Elkarrizketa Luciano Fabbri-ri.
"Gizonezko feminista" gisa egiten genituen deialdiak, ez nahitaez hala garelako, baina bai horrek behar duelako gure borroken jomuga.
Rosarion jaio zen, Argentinan. Gizonezko antipatriarkalen kolektiboen sorreran parte hartu zuen (2009-2014), eta, gero “Mala Junta” kolektibo feminista, misto, popular eta disidentearen eraikuntzan. Zientzia Politikoan lizentziaduna, unibertsitateko irakaslea, hezitzaile popularra.
1.- Rosarioko gizonezko feministen batzarrekoa zara. Nola sortu zen ideia, eta zer helburu ditu taldeak? Norengana bideratzen duzue zuen ekintza?
Aurten, gizonezko feministen batzar bi egin ditugu Rosarion, Mala Junta elkarteko gizonezkook, Patria Grande mugimendukoek eta gai hauetan elkarrekin militatzen dugun hurbileko kideek deituta. Lehen deialdia maiatzean egin zen, Micaela García izeneko gaztea erail zutenetik gutxira; izan ere, feminizidio horrek zirrara handia eragin zuen, eta deialdi hau katalizatu zuen.
Haren hilotza aurkitu ondoren egin zen mobilizazioan, Mala Juntako eta Ni Una Menos Rosario kolektiboko militante Noelia Figueroak, negar-malkotan, hau interpelatu zien mobilizaziora gerturatu ziren gizonezkoei:
“Behar zaituztegu. Kideok, aliatuok, gizonezko sentiberok, gaur ez dago ezertan amore ematerik; hauxe behar dugu: berrikus itzazue gutaz pentsatzeko duzuen modua, zuen artean egiten dituzuen txisteak, zuek gure gorputzen jabe izatearen ideia. Eta hau eskatzen dizuegu: atera zaitezte erosotasunetik, hautsi itzazue konplizitateak, ez izan beldurrik agerian geratzeko, ondoan edo barruan duzuen matxitoari mamboa mozteko. Argi esaguzue zer jarrera hartzen duzuen gerra honetan. Micak barru barrutik gu bezainbat hunkitu bazintuzten, beharrezko dugu zaudeten lekutik mugi zaitezten”.
Argentinan gero eta feminizidio gehiago gertatzen ari direla (urte hasieran feminizidio bat zenbatu genuen 18 orduro) eta sektore politiko kontserbadoreak salaketa feministak zigor-erantzunekin kapitalizatzeko saioak egiten ari direla, egoki eta beharrezko ikusten dugu beste diskurtso batzuk sortzea eta beste ekintza batzuk egitea, gure indarkerien gaineko erantzukizuna hartzeko, horiek berrikusteko eta erauzteko, “traizionatu konplizitate matxista” lelopeko hausnarketa-gune kolektibo batean. Horrek ditugun pribilegioei traizioa egitea esan nahi du, nolabait.
2.- Zein da berdintasunaren aldeko gizonen taldeen egoera Argentinan? Zer harreman duzue mugimendu feministarekin?
Ezin dezaket diagnostikorik egin talde horien egoeraz, nolabaiteko egituraz eta erregulartasunez antolatutako gune gisa. Ikusten dudanez, beste garai bateko “gizonezko antipatriarkalen kolektiboak” desegin egin dira, edo beste esperientzia batzuetan murgildu dira. Gutako batzuek, esate baterako, Mala Juntara biltzea erabaki genuen, feminismo mistoa eraikitzeko. Beste batzuek, berriz, beste bide batzuk jorratu dituzte.
Baina bai esan dezaket gune horiek izatearen beharra agerian geratu zela gizonezko feministen lehen batzarrerako deialdian. Lehen edizioan 150 kidek baino gehiagok parte hartu zuten, eta, berehala, gehiago egin ziren herrialdeko zenbait hiri eta probintziatan. Hemen ez zegoen anbiguotasunik mugimendu feministarekiko loturari dagokionez. “Gizonezko feminista” gisa egiten genituen deialdiak, ez nahitaez hala garelako, baina bai horrek behar duelako gure borroken jomuga.
3.- Zuen kontsignetako bat da “ez matxoak, ez fatxak”. Zer esan nahi du zuentzat?
Gizonezko antipatriarkalen kolektiboek jendarteratu zuten “ez matxoak, ez fatxak” kontsigna, lema horrek aukera ematen baitzuen matxismoaren eta faxismoaren arteko aliantza estua salatzeko, eta, aldi berean, gure urruntzea adierazteko, hots, adierazteko urrun gaudela bai indarkeriazko praktika matxistetatik, bai kultura demokratiko latinoan horren txertatuta dagoen “identitate”tik, esan nahi baita, “matxo”aren kulturatik eta kultura horretatik datozen estereotipo sexista guztietatik.
