiz, zure buruari edota besteei sentipenak agertzen ez badiezu, arazoak onartzeko edo besteekin konpartitzeko gaitasunik ez baduzu, auzia ezkutatuta geratzen da, eta hobera egin ordez okerrera jotzen du. Denok dauzkagu akatsak eta mugak, baina horrek ez du zertan norbere zoriontasuna ekidin, eta hori onartzen ikasi behar dugu.

Autoak gidatzeko modua aipatu duzu; ohikoak dira emakumeei egindako kritikak, adibidez, neurrizko abiaduran joateagatik.

Bai, estereotipoen eragina argia da adibide horretan. Baina garai batean era negatiboan baloratzen ziren ezaugarri horiek egun hobeto ikusten ditugu, eta konturatzen ari gara, adibidez, ez dugula zertan gehiegizko abiaduran gidatu, arrisku hori hartzeak ez duela ausardia adierazteko balio. Horrelakoek argi islatzen dute emakumeei esleitutako balore batzuek guztiontzat izan behar dutela; uste dut gizonok pixkanaka horretan ari garela, balore horiek gure egiten, norbere errealitatean gustura egoten eta zoriontsu izaten ikasten. Dena den, genero ikuspegiak pertsona bakoitzaren izaerari erreparatzera eraman behar gaitu, ez bere sexuaren arabera antzematera.

Eusko Jaurlaritzako Gizarte Gaietarako sailburuorde izan zinen; gizartean hainbesteko ikusgaitasuna duten ardura postu horietan, desberdin epaitzen al da gizonen eta emakumeen lana?

Ez naiz ausartzen erabateko erantzuna ematen. Ni Jaurlaritzan egon nintzeneko lan taldean gizon gehiago zeuden, baina halere, nik pertsona bakoitzaren nortasuna baloratzen zela sentitu nuen. Egun politikan gero eta normalagoa da emakumeen presentzia. Ardura postuetan molde batzuk egon daitezke, baina uste dut karguek eta exijentzia mailak dakartzatela. Gerta daiteke halakoetan molde maskulinoak indarrean egotea, tradizionalki gizonak egon direlako boterean, eta batez ere komunikatzean, motibatzean, besteengandik hurbil sentitzean, molde horiek aldatu beharko genituzke, lehen aipatu dugunez, emakumeei esleitutako baloreak gure eginez. Dena den, pertsona bakoitza bere erara kudeatzen dituzte abagune horiek; eta egoera horri buelta emanez gero, antzemango dugu emakumeek ezaugarri jakin batzuk garatzeko erraztasun gehiago izango dituztela.

 

Maribel Pizarro. Ez:Berdineko Zuzendaria: "Gizonen inplikazioan lan egitea estrategikoa da emakumeentzat"

 

Maskulinitateen eta sexismoaren inguruan hezteko, ikertzeko eta sentiberatzeko helburuekin jaio zen Ez:Berdin zentroa apirilean, On:giz Berdintasunaren Aldeko Elkartearen, GHIA Arabako Berdintasunaren aldeko Gizon Taldearen eta Arabako Foru Aldundiko Gazteria eta Gizarte Sustapen Sailaren eskutik. Bertako zuzendari Maribel Pizarrok (Caceres, 1964) ezinbestekotzat du berdintasunaren irudi faltsua haustea, eta gizonak genero berdintasunaren aldeko eta indarkeria matxistaren aurkako borrokan inplikatzea.

Nola sortu zen Ez:Berdin?

GHIAk eta On:gizek hiru urtean zehar elkarrekin egindako lanaren harira sortu zen Ez:Berdin zentroa. On:giz emakumeez eta gizonez osatuta dago, ni bertako kide naiz. 2006 eta 2008 artean, Arabako Foru Aldundiako Gizarte Ongizate Institutuak, EHUko Psikologia Sozialeko Sailak eta gizonekin generoa landuta zuten hezitzaile talde batek garatutako proiektuaren harira sortu zen. Maskulinitateen gaia lantzeko hezkuntza ez sexistako eskola bat diseinatzea zen egitasmo haren helburuetako bat. Eskola hori diseinatzearekin batera, proiektuan parte hartu genuenok elkarte bat sortzea erabaki genuen, berdintasunaren aldeko eta emakumeen aurkako indarkeriaren kontrako borrokan gizonen inplikazioa sustatzeko.

Zein helburu ditu?

Ez:Berdinen helburuak honakoak dira: genero justizia lortzeko bidean eta genero indarkeriaren aurkako borrokan gizon gazte eta helduen parte-hartzea sustatzea; gizon eta emakumeen artean harremanetan, familietan eta komunitateetan dauden botere desorekak eraldatzeko, gizonen jarrerak eta ekintzak alda daitezen bultzatzea; gizonek maskulinitate eredu bidegabe eta biolentoak auzitan jar ditzaten sustatzea, eredu onuragarriago eta baketsuagoen alde egin dezaten; mendekotasun egoeran dauden pertsonen zaintzaren eta aitatasunaren inguruan, gizonek erantzukidetasunez joka dezaten bultzatzea; eta emakumeen aurkako indarkeriaren kontrako borrokan zein genero berdintasuna lortzeko bidean, gizonak inplikatzeak duen garrantziaz sentiberatu, bai gizartea, elkarte sozialak zein erakunde publikoak.

Zein balantze egiten duzu haierako bederatzi hilabete hauetaz?

Nire balantzea ona da, baina hobe daiteke. Aurreikusitako sentsibilizazio eta trebakuntza jarduera guztiak burutu ditugu, baita aurreikusi gabeko beste batzuk ere, baina bide luzea dugu oraindik egiteko. Nire ustez, funtsezkoa da elkarte sozialekin, emakume elkarteekin eta talde feministekin itunak egiteko plangintza abiatzea, baita erakunde publikoekin ere. Horretarako azaldu egin behar zaie zergatik den ezinbestekoa gizonak berdintasunaren alde eta indarkeriaren aurka inplika daitezen lan egitea; emakumeei eta gizonei eurei mesede egiten diela azaldu behar zaie.

Hobetu beharreko beste alorretako bat irisgarritasuna da, Araba osora zabaldu behar dugu zentroa. Gasteizen egoteak herritar, elkarte eta erakunde publiko guztien parte-hartzea oztopatzen du.

Emakumeek denbora asko daramate berdintasuna lantzen. Atzean geratu al dira gizonak?

Duela urte gutxira arte, salbuespenak salbuespen, gizonek ez dute berdintasunaren aldeko interesik agertu; berdintasunarekin ados ez zeudela ere esan dezakegu. Ezin dugu ahaztu patriarkatuak pribilegioak ematen dizkiela gizonezko jaiotze hutsagatik, nahiz eta haietako batzuek ulertu duten horrek ere ordainak dituela: emozio positiboak adierazteko zailtasunak, harreman afektibo-sexualak behar bezala kudeatzeko zailtasunak, gizontasuna erakutsi eta demostratu beharra... Gizon horiek gutxi dira, baina gero eta gehiago; hain zuzen, horiek ari dira berdintasunaren alde eta indarkeria matxistaren aurka borroka egiten.

Gainerako gizonei dagokienez, ez dut datu egiaztaturik, baina uste dut adinaren araberako alde nabarmenak topa ditzakegula. 50 urtetik gorakoen artean, asko "nahasita" daude; beste batzuk nolabaiteko bekaitza sentitzen dute "horrenbesteko berdintasunagatik" (noraino heldu nahi dute emakumeek?, diote). Nire aburuz, nagusienek uste dute prozesua azkarregi doala, gauzak ezin direla horrelako abiaduran aldatu, baizik eta pixkanaka joan behar dugula.

Gizon gazteenen artean, berdintasunaren aldeko eta indarkeriaren aurkako iritzi gehiago daudela uste dut, beste belaunaldietakoekin alderatuta. Edonola ere, lan asko dago egiteko; izan ere, egoera sakonago aztertuz gero jarrera sexista eta jokabide matxistak agertzen dira, bikote harremanei zein amatasun edo aitatasunari lotuta batez ere.

Gizonak atzean geratzeak kezkatzen nau, baina emakumeak atzean geratzea ere izugarri kezkatzen nau. Izan ere, emakumeengan ere eragin handia du berdintasunaren irudi faltsuak, hau da, emakumeekin zein gizonekin egin behar dugu lan. Genero sozializazioak, sexismoak eta matxismoak batzuengan zein besteengan uzten du marka; patriarkatuak bizirik iraun du horrela, mendeetan zehar, aldaketa politikoen, ekonomikoen eta kulturalen gainetik. Celia Amorosek dioenez, sistema "metaegonkorra" da.

Berdintasunaren irudi faltsu horrek, dena lortuta dagoelako ideiak, gizonak hezteko lana gehiago oztopatzen al du?

Gizonak hezteko lana oztopatzen du, baina emakumeak heztekoa ere bai. Berdintasunaren irudi faltsu hori ezjakintasunagatik gertatzen da askotan, uste hori zalantzan jartzeko gogoeta espaziorik ez edukitzeagatik, hedabideek edo erreferentziazko pertsona eredugarriek hala transmititu digutelako. Baina era berean, berdintasunaren irudi faltsua batzuek erabiltzen duten baliabidea da, gauzak alda ez daitezen; benetako berdintasuna lortzeko ordena irauli eta aldatu behar da, eta horrek beldurra eragiten du.

Hori dela eta, arlo honetan lortutako aurrerapausoak aitortu arren, benetako berdintasunik ez duten esparruez ohartarazi behar dugula uste dut. Eguneroko bizitzan, emakumeekiko harremanetan edota maskulinitate eredu hegemonikoaren araua jarraitzen ez duten gizonekiko harremanetan dauden estereotipo eta aurreiritzi sexisten jakitun egin behar ditugu gizonak. Boterean oinarritutako harremanei buruz hausnartu behar dute, baita gizonek daramaten indarkeria potentzialaz ere. Horren guztiaren jatorria ulertu behar dutela uste dut, gizonak ere ordena patriarkalaren emaitza direlako.

Desberdintasunekin amaitzeko gizonen inplikazioa beharrezkoa da. Ba al du erresistentziarik baieztapen horrek?

Erresistentzia baino gehiago, nik esango nuke mugimendu feministaren barruan oso kritikoa den sektore sozial, akademiko eta instituzionala dagoela; ez dute begi onez ikusten gizonak berdintasunean inplikatzera baliabide ekonomikoak bideratzea. Beste sektore batzuk ados daude, baina baldintzak jartzen dituzte: adibidez, baliabide horiek emakumeei bideratutako partidetatik ez hartzea, edo proiektu horrek emakumeek eta mugimendu feministak egindako lana eta aldarriak ez ezkutatzea.

Halaber, feminismoaren tesi eta aldarrikapenen alde, berdintasunaren alde agertzen diren gizonak arbuiatzen dituzten gizonak ere badaudela uste dut, eta horieko batzuk antolatuta daude, antifeminista gisara. Eta azkenik, berdintasunarekin lotutako arazoak emakumeei dagozkiela uste duenik ere badago, eta horiek harriduraz edo mesfidantzaz behatzen dute gizonak inplikatzeko joera.

Nola berrikusi eta landu behar da maskulinitatea eta genero rolak gizonekin?

Ez dut uste formula magikorik dagoenik. Nire aburuz, mezu labur eta argiak dituzten sentsibilizazio kanpainek atentzioa bereganatzen dute, pertsonen artean eztabaidatzeko edo bakarka hausnartzeko ateak ireki ditzakete. Bestalde, hezkuntza programek bizitzaren aro jakin batzuk estaltzen dituzte (haurtzaroa eta nerabezaroa), eta gogoeta geldoagoa, jarraiagoa ahalbidetzen dute, ikasgelan edo eskolan gerta daitezkeen eguneroko abaguneei agokituagoa. Hortaz, gizonen nortasuna, maskulinitatea eraikitzen ari den aroetan esku har daiteke horien bidez.

On:gizen 25 urtetik gorako gizonekin egiten dugu lan batik-bat; adin horietako gizonekin maskulinitatea eta genero rolak berrikusteko eta lantzeko, ideologia, jarrerak, emozioak eta jokabideak lantzen dituzten programak abiatu behar direla uste dut, bikote harremanetan, aitatasuna bizitzeko eta adierazteko moduan, emakumeekiko eta beste gizoneko erlazioetan eta abarretan eragina izatea nahi baldin badugu.

Berdintasunarekin bat datorren maskulinitate eredu bakarra al dago?

Ez dut uste ereduak egotea ona denik, uste baldin badugu gizonen artean aniztasuna dagoela, eta hori onartzea eta errespetatzea ezinbestekoa dela beste pertsona parekotzat hartzeko. Nahiago dut berdintasunarekin bat datozen baloreak eta jokabideak sustatzea, hala nola, bizitzeko eskubidea, aniztasuna (generoan, etnian, sexuala, funtzionala), parekidetasuna, konpromisoa, erantzukidetasuna... Sozializazio agente guztietatik horrelako baloreak sustatuko eta trasmitituko balira, ziur nago berdintasunarekin bat egin eta gizon sentitzeko eta adierazteko modu asko egongo liratekeela.

Adinaren arabera era desberdinetan egin behar al da lan gizonekin?

Beste edozein gairekin bezala, ekintza bat diseinatzean pertsonen adina edo haien bilakaera unea kontuan hartu behar dela uste dut. Garapen kognitiboa, emozionala edo afektiboa ez da berdina haurtzaroan, nerabezaroan edo heldutasunean, eta horrek berdintasunari buruz eztabaidatzeko, hausnartzeko edo sakontzeko gaitasuna nabarmen baldintzatzen du. Lengoaia, hitz egitean eta jardutean erabiltzen diren kodeak, egoerei edo pertsonei ematen zaien garrantzia, kezkatzen dituzten gaiak ere ez dira berdinak; haien beharrizanak eta interesak oso bestelakoak dira adinaren arabera. Beraz, bilakaera unea kontuan hartu behar da landu beharreko gaiak ezartzerakoan, eta gaiok landu beharreko moduak erabakitzerakoan. Dena den, adinaz gain, beste hainbat aldagai ere kontuan izan behar dira: etnia, erlijioa, mendekotasunik duten, klase soziala, maila akademikoa... Emakumeak bezalaxe, gizonek ere talde heterogeneoa osatzen dute, eta aniztasun hori ezinbesteko printzipioa da ekintzak diseinatzean.

Hainbat ikerketen arabera, gazteek ez dituzte jokabide matxistak antzematen. Bereziki kezkagarria al da hori?

30, 40 edo 50 urtekoek ez antzematea bezain kezkagarria da. Halere, ulergarria iruditzen zait gazteek jokabide matxistarik ez detektatzea; izan ere, nork hitz egin die horri guztiari buruz? Eskolak, familiak, hedabideek, elizak? Ezin dugu ahaztu instituzio horiek genero sozializatzaileak direla: sexua-generoa sistema produzitzen, errepikatzen, mantentzen eta justifikatzen dute, ordena patriarkala mantzentzeko "egitekoa" dute. Hartara, gazteek berdintasunezko jarrera eta jokabideak barnera eta gara ditzaten, eskoletan, aisialdirako espazioetan edo gazteentzako beste edozein esparrutan hezkidetza programak abiatu behar dira. Hori egin egiten da dagoeneko, baina kopurua eta intentsitatea ez da nahikoa nahi dugun aldaketa gauzatzeko. Ez dut tremendista izan nahi, eta beraz, garrantzitsua iruditzen zait nabarmentzea egungo gazteak ez direla duela 25 urtekoak bezalakoak, gure gizartean egin diren aurrerapauso guztiek isla positiboa dutelako egungo gazteengan. Halere, izugarri kezkatzen naute haien harreman afektibo-sexualen ezaugarriak, harreman horietan neskek eta mutilek bereganatzen dituzten rolek, eguneroko bizitzako "mikrobiolentziak"... Hor asko dago egiteko oraindik. Gazteekin berdintasuna gehiago lantzen ez bada, heldutasunera, lan merkatura, amatasunera edo aitatasunera iristen direnean, aspalditik aldatzen saiatzen ari garen eredu berberak errepikatuko dira.

Emakumeen gazteen artean ere rol maskulinoak "kopiatzeko" joera hedatzen ari da, adibidez, jokabide oldarkorrek nolabaiteko prestigio soziala ematen dutelako. Horrelako baloreei ospe ona kentzean datza konponbidea?

Ez nuke esango jokamolde oldarkorrak berez baloreak direnik, baina badirudi gure gizartean komunikatzeko molde nagusia agresiboa dela. Horrek, halaber, trasmititzen den emakume gazte edo nerabearen ereduan eragiten du: seduzitzen duen objektua, sexualki iniziatiba duena, menderatzailea... Gainerako pertsonen eskubideak errespetatuz, bere sentimenduak, beharrizanak, eskubideak eta iritziak adierazten dituen pertsona asertibo gisara aurkeztu ordez.

Emakume gazteek gizonei esleitutako rolak kopiatzen dituzte, nire ustez, gure gizartea andozentrista eta sexista delako, eta marko horretan, eredu maskulino hegemonikoak islatzen duen horrek dauka balioa. Fenomeno hori emakume helduetan ere ikus daiteke, lan esparruan adibidez, enpresetako antolakuntza kultura maskulinoa izan ohi delako; beraz, kargu jakin batzuetara heldu nahi duten pertsonek kultura horrekin bat datozen balore, jarrera eta jokamolde zehatz batzuk bereganatu behar dituzte, bestela, kristalezko sabai ospetsuarekin topo egingo dutelako.

Balore batzuei ospe ona kentzeari dagokionez, nire iritziz, gizonei esleitutako jarrera eta rol batzuk positiboak dira, emakumeei esleitutako jarrera eta rol batzuk ere positiboak diren bezalaxe. Horietako batzuk eta besteak libreki hauta ditzaten hezi behar ditugu pertsonak, nire aburuz; horrek pertsona asebeteagoak dituen gizarte parekideagoan, baketsuagoan bizi gaitezen lagun dezake.

EAEn, berdintasunaren aldeko gizonen mugimendua nahiko gaztea da. Zer moduz doa sareak eta aliantzak eraikitzeko prozesua?

Nahiko ondo doala esango nuke, baina adi-adi egon behar dugu. Ni 2006ean hasi nintzen maskulinitate gaiak lantzen, eta uste dut hiru urte luze hauetan aurrerapauso garrantzitsuak eman ditugula, bai kopuruz, bai kalitatez. Edonola ere, badakigu aliantzak eta sareak eraikitzeko prozesua motela dela, eta ez dela lineala, gorabeherak dituelako. Nire ustez, orain Gizon Sarea (EAEko berdintasunaren aldeko gizonen sarea) une onean dago: emakumeen eta gizonen arteko berdintasunerako bidean lagundu nahi duten hainbat talde formal eta informal zein norbanako biltzen ditu. Edozein mugimendutan bezala, gizonenak ere liderrak behar ditu, gogo eraldatzaile eta demokratikoez jardungo dutenak, ideologiarekin eta ekintzekin konpromisoa dutenak. Beste gizon batzuk inplikatzeko jarduerak egiten jarraitzea ere garrantzitsua da.

Uste duzu Gizonduzek ateak zabaldu dizkiela antzeko ekimenei eta gizonek berdintasunean izan beharreko parte-hartzeari?

Gizonduz jarduera on gisara har daitekeela uste dut, beste Autonomia Erkidegoek lan ildo hori edo antzekoa jarrai dezaten. Era berean, nire iritziz, Gizonduzek burututako ekintza sinbolikoen bidez, gizonek gai hauetan pentsatzen hastea ahalbidetu du, eta berdintasunaren alde eta indarkeria matxistaren aurka dauden gizonak ez dira horren bakarrik sentitzen. Eta hezkuntza egitasmoen bidez parte-hartzerako giro aproposa eratu da.

Edonola ere, eraldaketa sakonenak ez dira, oro har, instituzioetatik heltzen, gizartetik baizik. Nire ikuspegitik, horrek apustu sendoa eskatzen die erakunde publikoei, elkarte sozialei eta komunitateko beste hainbat sektoreri, gizarte bidezkoago eta parekideagoa eraikitzeko bidean gizonak inplika daitezen bultzatzerakoan. Horretarako, berariazko baliabideak bideratu behar dira, emakumeen jabekuntza prozesuari edo haien eskubideei kalterik eragin gabe. Erakundeek eta elkarteek genero ikuspegia txertatu behar dute haien programa eta politiketan; horrek esan nahi du emakumeekin eta gizonekin egin behar dutela lan. Sinetsita nago gizonen inplikazioan eta aldaketan lan egitea estrategikoa dela emakumeentzat, eta gainera, gizonei mesede egiten diela.

 

Maria Silvestre Cabrera. Emakunderen Zuzendaria - Emakumeen Euskal Erakundea: "Berdintasunaren aldeko borroka emakumeei eta gizonei eragiten dien zeregina da"

 

María Silvestre Emakundeko zuzendari izendatzearekin batera, aldi berri bati ekin dio Emakumearen Euskal Erakundeak. María Silvestre Soziologoa da prestakuntzaz, eta Zientzia Politiko eta Soziologian doktore; Deustuko Unibertsitateko Soziologia eta Politika Zientzien Fakultatean dekano izan da 2004tik 2009ra, eta zuzendari Emakumeen kontrako indarkerian esku hartzeko Masterrean; masterra Deustuko Unibertsitateak antolatzen du, eta 2003an sortu zenez geroztik, Emakunderen laguntza du. Elkarrizketa honetan, Emakundek legegintzaldi honetan izango dituen erronkarik nagusienak adierazi ditu María Silvestrek, eta hausnarketa egin du berdintasuna lortzeko bidean gizonek duten eginkizunaren gainean.

Badira hilabete batzuk Emakunderen Buru zarenetik. Zeintzuk ardatz estrategiko bultzatu nahi dituzu legealdi honetan?