4.- Gizonezko feministen lehen batzarra 2017ko maiatzaren 25ean egin zenuten, Rosarion. Prentsako izenburuetako bat hau izan zen: “Gure buruak zalantzan jartzea da gizonezkook feminismoari egin diezaiokegun ekarpenik onena”. Gizonezkoek zer jarri behar dute zalantzan? Zer estrategia popular edo instituzional izan daiteke eraginkorra hori lortzeko?
Asko eztabaidatu da ea nola ikusarazi behar dugun (edo ez) gizonezkook borroka feministetan dugun inplikazioa edo atxikimendua. Eta eztabaida hori sortu da, batez ere, polemika honez geroztik: gizonezkoek parte hartu behar ote duten Martxoaren 8ko Emakumeen Nazioarteko Geldialdian (Argentinan, geldialdi hori baino lehen, geldialdi txikiago bat egin zen 2016ko urrian; baita ere, “tetazo” deituriko deialdia, emakume bat plaza batean bere umeari titia ematen aritzeagatik polizia batek errieta egin ziola salatzeko, emakumeen ekintza publiko gisa). Posizio eta ñabardura ugari badaude ere, denok ados egon gaitezke honekin: gure ekarpenik onena feminismoa gure eguneroko praktikara eramatea da, bai eta beste gizonezko batzuekin partekatzen ditugun sozializazio-gune batzuetara ere. Zalantzan jartzea sexismoaren naturalizazioa, zein erraz desidentifikatzen garen matxismoarekin eta zein erraz ukatzen edo justifikatzen ditugun gure babes erreakzioak, erresistentziak edo indarkeriak —zalantzan jartzen gaituztenean eta esaten digutenean ez dutela nahi gu gune jakin batzuetan egoterik— eta zer nolako konplazentziaz neurtzen ditugun geure aldaketa-prozesuak.
Herritarren estrategiak eskasak dira, ez oso sistematizatuak, zeren eta eztabaida horiek herritarren antolakundeetan txertatuz joan badira ere, militanteak oraindik ere oso gutxi inplikatzen dira gai horietan, edo ez dira inplikatzen. Bada interesik, baina argi dago ez dela lehentasunezkoa, eta apatu zereginak geure gain hartzen ditugunon borondatearen edo gertutasunaren menpe egon ohi da hori, eta ez horrenbeste erantzukizun politiko horiek seriotasunez jasotzen dituzten erabaki politiko kolektiboen menpe. Erakundeen estrategiak (publikoak, estatuarenak) sentsibilizazio hitzaldi edo lantegi batzuetara mugatzen dira, eta horietara gizonak baino askoz ere emakume gehiago joaten dira, maskulinitateei buruzkoak izanagatik ere. Osasuna eta hezkuntza eta lan-munduan eragiteko ekintzak lehentasunez esku-hartzeko eremuak izan behar lirateke, indarkeria matxistak zalantzan jartzeko eta lotura berdinzaleagoak sustatzeko.
5. Garrantzitsua da emakumeen aurkako indarkeria matxistaz eta horren aurrean gizonek duten jarreraz hitz egitea, bai eta askotan indarkeria hori justifikatzen edo “ulertzen” duten gizonen konplizitatea apurtzeko beharraz ere. Argentinan, gizonek nolako jarrera hartzen dute, oro har, feminizidioaren aurrean? Gizonak mobilizatzeko ekimenik badago? Erraza da konplizitate matxistaren kode maskulinoak apurtzea?
Ez da batere erraza konplizitate matxistaren kode maskulinoak apurtzea. Batzarrerako lehen deialdi horretan, konplizitate matxista traizionatzeko ideiari-indarrari lotuta egon zen topagunearen zeharkako ardatza. Traizioaz hitz egiteak leialtasunez galdetzea eskatzen du, alegia, galdetu beharra daukagu ea gizonezkoek —zernahi delarik ere haien gizarte-maila, etnia-arraza eta nazionalitatea, belaunaldia, sexualitatea eta (des)gaitasuna— euren artean zer nolako leialtasuna ituntzen duten botere-asimetriei eusteko, hots, emakumeen eta feminitateen gainetik jartzen gaituzten asimetriei eusteko.