Albo batera utz ezin ditzakegun hiru helburu nagusi ditugu. Alde batetik, legegintzaldirako V. Berdintasun Plana egitea. Lan horretan dihardugu eta galdeketa prozesu bati ekiten ari gara berdintasun taldeekin, elkarteekin, foru administrazioekin, baita herri administrazioekin ere. Kontseilariei ere galdeketa egingo diegu. Beste alde batetik, Berdintasunerako Legearen ebaluaketa dago. Orain arte bi ebaluaketa ez oso egin dira, bata 2006ko azaroan eta bestea 2009ko otsailean. Iruditzen zaigu zinez interesgarria izango litzatekeela azken txostenak generoak aurrekontu publikoetan izan duen eraginaren azterketa jaso ahal izatea, emakumeen bizitzan aurrekoentuek izan duten eragina legeak zerbait aldatu duen ikusteko. Eta hirugarrenik, beste helburuetako bat da Berdintasun Legea betetzeko aurrerapausuak ematea. Era berean, Emakundeki hurrengo urteetan sektore nagusietan dituen erronkak dira emakumeen ahalduntzea eta politika eta ekonomi arloetan parte hartzea; baterakidetasuna eta erantzunkidetasuna; hezkuntza; indarkeriaren prebentzioa, eta herritarrekin eta elkarteekin, baita Estatuko berdintasunerako beste taldeekin ere harremanak indartzea.

Azken urteetan, emakumeek berdintasunerako bidean egindako aldaketa eta aurrerapenak nabariak izan dira, batez ere leku publikoetan agertzeari dagokionez. Non uste duzu egon direla gizonak bitartean? Gertatu al da aldaketarik maila berean?

Konplexua da gizonei buzuz pluralean hitz egitea, aldiz diagnosi orokorra egin asmoz nik azpimarratuko nuke, berdintasun mailak lortzera bideratu gaituzten borroka eta errebindikazio feministak gertatu diren bitartean gizonak egon dira edo erresistentzian edo ikusle soil gisa. Gizon gutxi izan dira errebindikazioen alde agertu direnak, eta gutxi baita ere, emakumeen rola aldatzean rol maskulinoak ere ezinbesteko aldaketa jasan behar zuela onartu dutenak.

Gizonek zein jarrera hartu beharko luketeela iruditzen zaizu berdintasunaren aldeko borrokan? Zer eskatuko zenieke?

Iruditzen zait berdintasunaren aldeko borroka emakumeei eta gizonei eragiten dien zeregina dela, berdintasuna gizarte alorraz gain, alor ekonomikoari, kulturalari eta politikoari eragiten dion giza erreibindikazioa delako. Berdintasunaren aldeko borroka eta berau lortzeko lana gizarte osoaren zeregina izan behar da, bertan erabakiak hartzeko ahalmena duten pertsonek eta aldaketa sozialak bultzatzeko gai direnek protagonismo handia izan behar dutelarik.

Hirureun gizon baino gehiago berdintasunari buruzko gaietan formatu dira Emakunderen Gizonduz ekimenaren bidez. Zer deritzozu geroz eta gizon gehiagok generoari eta berdintasunari dagozkion gaietan interesa izateari?

Nere balorazioa erabat aldekoa da. Uste dut gaur egun berdintasunaren aldeko borrokan dauden eztabaida nagusienetako bat dela nola parte hartu arazi gizarteari, bere osotasunean, helburu hori lortzeko bidean eta nola bermatu zeharkakotasuna ekinaldi horretan. Uste dut oso positiboa dela ez lotzea generoa emakumeekin edo femenino izatearekin bakarrik, baizik eta baita gizonekin eta maskulino izatearekin ere.

Emakunde aitzindaria izan da gizonak berdintasun politikan sartzen. Zein ekarpen egiten du Emakundek, Gizonduz ekimenaren bidez, zentzu horretan? Zertan uste duzu lagun dezakeela Gizonduz-ek gizonek jarrera berdintasunaren aldekoagoa eta baketsuagoa izan dezaten?

Iruditzen zait Emakunde bezalako erakunde batek berdintasunaren aldeko borrokan gizonen parte hartzeak duen garrantzia gizarteari erakusteak mugimendu sozial horien bedintasunaren aldeko eragin soziala indartu egiten duela. Era berean, eginbide hori orokortzen laguntzen du eta normala bailitzan hartzen, baita positibotzat ere, horrela bere hazkundea eta zabalkuntza erraztuz.

 

Miguel Lorente Acosta. Espainiar Gobernuko Genero Indarkeriarako ordezkaria: "Indarkeriari aurre egiteak gizona izatea zer denari buruzko erreferentzia berriak eskatzen ditu"

 

Miguel Lorente emakumeen aurkako indarkeriaren kontrako borrokan itzal handienetakoa duen pertsona da. Bibiana Aido Berdintasunerako Ministroak genero indarkerirako ordezkaria gizona izendatu izana gertaera gogoangarria izan zen eta berdintasunaren alde dauden gizonen parte hartzea bultzatzeko Ministerioak dituen asmoak agerian utzi zituen. Lorentek indarkeriaren aurkako lanari egiten dion ekarpena forentse gisa duen formakuntzatik dator. Gainera orain dela gutxi Los hombres nuevos. Los miedos de siempre en tiempos de igualdad liburua argitaratu du, eta bertan egungo matxismoaren ezaugarriak azaltzen ditu.

Zer nolako azterketa egiten duzu Ministerioak sortu denetik bultzatu dituen gizonei zuzendutako neurriez?

Garrantzitsua eta berria da ministroak Parlamentuan bere programa azaltzeko egindako lehenengo agerralditik genero indarkeriari aurre hartzea ezinbestekoa dela mahaigaineratzea, eta hori gertatzeko maskulinotasuna berdintasun politiketan sartu behar dela azaltzea. Izan ere oraindik pentsatzen da berdintasunaz hitz egitea emakumeez hitz egitea dela. Nahiz eta helburua desberdintasun egoeretan dauden emakumeen baldintzak hobetzea izan, gizonak bat egiten duten politiketan sartzea ere bada. Era horretan aurrerapenei egin dakizkieken eragozpenak ekidingo dira eta berdintasunak berekin ekarriko du elkarbizitza eremu komuna.

Zein politika publiko marraz daitezke gizonen indarkeri jarrerei aurre hartzeko?

Berdintasun baloreak sartu behar dira, eta horrek esan nahi du indarkerizko jarrera eta portaera dakarten eta identitate maskulinoa eraikitzen duten hainbat eragileri uko egitea. Gogoratu behar da indarkeria ez da kolpea soilik, eta ez dela ezerezetik sortzen. Indarkeria emakumearengan boterea izatetik emakumea menderatu daitekeela pentsatzetik sortzen da. Botere hori daukazula ulertzen baduzu, indarkeria, nahiz kolpea nahiz iraina, erabiliko duzu baliabide egokiena dela iruditzen zaizun egoeretan. Ohitura horiei aurre egiteak gizona izatea zer denari buruzko erreferentzia berriak eskatzen ditu eta jokabide kaltegarriak albora uztea. Oraindik ere gizona gizona dela esanez justifikatzen dira. Adibidez, futbolean sarrera bortitza gertatzen denean, gizonen kirola dela esanez argudiatzen da. Edo eraikuntza lanetan “jaso zementu zaku hori potrorik baduzu” moduko mezuak ematen direnean.

Kanpainen mezuak emakumeei zuzenduta daude, salaketa egin dezaten edo laguntza eska dezaten. Zein mezu zuzendu behar litzaieke gizonei?

Tolerantzia zero. Ez daitezela bat etorri, ez ditzatela justifikatu ez eta txikiagotu ere indarkerizko jokabideak. Ez ditzatela berenak bezala aurkeztu bikote gatazketan. Gatazkak hor daude; inork ez du ukatzen. Gauza ez da emakumeei arrazoia ematea eta gizonak deabruak bailiran aurkeztea, baizik eta arazoak ez direla indarkeriarekin konpondu behar azpimarratzea, bai aldiz era baketsuan, eta horrela ez bada posible, dagokion erakundera joanda. Beste era bateko arazoak gertatzen direnean, adibidez lan alorrean, epaitegietara edo sindikatuetara joaten da. Aldiz, emakumeen kasuan berehala indarkeria erabiltzen da, gizon baten jokaera hori dela pentsatzen delako, eta egoera horretatik abantaila ateratzen delako. Gizon batek ez dizkio emakume bati txatu txarrak ematen harremana amaitzeko, baizik eta desberdintasun eredu horretan mantentzeko.

Nola lor daiteke indarkeria norberarena ez den eta isolatua den arazotzat daukaten gizonak engaiatzea?

Hitz gakoak informatzea eta arazoaz jabetzea dira. Arazoari aurre hartzeko neurriak aurkezterakoan, ez da nahikoa zertarako diren azaltzea, baizik eta zergatik mahaigaineratzen diren adieraztea. Desberdintasuna ez dela gizonen arazoa dioen ideia albo batera utzi behar da. CIS-eko erantzunen arabera, emakumeen %3,7k genero indarkeria bere kezken artean aipatzen du, gizonetan kezka %1,5 den artean. Hain arazo larria hain desberdin hautemateak adierazten du zerbait gaizki dagoela gizonen artean, eta ez da kontu biologikoa. Azaldu behar zaie ez dela nahikoa beraiek indarkeria ez erabiltzea beraien bikotekideekin, izan ere ukaezina da indarkeria gizartean dagoela. Ezin dugu jarrera pasiborik eduki errealitate horrekiko.

Zein izan daiteke gizon horiek indarkeriaren aurkako borrokari egin dakieken ekarpena?

Lehenengo urratsa da berdintasunari lotutako guztia hutsaltzat, txistetzat eta barregarritzat ez hartzea. Ardura izan behar dute indarkeriaren aurrean jarrera kaskarrik ez dadin egon. Ulertu behar dute berdintasunaren aldeko neurriak, hala nola berdintasun aktiboa –modu okerrean “diskriminzio positiboa” deitu izan zaiona- ez daudela gizonak izorratzeko pentsatuta. Berdintasunaren alde egiten den guztia gizonei kalte egiteko delako pentsamendua bazter dezatela. Elkarbizitza hobetzeko egindako ekimenak dira, zeinekin beraiek ere irabazian ateratzen baitira. Pentsa dezakete abantailaren bat galtzen dutela, baina gizona-erasotzailea eta emakumea-biktima rolak apurtzea onuragarria izango da beraientzat ere. Jarrera kritikoa eduki behar dute indarkeriarekiko. Jarrera aldatu duten, eta erasoak gelditzen ere parte hartu duten gizonak, adibidez Jesus Neira (kalean bere bikotekideari tratu txarrak ematen ari zen erasotzaile batek emandako jipoiaren ondoren koman egon zen gizona) garrantzitsuak dira, beste batzuek beraien bidea jarrai dezaten laguntzen dutelako.

Neira aipatzen duzu, mota horretako jokaerek gizartean izandako erantzunak paradoxa sortzen du: gizon horiek “heroitzat” hartzen dira, hain zuzen ere nagusi den maskulinitate ereduaren ikonotzat.

Egia da heroia patriarkatuaren irudi klasikoa izan dela. Baina irudi hori erabiltzeak badu zentzua, ohikoak ez diren eta liskartsuak diren jokaerak direlako. Neira edo Pablo Urtizberea (bikotekide ohiak Irunen hil zuen Yasmin emakumeari legundu nahi ziola, labankada jaso zuen gizona) gizonen heroitasun handia bere normaltasunean datza, beraiek ez dutelako beraien burua heroitzat hartzen, baizik eta azpimarratzen dute egin behar zutena egin zutela, eta berriro egingo luketela. Erreferente positiboak falta zaizkigu, horregatik da ona erasoak eragozteko era zuzenean aritu diren gizon horiei buruz ohartaraztea. Neiraren eta Urtizberearen moduko jokaerek gizonak arazora hurbiltzen eta gizarte arazotzat bezala hartzen laguntzen dute. Berdintasuna emakumeen kontua dela pentsatzen duten gizonen pasibotasunarekin hautsi behar da, baita “gaixoa, lagundu egin behar diogu” moduko jarrera paternalista eta errukiorrarekin ere. Agian heroitasun kontzeptuaren ordez “jarrera eredugarria” erabili beharko litzateke.

Oraindik ere zalantzan jartzen da genero indarkeria kontzeptua bestelako etxeko indarkeritik bereizten den fenomenoa dela. Nola eraiki daiteke gizarte adostasuna?

Ez da adostasun kontua, baizik eta kontzeptuaren esanahia ezagutzearena. Gauza bera gertatzen da norbaitek hepatitis eta hepatopatia bi gaixotasun desberdin direla zalantzan jartzen tematzen bada. Jendeak agertokia eta egoera desberdinak nahasten ditu. Agertoki berean, izan daiteke etxean, egoerek indarkeria moten arteko desberdintasuna ezar dezakete. Genero indarkeria bereizten duten egoerak gizonak emakumearengan duen boterezko jarreran dago, non emakumea ikusezin bihurtzen den eta erasoa gizartean justifikatzeak erraztu egiten duen. Hori horrela da. Beste gauza bat da emakumeak, boterezko egoera batetik, bere bikotekidearekiko antzeko indarkeria erabiltzea. Onartezina eta zigortzekoa da, baina ez du genero desberdintasunaren gehigarria, zeinak zigorra larriago bihurtzen duen erasotzailea gizona eta erasotua emakumea denean.

Zeri egozten diozu lesbiana bikote batean gertatutakoa genero indarkeria dela dioen epaia?

Dirudienez okerra gertatu da: epaiak etxeko indarkeria eta genero indarkeria kontzeptuak nahastu zituen, txandakatu egiten baitzituen. Espero dut epaiketan zehar argitzea.

Orain dela gutxi prentsan agertu zen gizon batek bere bikotekide ohiaren senargaia hil zuela. Nola hartu behar dira genero indarkeriarekin zerikusia duten eraso horiek?

Genero indarkeriari buruzko nire lehenengo lanean, 80. hamarkadako amaierako urteetan, definitu zuen ezaugarri nagusienetako izan zen zabalduta dagoen indarkeria dela. Bereziki seme-alaben aurka zuzenduta dago, indarkerizko ingurunean bizi direlako. Baita ere erasotzaileak emakumea kontrolatzeko eta menperatzeko zereginean zailtasunak ipintzen diotela iruditzen zaion pertsonen aurka ere. Gogoratu behar da azken helburua hori dela, eta ez min ematea, eta hori lortzeko emakumea bere alboan egotea lortu behar du. Urtero gertatzen dira tratu txarrak jasatzen dituen emakumearen inguruko pertsonen aurkako erasoak: amaren aurka, bikotekide berrien aurka, eta baita seme-alaben aurka ere. Aurreko urtean lau adingabeko hil zituzten modu horretan. Biktimei emandako babesak ezaugarri hori kontuan hartu behar du. Izan ere, legeak baditu neurriak, adibidez, seme-alabak izatea, eta ez erasotzaileak, alarguntasun-pentsioa jasotzen dutenak. Epaiak osatu egiten du, kalte-ordainketak ezarriz. Hala ere, berrikusi egin nahi dugu zenbaterarte.

Zure azken liburuan “postmatxismo” kontzeptua erabili duzu, sotilagoa eta ezkutukoagoa den egungo matxismoa izendatzeko.

Postmatxismo izugarri ikusten dugu. Matxismo tradizionala eta feminismoak bururatzen duen berdintasunaren aldeko borroka aktiboaren tartean geratzen den jarrera ordezkatzen du. Zilegitasunaz hitz egiten dute beraien neutraltasuna defendatuz, jarrera ideologikoa ukatuz. Guztientzat ona denaz hitz egiten dute eta zientifismora jotzen dute, ustez empirikoak diren elementu eta datuekin beraien iritziak zilegi bihurtuz. Adibide garbi bat SAP [Síndrome de Alienación Parenal] litzateke: suposatzen da kontzeptu zientifikoa dela, eta ez ideia bat edo asmakizun bat, nahiz eta egiaz zientziaren alorrean ez egon aho bateko iritzirik. Eta alineazio parentalaz hitz egiten dute, ustez kontzeptu neutroa, ez baitu zertan amari buruzko aipamenik egin beharrik. Baina kurioski “ama gaiztoaren sindromea” sortzen da, eta praktikan oso erraza da amari egoztea, bera delako zaintza izan ohi duena. Horrela, diskurtsoa da ama gaiztoa dela, aita lan eta lan aritu den bitartean (etxetik kanpo, noski) eta eskubide gabe geratzen delarik.

Gezurrezko salaketekin dagoen obsesioa ere adibidetzat jartzen duzu.

Postmatxismoaren beste paradigma bat da. Egia da %30ean errugabe ateratzen direla, baina horrek ez du esan nahi, dioten moduan, gezurrezkoak direnik, baizik eta ez dagoela behar adina froga erruduntzat jotzeko. Postmatxistek berdintasunaren aldeko neurriak etengabe irrigarri bailiran hartzen dituzte, adibidez Berdintasunerako Ministerioak gizonentzat jarritako telefonoa. Ez dira aztertzen hasten zergatik jartzen diren neurri horiek: desberdintasuna badagoelako eta justizia sozialeko kontua delako desberdintasuna errotik kentzea. Gainera, badaude gizonak berdintasunaren alde lanean, indarrean dagoen maskulinitate eredua zalantzan jartzen dutenak, modu horretako ekintzak eskatzen dizkigutenak. Herritarren arreta gunerako telefonoan berdintasunaren alde zerbait egin nahi duten gizonen eskariak %62,4 igo dira.

Aznarrek dioenez, lotsagarria da orain gizonak nola izan behar garen esatea. Nik ez dut esaten nola izan, baizik eta zer ez den gizon izatea: indarkeria, abantaila, ustezko desberdintasun biologikoetatik datorren boterea. Postmatxismoari gizonek egindakoak arduratzen dio. Erraza da feministei erantzutea edo beraien lana gutxiestea, emakumeentzat delako, baina pentsatzen badute eurak gizonak berdintasunaren alde batzen direla, orduan galduta gaude.

Gizonek nola ezagut dezakete beraien postmatxismoa eta nola gaindi dezakete?

Berdintasunari buruzko zerbait entzutean gutxiespena edo ezinegona sentitzen badute, elkarbizitzari dagokion gizarte aurrerapenen aurrean beraien burua zalantzan jartzen badute, zerbait gertatzen ari da. Ispiluaren aurrean jarri behar dira eta erantzun horietaz jabetu behar dira. Komentarioei eta albisteei besterik gabe kasu egin eta haratago joaten ez den jendea da. Ezezaguna den gai baten aurrean gaizki sentitzeak gutxienez aurrerapausu bat egitea eskatzen du haratago zer dagoen ikusteko, zergatik proposatzen den jakiteko. Gutxienez, informa daitezela.

Tresna erabilgarri bat maskulinitateari buruz hausnartzen duten eta berdintasuna bultzatzen duten gizonen taldeak dira. Zer irizten diozu mugimenduaren egoerari?

Berdintasunaren aldeko gizonen taldeak asko ugaritzen ari dira espainiar estatu osoan. Euskal Herria moduko erkidegoetan areago, berdintasun politikak marrazten diren erakunde instituzionaletan sartuta baitaude. Askoz ere gehiago bultzatzea falta da eta elkarbanatutako erreferentzietan gehiago lan egitea, nahikoa lotura eza dagoelako taldeen artean. Banatuta, zatituta daude eta balliabide gutxi dituzte. Horrek azaltzen du proiektuaren ideia bateraturik ez ikustea, eta horregatik egiten ari direna eta zergatik egiten duten ez ezagutzea. Edonola ere, beraien lana oso positiboa dela iruditzen zait.

Zer iruditzezn zaizu Gizonduz ekimena? Zeintzuk proposamen iruditzen zaizkizu interesgarrienak?

Oso interesgarria da. Bereziki erakartzen naute kontzientziazio eta sentsibilizazio programak. Oso garrantzitsua iruditzen zait eskoletara iristea, hor baitaude rol tradizionalak zalantzan jartzen hasten diren gazteak, hain zuzen ere beraien identitatea eraikitzeko bizitzako garai garrantzitsuenean daudenean.

Aurrikusten al duzue Ministerioaren eta Gizonduz-en artean itunik, edo are gehiago, antzeko programak beste erkidego autonomoetan bultzatzea?

Ritxar Baceterekin lanean ari gara Ministerioan sortu dugun gizonen taldean. Taldeko kideek gizonen arreta gunerako telefonoa moduko neurriak sortzen edota zigorra duten tratu txarrak emandako gizonak hezitzeko neurrietan parte hartzen dute. Gure nahia beraiekin lan egiten jarraitzea da, modu zehatzagoan, proiektu jakinetarako. Era berean ikusi nahi dugu zer ikas dezakegun Gizonduz moduko ekimenetatik. Beste autonomi erkidegoei dagokienez, proiektu desberdinak sektore bileretan aurkezten dira, beste lurraldeetan egin eta garatu ahal izateko. Testuinguru horretan, Gizonduz-en ekarpena ondo egindako lanen adibide gisa oso interesgarria da.

 

Patxi Pérez Goñi. Irungo Alarde mixtoaren kidea: "Tradizioak irauteko eguneratu behar dira; bestela inposaketak bilakatzen dira"

 

Patxi Pérez Goñik kargu garrantzitsu bat zeukan Irungo Alarde Tradizionalean, txirulito kaboa baitzen. Hala ere, Alarde mixtora aldatzea erabaki zuen, emakumeek jaiean gizonen egoera berdinean -eta ez bakarrik kantinera moduan- parte hartzeko eskubidea daukatela ulertu ondoren. Bere esanetan, Alarde mixtoan desfilatzea gizon bezala berdintasunaren aldeko bere konpromezua publikoki adierazteko modu bat da. Irungo eta Hondarribiako Alardeak adierazpen matxista eta homofoboen erdigune bihurtu dira, urtero desfile tradizionalekoak mixtokoei egiten dieten jazarpena dela eta. Baina, batez ere, Alarde mixtoan parte hartzen duten emakumeak eta baita euren alboan geratzen diren gizonek ere diskriminazioaren aurkako sinbolo bilakatu dira. Pérez Goñiren bilakaerak eta pentsamoldeak -ohiturak mantendu daitezkeela eskubideak ukatu gabe- etorkizunean bizilagunen artean tolerantzia posible izango delaren itxaropena pizten du.