Zer praktika matxista erreproduzitzen ditugu? Zeintzuk ikus ditzakegu gure ingurunean? Zer egiten dugu horiek identifikatzen ditugunean? Parte hartzaile bakoitzari gonbita egiten diogu galdera horiei bakarka erantzuteko, gero talde-lanean partekatzeko, eta geure buruari galdetzen diogu ea zergatik isiltzen garen edo ez dugun ezer egiten indarkeria matxistaren adierazpen desberdinen aurrean. Batzuetan beldurra izan daiteke zergatia: beldur izatea “bakarrik geratzeari”, “isolatuta geratzeari”, “polizia gisa akusatua izateari”, “daukazun sexualitatea edo identitatea inork zalantzan jartzeari” edo “kide izateari uzteari”, esate baterako.
“Nik lagun baten praktika matxista bat azaltzen badut, hark nire beste 10 azal ditzake”, esan zuen lagun batek taldean. Eta hausnarketa horren oinarrian dago gure oztopo handienetako bat, gure ingurunean ikusten ditugun praktika matxistak aditzera eman, zalantzan jarri eta salatzeko; izan ere, konplizitatea traizionatzea gure buruak traizionatzea da, ekintza horietan geure botere-praktikak eta pribilegio-gozamenak islatzen ditugulako, matxismoa gure baitan ere badagoela jabetu beharra eskatzen duelako.
“Orain konturatu naiz: pentsatzen nuen bestearen giza miseria agerian ez uzteko geratzen nintzela isilik; ordea, haren matxismoaren konplize nintzen” esan zuen taldeko batek; orduan hasi ginen ulertzen anaitasun (zis)maskulinoaren soziabilitateak orokortuta zeudela, eta, hortaz, politikoak zirela. Traizioaren ideia hartzeak eskatzen du hitzarmen tazitu bati eusten dioten leialtasunak agerian jartzea, hegemonia patriarkala erreproduzitzeko oinarri den sexu-kontratuan (Pateman).
Ez da zaila feminizidioa arbuiatzea. Hala egiten dugu gizon gehienok. Ordea, zaila da ikustea egunero erreproduzitzen eta naturalizatzen ditugun indarkeria-modu apalagoek zerikusia dutela feminizidioei bide ematen dieten botere-asimetrien continuumean. Emakumeen hiltzaileak moralki arbuiatu baino, galdera deseroso bat egin behar genuke: zer antzekotasun ditugu haiekin?
Izan ere, indarkeria legitimatuta dago boterea gauzatzeko baliabide gisa, eta, hortaz, eskuragarri dago gu guztiontzat.
Nire ustez, beharrezkoa da beste ekimen batzuk pentsatzea: mobilizatzeko deia egiten diguten ekimenak baino, gure buruak berrikustera, deseroso sentitzera eta desahalduntzera bultzatzen gaituzten ekimenak. Baliteke mobilizatzea izatea estrategia horien zati bat, baina, zalantzarik gabe, ez da lehentasunezkoa, eta, are gutxiago, ez litzateke helburu nagusi izan behar. Baldin eta eremu publikoan mobilizatzen bagara gure praktika pertsonalak, pribatuak eta komunitarioak eraldatu gabe, bide okerretik joango gara. Baita bide arriskutsutik ere; izan ere, aldaketa-espektatibak sortzen ditu emakumeengan, egoera zaurgarrienean dauden emakumeen defentsak gutxitzen ditu, eta ekintza feminista batean parte hartu dutela esateagatik soilik matxismotik (gauzatu duten eta oraindik ere gauzatzen duten matxismotik) libre daudela uste duten gizonezkoen espedienteak garbitzeko prozesuak elikatzen ditu, eremu horiek hegemoniaren praktika berritzeko erabiltzen baitituzte eta ez hori albo batera uzteko berdintasunaren mesedetan.
6. Etorkizunari begira, zer erroka ditu berdintasunaren aldeko gizonen mugimenduak Argentinan?
Mugimendu gisa, ez dago halakorik. Erronka, beharbada, aktore kolektiboaren forma emango dioten ekimenak berrartu eta antolatzearekin lotu behar da. Zeregin nekeza da, akigarria; gizonezkook erresistentzia gehiegi ditugu, eta motibazio gutxiegi, borroka horietan aritzeko. Etikaren eta genero-justiziaren zentzu sakona behar dugu, aktiboki inplikatu gaitezen subjektu generizatuen arteko ekitate existentziala aitortuko duen kultura baten eraikuntzan, gutxienez desiragarria dena posible den arte: generoa eta ezinbestean harekin datozen desberdintasunak alde batera utziko dituen gizarte bat.