Nola erabaki zenuen Alarde mixtora aldatzea?

Berandu erabaki nuen, Alarde mixtoa jaio eta hamar urtera. Eragin handia dauka mixtoan desfilatzen duen norbait izatea zeure inguruan. Alarde tradizionalean esaten da mixtokoek jaia oztopatzea baino ez dutela nahi. Ez da egia; ezagutzen ditudan emakume gehienek txikitatik Alardean parte hartu nahi zuten, bere aitak ikusten zituztenean. Ez zuten itxaron nahi noiz tokatuko zitzaien kantinera izatea, loteria hutsa baita. Urte askotan bere gogoak erreprimitu behar izan dituzte. Beste emakume askok, ordea, ez dute desio hori, baina parte hartu nahi duten emakumeak errespetatu behar dituzte eta euren alde egin.

Nola lortu ohitura eta berdintasunaren artean oreka bat?

Nire ustez, Alarde mixtoak ere tradizioa defendatzen du. Zer esan nahi du tradizionalista izateak? Nik besteak bezain tradizionalistatzat jotzen dut nire burua. Alarde tradizionala deitutakoak ere gatazka hasi zenetik hainbat gauza aldatu edo gehitu ditu. Tradizioek denboran irauten dute eguneratzen baldin badira. Bestela, inposizio bilakatzen dira.

Gatazkak urtean zehar elkarbizitza oztopatzen al du?

Nik ez ditut eraso gogorrenak pairatu, berandu batu bainintzen Alarde mixtora. Baina jaietan agurtzen ez zaituen eta urtean zehar ezer gertatu ez balitz hitz egiten zaituen jendea ezagutzen dut.

Herriko gatazka da edo euskal gizarteak badauka zer esanik?

Gizarte osoari dagokigu. Normala da bakarrik gertuen daukagun arazoez arduratzea, eta albokoen gatazkei arreta handirik ez jartzea. Horregatik, erakundeak dira arazo hauei irtenbidea bilatu behar dietenak. Euren aldetik jarrera hartze argiago bat faltan botatzen dut. Arartekoak bidezkoa ez den jarrera bat antzematen badu, kasu honetan herriko jaietan, erakundeek hori berriro ez gertatzea bermatu behar dute.

Ze neurri bultzatu daitezke jasankortasuna eta berdintasunaren aldeko jarrerak hedatzeko?

Lehenengo pausua alde orotan bi Alardeak aintzat hartzea da. Bi Alardeen artean errespetua baldin badago, bata eta bestearen artean ulermena haziko da eta agian etorkizunean Alarde bakar bat egotea posible izango da.

Zein da gazteen jarrera?

Helduen eragin handia daukate, jarrera bat hartzera behartzen baituzte eta ez diete euren irizpidea garatzen uzten. Familiarteko jaia da, eta normaltzat hartzen da gazteek etxekoek bezala pentsatzea.

Alarde mixtoan parte hartzea gizonen berdintasunaren aldeko konpromezuaren eredua da?

Jakina. Nik ezin dut ulertu bizitzako beste alderdietan konpromezua erakustea eta honetan ez. Alarde mixtoaren kontra egotea matxismo kontua ez dela defendatzen dutenek, hiztegia begiratu dezatela.

Emakume bat jeneral izendatu duzue lehendabiziz

Erabaki natural bat izan da, beste jeneralen kasuan bezala. Pertsona horrek urte asko daramatza Alardean parte hartzen eta ardura postu askotan egon ondoren, kargu horretan egotearen garaia heldu zaio. Ez dugu emakumea izateagatik aukeratu eta ezta albistea bilatzeagatik ere.

 

Kirmen Uribe Urbieta. Idazlea: "Gizonok aurreiritziak alde batera utzi eta gure burua berrasmatu behar dugu"

 

Emakumeen kontrako indarkeria salatu eta, aldi berean, matxismoak gizonei dakarzkion ondorioak azaleratu. Xede bikoitz hori hasieratik ageri da Kirmen Uribe idazlearen lanean. Bere lehenengo eleberrian, Bilbo-New York-Bilbao, bere konpromisoa are gehiago indartzen da. Uribek lehenengo pertsonan kontatzen ditu berak eta bere familiako gizonek bizitako egoerak, emozioak eta beldurrak. Era horretan, gizartean errotutako aurreiritzi bat hausten du: gizonek ez dutela euren sentipenei buruz hitz egiten. Idazle hau izan zen Gizonduz-en Euskal gizonen eskutitza berdintasunaren alde sinatu zuen lehenetarikoa, eta Ajuria Enean izandako aurkezpenean berak irakurri zuen karta.

Filosofia eta Letretan lizentziatua, poeta... Nola bizi izan duzu beti gizontasun estereotipoaren kontra joan izana?

Betidanik joan izan naiz bide berriak bilatzen. Egia esan, hori izan da gaztetatik nire ibilbidea. Institutoan hiru mutil bakarrik egon ginen klasean eta horrek askatu egin ninduen. Oso garai polita izan zen. Gai sozialetan ere ibili naiz, intsumisio mugimenduan eta hori dela eta Basauriko kartzelan. Hor bai gizonen artean! Beti egon naiz mugak hausten edo, gutxienez, mugen artean.

Zure familiak ulertu izan du zuk aukeratutako bidea?

Amak gustoko du literatura eta beti babestu izan nau. Gauzak argi nituela ikusten zuen, gaztetatik idazle izan nahi nuela. Aitak hasieran ni abokatua izatea nahiago zuen, baina geroago onartu egin zuen.

Estatistiken arabera, emakumezkoak dira irakurlezaleagoak...

Hor betiko rolak sartzen dira, eta gazteen artean oraindik ere joera hori mantentzen da. Nire irakurketa saioetan gehienak neskak dira. Nik uste nobela hau erosi eta irakurri duten gehienak emakumeak izango direla. Baten batek esan dit gainera emakumeei gustatzeko modukoa dela, eurei gustatuko zaiela batez ere. Ez dakit zergatik.

Eta nola piztu daiteke gizonengan zaletasuna?

Oso lan geldoa da. Lehenik eta behin, gizonok biluztu behar gara, aurreko aurreiritzi eta jaso ditugun tradizioak alde batera utzi eta gure burua berrasmatu, hutsetik asmatu. Bestela beti erosotasunean erortzen gara. Mutilok behin eta berriro erori egiten gara zulo horretan. Neskak piztuago daude. Emakumeak beti bilatzen du bere tokia munduan, nahiz eta alargundu, bikoteaz banandu... Egoera zailenetan gizonezkoak baino hobeto bilatzen du tokia.

Literaturak lagundu dezake gizon eredu berri bat plazaratzen?

Bai, asko gainera. Nik kezka hori hasieratik izan dut. Nobelaren muina gizonezkoen lerroaren inguruan dago eraikita: aitona, aita, ni neu eta Unai, semea. Lerro hori aukeratu nuen eta ez emakumeena gizonezkoei buruz hitzegin nahi nuelako, gizonezkook ditugun zalantzez eta beldurrez. Ez nuen gizonezko klasikoen ikuspegia eman nahi, baizik eta gure barruko beldur horiek azaleratu. Gure ama asko azaltzen da eta oso indartsua da; konturatu nahiz gehiago atera izanez gero berak jan izango zuela nobela.

Emakumeen aurkako indarkeria ere salatzen duzu nobelan zehar.

Bai, aurpegi asko oso argi agertzen dira: sexu indarkeria, gerran emakumeek nola sufritzen duten... Liburuko hiru kasu kontatuko ditut. Lehena, Gasteizko kale batean ikusi nuena: Emakume bat zegoen negarrez. Senarrak etxeko giltzak eta zapatak kendu zizkion. Beraz, ortozik zebilen. Itzuliko zara!, esaten zion gizonak. Oso gogorra izan zen eta azaldu nahi izan nuen. Hegazkinean emakume indiar bat jasandako akoso egoera bat agertzen da ere. Gerrako kanta bat kontatzen dut baita, nola emakume batek italiar soldadu baten umea izan zuen eta jendeak burla egiten zion. Arrantzale emakumeen modua azaltzen da.

Idazterako orduan nola saiatzen zara genero ikuspegia kontutan edukitzen?

Hasieratik goitik behera barneratu dut. Bisita poeman, nahiko ezagun egin den nire hasierakoetako batean, iada nabaritzen da: “Orain amak eta biok hitzegiten diogu soilik. Anaia iada ez da agertu ere egiten. Aita atean geratzen da isilik”. Arrebari egiten dioten bisita bati buruzkoa da; anaia eta aita aldendu egiten dira eta ama eta neba txikia doaz bakarrik berarengana. Kezka betidanik izan dut, bi modutara: emakumeen egoera azaltzeko eta gizonezkoon izaera gatazkatsu hori aztertzeko.

Gizonak ez zaudete zuen burua hainbeste biluztera ohituak. Kostatu al zaizu zuen sentipenak argitaratzea?

Zaila izan da, batez ere nola kontatu, modu erromantiko edo txepelean ez egiteko. Nire barruko sentimenduak kontatu ditut, baina modu neurrian, distantzia hartuta. Polita da aitatasunari buruz nola hitzegiten den: gure aitak aitonarekin zuen harreamana; nik gure aitarekin neukana; ni neu semearekin, gainera biologikoa ez dena... Familia harreman horiek lau belaunaldietan nola aldatu izan diren beti interesatu izan zait.

Eta zein da ondorioa?

Aldatu dira eta distantzia murriztuz joan. Hala ere, oraindik ere aitak semea beti babestu eta bideratu nahi du. Oso gutxitan onartzen da semeak edo alabak bere bidea egin behar duela, bere ideiak izan, bere akatsak egin eta akats horien bidez ikasi. Horretan gaur egun ere erortzen gara. Nire aitak ez zuen nik idazlea izatea nahi. Gaur, nahiz eta aurrerakoiak izan, babesteko nahia mantentzen dugu.

Haur eta gazte literaturen bidez nola saiatu egin zara estereotipoak hausten?

Nire pertsonaiak oso humanoak egiten saiatu naiz. Garmendia izeneko pertsonaia lotsatia eta baldarra da. Ia ez du neskekin harremanik, beraiekin hitzegiterakoan lotsatu egiten baita. Gaztetxoen artean zailtasun handi horiek sarritan egoten dira. Azaldu nahi diet euren heroiak ere beldurrak dituela, euren modukoa dela. Kontua denborarekin beldur horiek gainditzea da.

Zer onura ekarriko ditu Gizonduz-en eskutitza bezalako ekimenek?

Gizonduz ekimena abangoardia da. Gizonezkoak gure lozorrotik atera egiten gaitu, gure buruarekin lan, gure generokoekin elkartu, geure akatsez hitzegin eta ahalik eta pertsona hobeak izaten ahalegindu... Auzi handia da, baina hartzea beharrezkoa da. Gure gizartean, eskutitza bezalako ekintza sinbolikoek pisu handia daukate eta asko laguntzen dute. Gizon talde bat bildu egiteak, karta bat sinatzeak eta karta horren edukia aurrera eramateko prest egoteak lehen pausua da. Lotsa kentzen laguntzen du, gizonezkoak jatorrak izatea ez dela hain arraroa ikusteko eta ez direla gaizki sentitu behar ulertzeko. Horrelako beldurrak oraindik badaude baina gainditzen hasi behar ditugu. Orain pausu hori gizarte osoarean artean zabaldu behar da, mugimenduan ahalik eta gizon gehienek parte har dezaten.

 

Mila Amurrio Vélez. Soziologoa: "Maskulinoak beste era batera izaten erakutsi behar die gizon helduek gazteei"

 

Mila Amurrio Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) Soziologia Saileko irakaslea eta ikertzailea da. Hainbat ikasgai ematen ditu generoaren alorrean EHUk eskaintzen dituen bi titulazioetan: Berdintasunari buruzko Masterra eta Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra. Bilboko Udaleko Berdintasun Saileko arduradunak eskatuta, gazteen arteko harremanei eta genero-indarkeriari buruzko azterlan bat gidatu du. Doktoreak txosten horretan erakusten duenez, talde horrek ez du behar besteko baliabiderik indarkeria sexista antzeman, ulertu eta horri aurre egiteko.

Zer zeregin dute gizonek berdintasunaren aldeko borrokan?

Kontzientziarazteko eta ekintzarako, eta ondorioz, aldaketa eta eraldaketarako gizarte-mugimendu bat abian jartzea, hain justu ere, pertsona guztien eguneroko bizitzara eta bereziki, ume, nerabe eta gizonengana iritsiko dena. Mezu nagusienak agerian utzi behar du rol maskulino tradizionalak, alegia, gizartean nagusi denak eta gizonek egunero baliatzen dutenak, mendekotasuna eta zapalkuntza dakartzala, emakumeekiko harremanetan ez ezik gizonen artekoetan ere bai.

Orain, berdintasunari buruzko diskurtsoa gero eta gehiago onartuta dagoela, zer eskatuko zenieke gizonei benetako berdintasunerako bidean aurrera egiteko?

Lehenik eta behin, hausnartzeko eskatuko nieke, guztiok bizileku dugun eta guztiok elkarrekin bizi behar dugun munduan nola dauden eta mundu horri nola begiratzen dioten ikus dezaten. Pentsatu nahi dut hausnarketa horri esker, maskulinotasunaren kontzeptu tradizionala ezbaian jarriko dutela. Gizonen arteko harremanetan ere mendekotasuna dago, gizon batzuk beste gizon batzuen esanetara geratzen dira. Hori esaten dudanean nire bost urteko semea dut gogoan. Ikasi berri du bera bezalako mutikoek guztia borroka eginez konpontzen dutela, eta noski, borroka irabaziz. Uste dut beharrezkoa dela beste harreman batzuk ezartzea, beste balore batzuetan oinarrituta: hastapen maskulinoko beste errito batzuk behar dira mutilentzat, gizon helduek maskulinoak izateko beste modu bat erakuts diezaien mutikoei eta gazteei. Lehiakortasuna eta aurkaritasuna gainditu beharreko baloreak dira, eta horien ordez, beste batzuk geureganatu behar ditugu: solidaritatea, parekoen arteko komunikazioa, lankidetza, eta jakina, sentimenduak, maitasuna. Balore horiek aldatuz gero, emakumeekiko harremanak beste modu batekoak izango lirateke. Nire iritziz, jokaera eta erantzukizunak hartzeari dagokionez ere bai.

Zer iritzi duzu berdintasunaren aldeko gizonen mugimenduaz eta izan duen bilakaeraz?

Uste dut zailtasunak dituela “askapenerako gizarte mugimendu”tzat antolatzeko, hori izatea lortu behar duela uste dut-eta. Beraz, urrunduta ikusten dut gizonen eta emakumeen eguneroko bizimodutik. Baina ulertzekoa ere bada, kontuan hartzen badugu jatorria eta oraingoz bide laburra egin duela.

Dituzten planteamendu, ekintza eta antolatzeko moduari dagokienez, zerk erakartzen zaitu gehien?

Hainbat motatako erakundek edo emakume-talde feministek bideratutako topagune-foroak, dituzten hausnarketak edo azken ekimen sinbolikoak gizarteratzea ahalbidetu baitute. Hasiera garrantzitsua da, “askapenerako gizarte-mugimendu” benetako bat garatzearen aldeko herri-iritzia sustatzen duten aldetik.

Zure ustez, nolakoa behar du feministen eta berdintasunaren aldeko gizonen arteko harremanak?

Lankidetza-harremana behar du izan. Feministok eredu femenino hegemonikoa desegin dugu eta neskatilei eta emakume gazteei beste eredu batzuk eskaintzea lortu dugu. Eredu hegemoniko femeninoak indarra galdu du beste eredu batzuekin talka egitean, baina oraindik ere oso indartsu dago. Garrantzi horrek, niri iritziz, lotura handia du eredu maskulino tradizionalaren hegemoniarekin: beharrezkoa da desegitea eta ahultzea, emakumeen eta gizonen arteko berdintasunean oinarritutako harremanak ezarri ahal izateko.

Komeni al da espazioak partekatzea ala oraingoz hobeto da emakumeek eta gizonek bananduta lan egitea?

Bi mugimenduen arteko harremanak lankidetzan oinarrituta badaude, espazioa partekatzerik badago. Baina mugimendu batak zein besteak bere espazio propioa behar du.

Arduratzen al zaitu azaleratzen ari den gizonen mugimenduak mugimendu feministari itzal egiteak?

Ez dut uste hori gertatuko denik; ez nau bat ere arduratzen. Azaleratzen ari den mugimendua da, hain justu ere, eta bide luzea du oraindik. Mugimendu bat ez da finkatzen mugimendutzat izendatzeagatik soilik.

Feminismoak hitz madarikatua izaten jarraitzen du. Nola konbentzitu gizonak emekeriaz parekatu ez dezaten, mehatxatuak sentitu ez daitezen?

Gizonak bakarrik? Emakume asko feminista dira jakin gabe ere, eta hala ere, feministatzat jotzea errefusatzen dute. Emakume askok ere uko egiten diote feminismoari. Zergatik? Botereak feminismoaren irudi desitxuratua zabaldu duelako eta feminismoa zer den jakin dezaten eragozten edo oztopatzen duelako. Azken batean, boterearen estrategia bat da, espazio instituzional, formal eta informaletan lausotua dagoena eta aldaketari arrakastaz aurre egiten diona.

Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egiteak zer ekar diezaioke gizonezko bati?

Hausnarketa egiteko ohiturak eta baliabide teorikoak, norberari buruz pentsatzeko eta munduan nola gauden ikusteko.

 

Aitzol Aramaio Bengoetxea. Zinema-zuzendaria: "Dokumentalak berdintasunak merezi duela frogatzen du"

 

Hainbat film labur zuzendu ondoren, tartean oso saritua izan zen Terminal filma, joan den urtean bere lehenengo film luzea aurkeztu zuen, Un poco de chocolate, Unai Elorriagaren Un tranvía en SP eleberri ospetsuan oinarritutakoa. Aramaio izan da Gizonduz motxilak barruan dakarren Aitak dokumentalaren zuzendaria. Oso une berezian egindako lana izan da, zuzendaria oso laster aita izango baita.

Nola deskribatuko zenuke Aitak dokumentala?

Gizon batzuek beraien seme-alabekin dituzten esperientziei buruz hitz egiten erakustea zen helburua. Guraso eta lagunekin duten harremana edota umeak edukitzerakoan sentitutakoa ere azaldu dute. Asko harritu gaitu euren bihotza eta pentsamendua horrenbeste zabaldu izanak. Hunkituta agertzen dira, erdi negarrez... Ez dira superman-ak, baizik eta euren zalantzak, beldurrak eta alaitasunak erakusten dituzten pertsona normalak. Pelikulak doinu alaia dauka eta gizatasuna azpimarratzen du. Ez dugu doktrinarik ezarri nahi, baina oso aberasgarria izan daiteke.

Zer sentiarazi nahi diezu euskal aitei?

Lehenengo aldiz ikusi nuenean barre asko egin nuen. Jendea oso identifikatuta sentituko da. Gizonok ez dugu normalean gure alde ahula ateratzen, baina dokumentalean euren pozak eta ahultasunak agertzen dira. Gainera, aitatasuna gauza polit bat bezala erakusten da; aitek seme-alabak edukitzea merezi duela ikusiko dute. Zenbait pentsamolde ere aldatuko dituzte, pelikulak hainbat galdera sorraraziko dizkielako, bai eta euren alde sentikorra ukitu ere.

Zu aita izango zara. Ze eragin izan du zugan pelikula egiteak?

Konturatu naiz aita izatea ez dela hain zaila, eta jasoko dudana eman beharrekoa baino askoz gehiago izango dela. Ez daukat beldurrik, zoragarria izango baita. Pelikulak berdintasunaren aldeko bidea hartzea merezi duela frogatzen du. Hainbat gizonek nola jokatu eta sentitzen duten ikusteak inbidia puntu bat eman dit. Ulertzen duzu zenbat galduko duzun berdintasunaren alde egon ezean. Ez dut izan nahi etxera berandu heldu eta seme-alaba zein bikotearekin ia denborarik pasatzen ez duen aita. Oso arraroa sentituko nintzateke seme alabek amarekin harreman intimoagoa daukatela ikustean. Nik harreman estua izan nahi dut, umeek nirekin ere euren gauzak konpartitu dezaten. Gizonak badauzkagu joera kultural batzuk, baina jarrera berdinzaleagoa izaten saiatzearekin bakarrik asko lortuko dugu. Dokumentaleko gizonek, hobeto edo okerrago, pausu hori eman dute.

Gizonek euren sentipenak konpartitzeko eduki dezaketen beldurra desagerraraziko du?

Gauza askori buruz hitz egiteko aitzakia ederra izan daiteke. Aitak, taldean ikusteko pelikula ere da. Lagunen esparrutan mutilei ez zaie hainbeste galdetzen nola dauden edo nola sentitzen diren, eta gizonek badaukate gauza horiek kontatzeko beharra, nahiz eta heziketagatik batzuei gehiago kostatu. Bakarka ere ikusi behar da, sentimendu intimoei buruz hausnartzeko eta gure buruari hainbat galdera egiteko: nola izan da aitarekiko harremana, gure beldurrak semeari pasatzeko kezka...

Jarrera eredugarria izango al da beste gizonentzat pertsonaia ezagunak zaintza eta etxeko lanetan aritzen ikustea?

Jende ezagunak beti sortzen du interesa. Gainera, hain lanpetuta dabiltzan gizonek euren aitatasuna eta maskulinotasuna nola bizi duten erakusten du. Garrantzitsuena aitatasun eredu anitzak ezagutzera ematea da.

Nola bizi izan duzu hamaika gizonen sentipen intimoen lekuko izatea?

Lan talde osoarekin benetan gustura egon gara. Azpimarratu behar dut Ritxar Bacete eta Josetxu Riviereren [gidoilariak eta ekoizleak] lan bikaina. Elkarrizketak grabatzerakoan, batzuetan isilik eta hunkituta geratu naiz, baina beste batzuetan monitoreak urrundu behar izan ditut nire barrea entzun ez zedin. Gizonak hitz egiteko prest etorri ziren eta hedatu nahi zituzten hausnarketak pentsatuta zekartzaten. Bacetek egiten zituen galderek pisu handia izan zuten, gizonak oso harrituta geratu baitziren. Zenbait gairi buruz ez zuten inoiz ezer pentsatu edo hausnartu, eta berezko aitorpenak egin behar izan zituzten. Erantzun horiek izan dira indartsu eta egiazkoenak.

 

Daniel Leal González. Jerez-eko Berdintasunaren Aldeko Gizonen Saileko koordinatzailea: "Gizonak matxoarena egiteagatik ordaindu behar dutenaz ohar daitezen nahi dugu"

 

1999an Jerez dela Fronterako Berdintasun eta Osasun Ordezkaritzan Berdintasunaren Aldeko Gizonen Saila sortzea espainiar estatuko lehen apustu instituzionala izan zen gizonek berdintasunaren aldeko jarrerak berdintasun-politiken barnean eremu guztietan sartzeko. Daniel Leal Gonzalez, psikologoa eta antropologoa, Saileko koordinatzailea da.

Zein oinarriren gainean sortu zen saila?

Berdintasuna lantzeko gizonek aldaketarekiko jarrera positiboa izatea garrantzitsua delako ustetik abiatzen gara; gizonok aliatuak gara nagusiki sexismoaren eraginak pairatzen dituzten emakumeen nahitaezko botere hornikuntzan eta bizi kalitatearen hobekuntzan. Autokritika egiten dugu, gizonen pribilegioak emakumeen desabantailen bizkar sortzen direlako. Baina gertaera hori ez denez nahikoa gizonen aldaketa pertsonala eta soziala eragiteko, aldaketak gizonentzat beraientzat dakartzan onurak agerrarazten ditugu. Egunerokotasunean gertatzen diren egoera sexisten aurrean gaitzespen jarrera aktiboaren aldeko apustua egiten dugu. Ikuspuntu “profeminista” batetik abiatzen gara, feminismorik gabe maskulinitateari buruzko azterketa kritikoak ez liratekeelako posible eta ez dagoelako aldarrikapen feministarik justiziazkoa ez denik. Gainera, sexu aniztasunaren alde gaude, homofobiak generoaren mugak mantentzen dituelako.

Zer proposatzen duzue gizonengan aldaketa eragiteko?

Gure helburu nagusiena da gure hiriko gizonak ohar daitezen matxoarena egiteagatik ordaindu behar dutenaz, eta dituzten pribilegioak “boomerang” baten gisa beraien aurka etor daitezkeela. Gizarte osasunaren benetako arazoa da. Gizonek beraien maskulinotasun-eredu normatiboak berraztertzeko eta beraien identitateetan zaintzaren eta berdintasunaren etika barneratzeko beharra dute. Inolako azalpen biologikorik gabe emakumeak baino zazpi urte lehenago hiltzea, nagusia den maskulinotasun-ereduari atxikita dauden bizimoldeei lotuta dago. Premiazkoa da gizonei generoa ikusaraztea, mugimendu feministak emakumeei ikusarazi zien moduan.

Generoari dagokionez, zein da gizonak bultzarazten dituen pizgarria?

Garrantzitsua den bat da mugimendu feministak proposatzen dituen ideiak entzutea, ikastea, ulertzea eta errespetatzea. Ez nukeen nire maskulinotasunaren berrazterketa egingo, ez banitu emakume feministen aldarrikapenak entzun. Beste bat da aitatasuna era aktibo eta arduratsuan onartzea; baita ere zenbait eredu birplanteatzea, hala nola laztanak eta maitasuna beldurrik gabe adierazteko eredua eta izaki bizien hauskortasunaren garrantziaz ohartaraztekoa. Gizonek zaintzen badute, beraien burua zaintzen ikasiko dute. Eta beraien burua zaintzen ikasten badute, zaintzen ikasiko dute. Identitate maskulinoak eraiki dira sozialki fememinotzat hartu den edozer gutxietsiz, autoestima bizimodu publikoan kokatuz, eta oso gutxi, aldiz, bizimodu pribatuan. Aita bihurtzen direnean konturatzen hasten dira balantza hori berdintzeko garrantziaz, eta hori lotuta dago etxeko lanetan berdintasunean parte hartzearekin. Bizi-krisi sakonek, krisi-pertsonalek eta osasun arazoek ere ikusarazten dute landutako ereduak ez direla jasangarriak. Eta beste pizgarri bat da emakumeek gizonengandik pairatzen duten biolentzia egoera jasangaitza.

Diskurtsoaz gain, zein keinu txikik bihurtzen du gizon bat berdintasunaren aldeko?

Adibidetzat Chequea tu machismo (“Azter ezazu zure matxismoa”) testa egitea proposatzen dizuegu. Oinarrizkoa da diskurtso publikoaren eta eguneroko ekintzen arteko koherentzia mantentzea. Berdintasunaren aldeko diskurtsoak geroz eta onarpen handiagoa du, baina oro har berdintasunaren aldekoago gara hitzez ekintzaz baino. Adi egon behar da egunerokotasunean estereotipo sexistak ez birsortzeko, eta gure eguneroko bizitzari generoaren betaurrekoekin begiratu behar diogu. Ez gara ohartzen gure pribilegioez, erropa garbitzeak daukan lanaz, emakumeek jasatzen dituzten barne eta kanpo oztopo ikusezinez.

Zer ari da huts egiten indarkeria matxistaren aurkako borrokan?

Premiazkoa da gizonen indarkeriaren biktimei babesa ziurtatzea, eta prebentzioa ere oinarrizko afera da. Jakina, gizon guztiak ez dira biolentoak, baina egia da maskulinotasunaren eraiketan espero izan dela eta ontzat eman dela zenbaitetan “gizon dena” indarkeria erabiltzeko gai izatea. Nahiz eta emakumeek jasan, gizonek beraiena den arazo bati jaramonik egin gabe jarraitzen dute. Emakumeek urtero hainbeste bikotekide edo bikotekide-ohi hilko balituzte, gizonak izututa eta erne egongo lirateke.

Zure ibilbidearekin, zer aholkatuko zenioke Gizonduz programari?

Emakumeen berdintasun-politiken aurrekontu publikoak emakumeen mugimenduaren borroka jarraituaren emaitza dira eta erabateko lehentasun gisa sendotu eta gehitu behar dira; Berdintasunaren Aldeko Gizonak formatoak beharrezkoak dira eta jadanik finkatuak dauden emakumeen berdintasun-politiken errekurtsoak ukitu gabe sortu behar dira. Politika berberen alde egoteak ez du esan nahi moda kontua denik. Urratsak txikiak eta neurtuak izan behar dira, baina sendoak, epe ertain eta luzerako apostu estrategikoarekin, generoaren proiektu integralen barnean kokatuta, eta maskulinotasunaren azterketa autokritiko sakona jasan duten gizonen gidaritzapean. Funtsezkoa da bertako kideak, ikuspegi antisexista batetik, nortasun maskulinoaren eraikuntza kritikoki aztertzen duten berdintasunaren aldeko gizonen taldeetan egon izana.

Nola irudikatzen dituzu etorkizuneko gizonak?

Berdintasuna eta antisexismoa orainean hastean dira, gizon bakoitzaren eguneroko orainean. Gizonak bidezko egoeren aldeko irudikatzen ditut, etxeko lanen eremuan erantzukideak, zaintzaileak, hor dauden eta arduratsuak diren aitak, maite dituzten pertsonak zaintzen, mugimendu feministako aldarrikapenekin solidarioak, beraien osasuna zaintzen eta maite dituztenei adi, aniztasun sexual osoaren aldeko borrokan inplikatuak, ez biolentoak, jazarpen sexualaren aurkakoak, samurrak, ausartak izanik egunerokotasunean, beraien lantegietan edo etxeko bizitzan, gertatzen diren edozein jarrera sexista erabat baztertzeko. Autokonplazentzia maskulinoak albora uzten dituzten gizonak, eta beraien ardurak onartzen dituztenak, alderdi pertsonalean eta politikoan, sexismoa mantentzeko edo desagertzeko. Asmo horretara bideratua dago eguneroko lana, gure hiriko gizonak inplikatuz, etokizunean matxismorik gabeko gunea izan dadin.

 

Ritxar Bacete González. Berdintasun aldeko gizonen mugimenduko kidea: "Berdintasuna beharrezkoa da gizartea garatzeko"

 

Ritxar Bacetek hainbat urte daramatza generoaren, maskulinitatearen eta berdintasunaren aldeko militantzia aztertzen. Antropologo arabarra Arabako Berdintasunaren Aldeko Gizonen Taldeko (ABAGT), Gizon Sarea euskal sareko eta Espainiar Estatuko Foro de Hombres porla Igualdad foroko kide da.

Zein da Euskadiko berdintasunaren aldeko gizonen mugimenduaren osasun egoera?

Lehen taldeak orain dela hogei urte hasi ziren elkartzen, eta Xabier Odriozola bezalako gizonek ibilbide luzea egin dute maskulinitate berriak aztertzen. Baina mugimendua bera hazten ari da. Orain dela hiru urte ez zen helburu gisa gizartea aldatzea zuen talde finkorik existitzen. Orain, ABAGTz gain, elkarte informalak agertzen ari dira Ermuan, Irunen, Ondarroan eta Getxon, eta Bilbon ere talde bat sortzen ari dira. Gizon Sareak ekimen horiek guztiak bateratzeko eta elkar elikatzeko gune bat eskaini nahi du.

Zein da gakoa Arabako taldea finkatzeko prozesuak arrakasta izan dezan?

Garapen pertsonala lan sozialagoarekin uztartzeko helburuarekin jaio zen: indarkeria matxista salatzea, beste gizon batzuk sentsibilizatzea, gazteekin lan egitea, erakundeen inplikazioa lortzea... Berdintasuna gehiago errespetatzen duten jarrerak izateko aldaketa pertsonalak eta maskulinitatea baldintzatzen duten egitura patriarkalak aldatzeko konpromiso argiaren arteko oreka lortu nahi dugu. Hortaz, mugatua izango litzateke gaitasun propioen kasuan, eta mugatzailea beste pertsonei dagokienez, bereziki emakumeei dagokienez.

Zer papel jokatu behar du mugimenduak Gizonduz programan?

Gizarteak paper kritikoa bete behar du, eta erakundeen ekimenak bultzatu behar ditu. Gizonduzek sentsibilizatu, proposamenak aurkeztu eta topaguneak bideratuko ditu. Generoaren eta berdintasunaren arloan ehunka gizon trebatuko dituenez, katalizatzaile lana egingo du, kontzientzia sortzeko eta mugiarazteko. Baina mugimenduaren esku dago agenda politiko propioa eta antolaketa finkoagoa eratzea.

Feminismoa ez bezala, gizonen mugimendua erakunde politikei lotuta garatzen ari da.

Feminismoak eta berdintasunaren alde lan egiten duten erakundeek gizonen inplikazioa eskatu dute; izan ere, ezinezkoa iruditzen baitzitzaien gizartean gizonek osatzen duten % 50 hori gabe berdintasuna lortzea. Horregatik, talde txiki gehienak berdintasunen agenteen eskutik sortu dira. Berdintasunaren aldeko politikei aktore berriak eta aliantzak eranstean datza. Ez da bi mugimenduen artean muga bat ezarri behar; alderantziz, bi bide paralelo gisa ikusi behar dira, elkar eragin eta helburu berdinerantz doazen bi bide gisa.

Nola ikusarazten zaio gizon bati berdintasunak mesede egiten diola?

Mugimenduak ez du, bere abiapuntuan, batere abantailarik; hori du sakelak eskubideez betetzen dituen feminismoarekiko aldea. Pribilegioei uko egitean, areagotu egiten dira gure ongizatea eta bizitza kalitatea, horiek bumeran itxurako zerbait bezala funtzionatzen baitute: botere ekintza bakoitzak insatisfakzioa sortzen du, beldurra, bakardadea, isolamendua. Ideia hori naturaltzat jotzean, ezinezkoa egiten da generoari dagokionez gizartean ikuspegi mugatzailea dagoela ulertzea. Kontua ez da inor biktimizatzea, baina bai esan beharra dagoela gizonei eragiten dieten genero arazoak egon badaudela: zazpi urte gutxiago bizi gara, delituen % 95en egileak gara, arriskuak sortzen ditugu (auto istripuak, drogen kontsumoa…). Arazo horiek guztiek ezagutzera ematean, politika zehatzak jarriko dira martxan, eta horrek gizarte osoari egingo dio mesede. Baina, hala ere, ez dugu ahaztu behar berdintasunaren aldeko gizonen mugimenduaren oinarrizko helburuetako bat gizonek emakumeen aurkako indarkeriaren kontrako konpromiso sendo eta aktiboa izatea dela.

Berdintasunaren aldeko borrokan, nola dago Euskadi?

Estatu osoan bezala, hemen ere desberdintasunen egoera dago, argi eta garbi: indarkeria matxista oraindik ere ematen da, emakumeek soldata baxuagoak dauzkate, lanpostu prekarioagoak, boterearen arloan presentzia txikiagoa… Gizonok inplikazio eta konpromiso falta izaten jarraitzen dugu zaintzaren arloan. Emakumeek arlo publikoak eskuratzeko hasitako iraultza baketsuak ez du alderantzizko mugimendurik piztu, akordio faltsu antzerako bat baizik. Gizonak aldaketara egokitu baizik ez dira egin. Sinetsi egin dugu berdintasuna eskubide eta balio kolektiboa dela dioen diskurtsoa, baina eguneroko bizitzan anonimoki desagertzen jarraitzen dugu. Gutako batek garbigailua jartzen duenean, inor ez da zoriontzeko agertzen, eta gu ez gaude laudorio ezera ohituta. Inplikatzen gara mesede egiten digun horretan, baina bizilagunen elkarteko, futbol taldeko edota herrialde bateko lehendakari izateko, beste norbaitek hartu behar du zaintzaren arloan daukagun erantzukizuna. Emakumeak esplotatzen jarraitu behar dugu botere egiturak mantentzeko.

Belaunaldi berriak berdintasunaren itxurakerian bizi al dira?

Moral bikoitza irakasten diegu: berdintasunaren diskurtsoa denboraren benetako erabileraren aurrean; hots, zer egin behar den. Kontua da neskek bai ulertu dutela berdintasuna praktikan negoziaezina dela, eta horrek erronka interesgarri baten aurrean jartzen ditu mutilak: aldatzeko beharraren aurrean. Hori horrela, mutilek ere berdintasunaren aldeko hautua egiteko ahaleginak egiten ditugu.

Zertan da homofobiaren aurkako borroka?

Indarkeria matxistarekin batera, mugimenduaren oinarrizko elementuetako bat da. Bi muga gaindiezinen gainean eraiki da maskulinitatea; izan ere, emakumea edo homosexuala ez den guztia baita gizona. Maskulinitate patriarkal eta hegemonikoa deseraikitzeko, beharrezkoa da maskulinitate ugari daudela onartzea; besteak beste, orientazio sexualari dagokionez. Alde horretatik, ABAGTren ardatzetako bat Homofobiaren Aurkako Nazioarteko Egunean eta Gay Harrotasunaren Egunean parte hartzea da.

Berdintasunak garapen sozioekonomikoa bultzatzen al du?

Mugatu egiten ditu arrisku jarrerak eta indarkeria, eta autonomia pertsonala indartzen du. Gaur egungo maskulinitate hegemonikora oso lotuta dagoen identifikaziotik istripu tasa teknikora pasatuko bagina, trafiko istripuetan laguntzeko bideratutako diru asko aurreztuko litzateke. Bestalde, harreman berdintsuagoak sortuz gero, emakumeak ez dira mugaturik sentituko beraien kide, guraso edo aitona-amonen erantzukizuna hartu behar izanagatik. Berdintasuna, beraz, ezinbestekoa da gizarteen giza garapenerako.

 

Ander Bergara Sautua. Gizonduz-eko koordinatzailea: "Ez da berdintasunik egongo, gizonak inplikatu gabe"

 

Ander Bergarak hamabi urte daramatza Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundean lanean. Erakundeko aholkularia eta Gizonduz-eko koordinatzailea da egun. Jaurlaritzaren ekimen bat da Gizonduz eta, lehendakaria gidari dela, gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna lortzeko gizonak gehiago inplika daitezen sustatzea du helburu.

Nola sortu zen Gizonduz?

Berdintasunerako IV. Planean jasota geratu zen beharrezkoa dela euskal administrazioek neurriak hartzea, hain zuzen ere, sexuen arteko berdintasuna lortzeko gizonek konpromiso handiagoa har dezaten sustatzeko. Hala ere, lehendakariak berak emandako bultzada ezinbestekoa izan da Gizonduz sortzeko, aspaldi adierazi baitzion Emakunderi honelako ekimen bat berak gidatzeko nahia.

Beren-beregi gizonentzako ekimena da. Zergatik?

Azken urteetan izugarri aldatu da gizartean emakumeek izan duten zeregina, eta tradizioz gizonezkoen lantzat jo izan direnetan gero eta gehiago sartzen ari dira. Hala ere, prozesu honetan gizonek ez dituzte bere gain hartu -ez modu esangurantsuan, behintzat- etxeko lanak eta zaintza lanak, ez eta tradizioz emakumeen lantzat jo izan diren egitekoak eta baloreak ere. Emakumeek egindako aldaketa ez da nahikoa benetako berdintasuna lortzeko, berdintasuna ez baita posible herritarren %50 prozesu honetatik kanpo geratzen bada.

Nola txertatzen da ekimen hau Emakundeko gainerako programekin?

Beren-beregi gizonezkoentzako ekimena da. Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna sustatzeko planteamendu orokor eta integral batean kokatzen da, non lehentasunezko helburua den emakumeen autonomia pertsonala sustatzea eta gizartean, ekonomian eta politikan duten lekuaindartzea. Horren haritik, berdintasunaren bidean gizonak inplikatu daitezen sustatzeko neurriak beharrezko osagarritzat jotzen dira, eta ez helburu hori lortzeko trabatzat ez eta horretara bideratutako baliabideen murrizketatzat ere. Beste modu batera esanda, gizonekin lan eginez emakumeek gizartean duten lekua hobetu nahi da, mundu zuzenago eta aukera-berdintasun handiagoko mundu bat egin, non giza garapenerako aukerak indartuko baitiren emakumeentzat nahiz gizonentzat.

Zer irabazten dute gizonek berdintasunarekin?

Gure gizartea sexista da, gizonok kolektibo bezala pribilegio batzuk ditugu: denbora gehiago dugu aisialdirako, espazio publikoaren eta botere politiko eta ekonomikoaren zati handiena hartzen dugu, eta hobeto bizi gara gehienbat emakumeek egiten dituzten etxeko lanen eta zaintze-lanen kontura. Baina kalte ere egiten digu gizartea modu honetan antolatuta egoteak, hain zuzen ere, eginkizunak sexuaren arabera hertsiki bereiztean oinarritzen den antolaketak. Oro har, gizonok bizi-itxaropen txikiagoa dugu, gure buruaz beste egiteko joera handiagoa dugu, espetxeratuak izateko, drogamenpekotasunak jasateko, bide-istripuak izateko, lan-istripu larrienak izateko, indarkeriaz hiltzeko eta abar. Gainera, gure potentzialitate eta gaitasunak garatzea oztopatzen du, ugalkortasun eta nahitasunekin lotutakoak, bereziki.

Zalantza izpirik gabe, berdintasunean interesik handiena emakumeek dute, beraiek baitira sexismoaren ondorio negatiboak gordinen pairatzen dituztenak. Baina berdintasunezko gizarte bat lortzeko interesa duten bakarrak ez dira: berdintasuna lortzeak pertsona guztiei eragiten die, emakumeei nahiz gizonei, eta denontzat izan daiteke onuragarri.

Zer berrikuntza dakar Gizonduz-ek?

Berdintasunerako bidean gizonak inplitzea beharrezkoa da; oro har, guztiok bat gatoz horrekin; hori nola gauzatu, ordea, ez dakigu oso ondo. Horrek argitzen du -neurri batean, bederen- nazioartean gobernuek ekimen sendorik ez edukitzea alor honetan. Horren haritik, Eusko Jaurlaritzak ekarpen aitzindaria egin dio alor honi: ekimenak balio erantsia du, bide-erakusle izan baita oso gutxi aztertutako alderdi batean; helburu espezifiko eta neurgarri batzuen inguruan eta garatu beharreko neurri zehatz batzuen inguruan egituratu du esku-hartzea; arduradunak ditu; egutegia ere badago; eta azkenik, adierazleak daude segimendua eta ebaluazioa egiteko.

Zer lortu nahi da ekimen honekin?

Berdintasunaren aldeko bidean gizonen masa kritiko bat lortzea gure erkidegoan. Horiek tradiziozko maskulinitatea zalantzan jarri beharko dute eta aukera-berdintasunera gehiago hurbiltzen diren ereduen alde egin beharko dute, beste gizon batzuentzat eta, bereziki, datozen belaunaldientzat erreferente izan daitezen. Luze gabe Euskadi Estatuan erreferente bihur dadin nahi dugu, gizonek etxeko lanetan eta zaintza-lanetan ematen duten denborari dagokionez eta berdintasunaren alde jendaurrean konprometitu diren eta alor honetako berariazko prestakuntza eta sentsibilizazio prozesuetan parte hartu duten gizon kopuruari dagokionez.

Zure ustez, lortuko al duzue?

Bai. Izan ere, erabateko konfiantza dugu ekimen honen atzean dagoen jendearengan eta irmoki uste dugu Euskadin gizon asko prest dagoela zailtasunez eta aldi berean ilusioz betetako bidaia honi ekiteko, alegia, askatasun, berdintasun eta elkarrekiko errespetuan oinarritutako gizarte baterantz doan bidaiari.